Kıyak var, teşvik var, uygun köle yok
Patron örgütleri patronlara yatırım yapma çağrısında bulunurken bununla da yetinmeyen patronlar açlık sınırının altında ücretlerle çalıştıracakları ‘köleler’ arıyor.
Fotoğraf: AA
Fırat TURGUT
İstanbul
Vergi indirimleri, gümrük vergisi muafiyeti, KDV muafiyeti, teşvik ve sigorta primleri... Birçok yolla kamu kaynaklarını yutan patronlara bu yetmiyor, patronlar kölece koşullarda çalıştıracakları işçi bulamamaktan şikayet ediyor. 6 Şubat depremlerinden etkilenen patronlar ‘Sanayiyi ayağa kaldırmak’ propagandasıyla çalıştıracak işçi aradıklarını ama kimsenin iş beğenmediğini iddia ederken, işçilere sundukları ise açlık sınırında ücretler ve kölece çalışma koşulları oluyor.
Sabah gazetesinden Feride Cem’e konuşan İstanbul Hazır Giyim İhracatçıları Birliği (İHKİB) Başkan Yardımcısı ve Paşahan Tekstil Patronu Mustafa Paşahan, Malatya’daki fabrikalarına 200 işçi almak için ilan verdiklerini ancak 7 başvuru yapıldığını söyledi. Paşahan eleman eksikliği nedeniyle malları vaktinde yükleyemediklerinden yakındı.
Haber kapsamında görüş alınanlardan biri ise Özak Holding Yönetim Kurulu Başkan Vekili Urfi Akbalık’tı. Malatya’daki fabrikada 850 kişinin çalıştığını ifade eden Akbalık, “Yeni yaptığımız hat yatırımlarıyla bu sayıyı bin 200 kişiye çıkarmamız lazım ancak bunu nasıl yapacağız diye kara kara düşünüyoruz çünkü sorun çok ciddi boyutlarda” dedi. Akbalık ayrıca sendikalı bir işletme olduklarını vurgulayarak, yetkinlik primi, ikramiye gibi sosyal haklar da sağladıklarını ancak buna rağmen insanların çalışmak istemediğini söyledi.
Adıyaman’dan ise Ev ve Mutfak Eşyaları Sanayicileri ve İhracatçıları Derneği Başkanı Talha Özger, “Maalesef eleman bulmakta büyük sıkıntı çekiyoruz” derken, Kayra Mutfak Yönetim Kurulu Başkanı Barış Binzet de “Yüzde 100 kapasite ile çalışmamamızın tek nedeni yeterli eleman bulamamamız” diye konuştu.
Kahramanmaraş Ticaret ve Sanayi Odası Meclis Başkan Vekili Mahmut Arıkan da daha önceki açıklamasında olduğu gibi yine aynı öneriyi yapıyor: “Üniversitelerin dörtte üçü iki yıllık meslek yüksekokuluna çevrilsin.”
PATRONLAR AÇLIK ÖNERİYOR
Patronların en hafif ifadeyle bu ‘sitemkar’ açıklamaları ile birlikte ortaya çıkan soru ise bu arayışa rağmen neden işçi bulamadıkları... Esasen bu sorunun yanıtını da patronların işçiler için sunduğu koşullar veriyor...
Birkaç gün önce, 6 Şubat depremlerinin merkez üssü Maraş’ta fabrikalar için İŞKUR üzerinden 468 iş ilanı yer aldığı ancak birçok fabrikanın İŞKUR’un yanında duvarlara astıkları afişler ve sosyal medyadan verdikleri ilanlarla da işçi aradıkları yansımıştı.
Bunun üzerine aradığımız Maraş’taki Ensar Tekstil ile yaptığımız görüşmede asgari ücret verildiği ifade edilmiş. İlanda “Her türlü servis imkanı sağlanır” ibaresi olmasına rağmen, servisle ilgili sorumuzda da “İkamet ettiğiniz yere bağlı” şeklinde yanıt verilmişti.
Çelik ve teflon üretim işletmeleri için işçi arayan Hascevher’i aradığımızda ise en düşük ücretin 19 bin lira olduğu, ayrıntılı bilgilerin ise yüz yüze verileceği söylenmişti.
Bugün asgari ücret 17 bin 2 lirayken Türk-İş’in 2024 nisan ayı verilerine göre dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 17 bin 725 TL.
Gıda harcaması ile giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı ise (yoksulluk sınırı) 57 bin 737 TL. Bekar bir çalışanın ‘yaşama maliyeti’ de aylık 22 bin 992 TL’ye yükseldi.
