Elektrikli araçlara geçişin yükü otomotiv işçilerine

Çin emek bülteninin verilerine göre; Çin’de otomotiv şirketleri arasındaki rekabetin zirveye ulaştığı 2023 yılında, otomotiv imalat sanayinde 21 grev/eylem gerçekleşti. Çin emek bültenine göre 21 eylemden 10’unun ana sanayide, 11’inin yan sanayide meydana gelmesi eylemlerin büyüklüğünü göstermesi açısından bir parametre.

2023 yılında, toplam otomobil satışları ve elektrikli araç satışları yeni rekorlar kırarken, birçok alt kademe elektrikli araç şirketi ise ya kapandı ya da üretimi durdurdu. Bu şirketlerde çalışan işçilerin yaptığı eylemlerin odak noktasında ise “Gecikmiş ödemeler” ve “Kıdem tazminatlarının ödenmemesi” vardı.

Birinci kademe elektrikli araç şirketlerinde bir yandan işten atmalar yaşanırken, diğer yandan ise kalan işçilerin iş yükü arttı, ücretleri ise azaldı. Öte yandan ‘geleneksel’ otomobil şirketlerinin de elektrikli araçlara geçmesiyle birlikte işçiler, işten çıkarmalar, yer değiştirmeler ve düşük ücretlerle karşı karşıya kaldı.

BÜYÜK ŞİRKETLER KÜÇÜKLERİ YUTTU

Çin'de alt kademe elektrikli araç şirketleri kapanırken işçiler gecikmiş ödemelerini talep ediyor

2023’ün başında, merkezi hükümetin elektrikli araç tüketici sübvansiyon programı sona erdiğinde, Tesla popüler modellerin fiyatını düşürdü ve Çin’deki otomobil tekelleri arasında bir fiyat savaşını başlattı.

Alt kademe elektrikli araç şirketlerinin ağır darbe aldığı bu süreçte Çin’deki büyük elektrikli araç şirketlerinden üst veya birinci kademe olarak kabul edilen Tesla ve BYD rekor kârlar elde ederken, onları 2022-2023 yıllarında yılda 100 binden fazla elektrikli araç satan ikinci kademe şirketler (Aion, Li Auto, NIO, Xiaopeng ve Leapmotor gibi) takip etti. Bu şirketler deyim yerindeyse alt kademe olarak tanımlanan şirketlerin birçoğunu yuttu. Yutulan şirketlerde çalışan işçiler ise ücretlerinin, sigorta primlerinin ve kıdem tazminatlarının ödenmemesiyle karşı karşıya kaldı.

İŞÇİLERİN HAKLARI GASBEDİLDİ

2023’te ana sanayide yapılan 10 eylemden 4’ü alt kademe elektrikli araç şirketlerinde gerçekleşti. Bu süreçte Aiways’te çalışan 2 bin işçi şirket yönetimine ve hissedarlarına açık bir mektup yazarak gecikmiş ücretlerini ve sosyal sigorta ödemelerini talep etti. Ancak hiç kimse işçilerin taleplerine olumlu yanıt vermedi. Önce işçilerin telefonları ve mesajları görmezden gelindi, sonra ise işçiler işten çıkarılmadı ancak tazminatları da ödenmedi, işçiler ücretsiz izne çıkarıldı.

Aiways işçileri yaşadıkları durumu, “Aile hayatımız, ekonomik durumumuz ve gelecek planlarımız ciddi şekilde etkileniyor. Emeğimizin karşılığını adil bir şekilde almalıyız. Bu bizim hakkımız. Yine de hayal kırıklığına uğradık ve öfkeli hissederek acı bir duruma terk edildik” diye anlatmıştı.

Airways 2023’ün ilk çeyreğinde 536 elektrikli araç satmıştı. Daha da az sayıda elektrikli araç satan diğer otomobil fabrikaları da ücretleri ve sigorta primleri ödenmeyen işçilerin protestolarına sahne oldu.

TEKELLER İŞÇİLERİN ÜCRETİNİ DÜŞÜRDÜ

Otomotiv tekelleri Tesla ve BYD’de ise çoğunlukla ücretlerin düşürülmesi nedeniyle eylemler yapıldı.