Veriler, patronların önerdiği bu rakamların açlık sınırının veya bekar bir çalışanın yaşama maliyetinin altında olduğunu ortaya koyuyor.
ÖZAK’A BAK, KOŞULLARI GÖR
Ayrıca Özak Holding Yönetim Kurulu Başkan Vekili Urfi Akbalık’ın işçi bulamamaktan yakınması ise ayrı bir ‘fecaat’!
Zira Özak Tekstil’in Urfa’daki fabrikasında çalışan işçilerin insanca çalışma koşulları talebiyle aylarca sürdürdükleri direniş sadece Türkiye’de değil, birçok ülkede duyulmuştu. Özak Tekstil işçileri tam da “İşçi bulamıyoruz” diyen Özak Tekstil patronunun işçileri çalıştırdığı koşullara isyan etmişti.
Özak patronunun övündüğü Öz İplik-İş’in örgütlü olduğu fabrikada hakaret, baskı, taciz ve hak gaspları altında çalışmak zorunda bırakılan işçiler, önce Öz İplik-İş’ten istifa ederek BİR TEK-SEN’e geçmiş, sonrasında artan baskılara direnerek yanıt vermişti. İşçiler fabrikada çalıştıkları günleri “Çalışırken ‘Bunlar körler, kör oğlu körler, balık hafızalılar’ diye hakaret ediyorlardı. Direnişteyken bazı arkadaşlarımızın aileleriyle iletişime geçip ‘Sizin kızınız şuraya buraya çıkmış, yanlış yolda’ şeklinde şeyler söylediler” diye anlatmıştı.
PATRONLARIN ALDIĞI DESTEKLER SAYMAKLA BİTMİYOR
Açlık sınırı düzeyindeki ücretlerle kölece çalıştıracakları işçi arayan patronların devletten aldıkları destekler ise saymakla bitmiyor. Özellikle son süreçte işçileşmenin arttığı Bölge illeri için kullanılan bir kavram dikkat çekiyor: “Bangladeşleştirme...”
“Ücretlerin en düşük, çalışma koşullarının en kötü, sömürünün ise üst düzeyde olması” şeklinde özetlenebilecek bu uygulamayı hayata geçiren patronlar, kamu kaynaklarını yutmakla övünüyor.
Van OSB Yönetim Kurulu Başkanı Memet Aslan, OSB’de 100 hektarlık bir alanı tekstil sektörüne ayırdıklarını, son 3 yıl içinde tekstil bölgesinde ulusal kapasitede üretim yapan 20’nin üzerinde firmanın yatırım yaptığını söylüyor.
İldeki yaş ortalamasının da 21 olduğunu dile getiren Aslan, “Her gün biraz daha büyüyüp, kapasitemizi artırıyoruz. Devletimiz, hükümetimiz ve diğer kurumlarımız da gerekli katkıları sunuyor. 6. bölgede yer aldığımız için işverenler, vergi indirimleri, yurt dışı ithal makina alımlarında gümrük vergisi muafiyeti, yurt içinde alınan makinalarda KDV muafiyeti, teşvik ve sigorta primleri gibi birçok destekten yararlanabiliyorlar. İşverenler, ilimize yaptığı her yatırımın karşılığını fazlasıyla alıyor” diyor.
ASGARİ ÜCRET 4 AYDA 48,3 DOLAR ERİDİ
Patronların “İş beğenmiyorlar” dediği işçiler için dayattıkları asgari ücretin alım gücü ise düşüyor. Geçerli olduğu 1 Ocak 2024’te 576,3 dolar olan 17 bin 2 liralık asgari ücret, şu an 528 dolar. Asgari ücretteki 4 aylık kayıp 48,3 dolar.
KİRALAR 4 YILDA YÜZDE 583 ARTTI
2023’ün mayıs ayı verilerine göre ise Türkiye genelinde son dört yılda kiralar yüzde 583 arttı.
O tarihte sosyal medya hesabından kira artış oranları analizini paylaşan İstanbul Büyükşehir Belediyesi Genel Sekreter Yardımcısı Buğra Gökce, “Nisan 2019-nisan 2023 döneminde konut kiralarındaki değişim çarpıcı bir tablo ortaya koyuyor. Nisan 2019’da 81 ilde ortalama kira bedeli aylık 728 lirayken bugün 5058 liraya çıkmış durumda. Artış oranı yüzde 583” ifadelerini kullanmıştı.