Nisan 2023’te Şangay’daki Tesla işçileri, işçilerin performans ücretlerinin haksız bir şekilde 2 bin yuan kadar düşürüldüğünü internet üzerinden duyurdu. İşçiler, yönetimin ücret kesintisinin aynı yılın şubat ayında 31 yaşındaki bir işçinin ölümüne neden olan bir kazadan kaynaklandığını aktardığını söyledi. Teftiş raporunda olayın nedeninin iki işçinin (ölen işçi de dahil) yaptığı operasyonel hatalar olduğu ve Tesla’nın güvenlik yönetimini iyileştirmesi gerektiği belirtildi. Tesla yönetimi işçileri bu şekilde cezalandırsa da işçiler buna itiraz etti. İşçiler ayrıca Twitter üzerinden Elon Musk’a da çağrıda bulundu. Olay medyada geniş yankı buldu ve Musk konuyu inceleyeceğine söz verdi. Temmuz 2023’te, bazı işçiler ikinci çeyrek için performans ödemelerinde artış olduğunu söylese de kaç işçinin böyle bir artıştan faydalandığı belirlenemedi.

Diğer tekel BYD’nin Hunan, Changsha’daki fabrikasında çalışan işçiler ücret düşüşlerinden şikayetçi oldular ve 2023’ün ikinci çeyreğinde topluca istifa ettiler. Bir medya raporuna göre, bir işçi iş yükünün 2022’ye kıyasla yüzde 50 arttığını, ancak aylık ücretinin yaklaşık 1000 yuan azaldığını söyledi. Bir başka medya kuruluşu ise Changsha Fabrikasındaki kıdemli bir işçinin aylık ücretinin sadece 3 bin yuan civarında olduğunu, bunun da imalat sektöründeki ortalama ücretin (5 bin 850 yuan) veya Changsha’daki ortalama ücretin (7 bin 131 yuan) çok altında olduğunu söyledi. İşçiler ayrıca, genellikle ikramiyelerden daha yüksek cezalar verilmesinden de şikayetçiydi.

REKABET EDEMEMENİN FATURASI İŞÇİYE

Ayrıca kısa bir süre önceye kadar satış rekorları kıran ‘geleneksel’ araç şirketleri de işten atmalara başladı. Çin ve Alman, Japon sermayeli içeren ortak girişimler de (FAW-Volkswagen, GAC-Toyota gibi) elektrikli araç geçişine hızlı yanıt verememeleri nedeniyle son yıllarda binek araçlarda pazar payı kaybettiler. Elektrikli araç tekellerinin başlattığı 2023 fiyat savaşı kısa sürede bu şirketlere de sıçradı. Bu şirketler de faturayı işten çıkardıkları işçilere kesti.

ELEKTRİKLİ ARAÇ SATIŞLARI ARTTI

Çin’de nisan ayında elektrikli araç üretimi ve satışları geçen yılın aynı döneminde göre arttı.

Çin Otomobil Üreticileri Birliğinin (CAAM) verilerine göre, nisanda “yeni enerji aracı (NEV)” olarak adlandırılan, şarj edilebilen, pilli, hibrit ve yakıt hücreli elektrikli araçların üretimi 870 bine, satışları ise 850 bine çıktı.

Elektrikli araç üretimi yıllık bazda yüzde 35.9, satışları ise yüzde 33.5 artış kaydederken, elektrikli araçların toplam üretim içindeki payı yüzde 36’ya yükseldi.

Yılın ilk 4 ayında elektrikli araç üretimi 2 milyon 985 bine, satışları ise 2 milyon 940 bine ulaştı. Bu dönemde üretim yıllık bazda yüzde 30.3, satışlar ise yüzde 32.3 arttı.

2023 yılında 4.91 milyon otomobil ihraç eden Çin, Japonya’yı geride bırakarak dünyanın en büyük otomobil ihracatçısı konumuna gelmişti.

Ülkenin genel ihracatının azaldığı bir yılda otomotiv sektöründe liderliğe yükselmesinde, elektrikli araç üretimi ve ihracatındaki artış etkili olmuştu.

CAAM verilerine göre, Çin’de 2023’te elektrikli araç üretimi 9.58 milyon, satışları ise 9.49 milyona çıkmıştı. (İŞÇİ SENDİKA SERVİSİ)