Fransız sömürgeciliğine karşı 150 yıllık mücadele

Yücel ÖZDEMİR
Köln

Pasifik Okyanusu ortasında bulunan Yeni Kaledonya’da halkın sömürgeci Fransa tarafından dayatılan yeni reform planına karşı mücadelesi son haftalarda yeniden yükseldi. Paris’ten hazırlanan yasada Yeni Kaledonya’ya giden Fransız vatandaşlarına da seçim hakkı veriliyor. Yeni Kaledonya’nın yerli halkı ise bunun ülkedeki dengeleri değiştireceğinden endişeli. Bu nedenle karşı çıkıyorlar. Resmi kayıtlara göre yerli Kanak halkı şu anda ülke nüfusunun yüzde 44’ünü oluşturuyor. Sonradan bölgeye giden Fransızların oy kullanması durumunda seçimlerde dengenin değişeceği ifade ediliyor. Yapılan protesto gösterilerine müdahale sonrasında bugüne kadar toplam 7 kişi hayatını kaybetti.

Olayların devam etmesi üzerinde Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, yanına İçişleri Bakanı Gerald Darmanin ve Savunma Bakanı Sebastien Lecornu’yu da alarak Yeni Kaledonya’ya gitti. Macron yaptığı açıklamada, ziyaretin amacının “Ülkeye huzuru geri getirmek” olduğunu ileri sürdü. Ancak, asıl maksadın Fransa’nın dayatmalarına karşı çıkan Kanak halkına gözdağı vermek olduğu açık. Zira olayların başlamasından sonra Fransa Yeni Kaledonya’ya 3 bin kişilik ek polis gücü gönderdi. Bu da protestoların şiddetle bastırılmak istendiğinin bir diğer göstergesi.

YENİ KALEDONYA’DA BİR YERLİ HALK: KANAKLAR

Asya’da Pasifik Okyanusu ortasında, en yakınındaki kara parçası olan Avustralya’ya 1500 km uzaklıkta bulunan Yeni Kaledonya 1774’te İngiliz-Avustralyalı Gezgin Thomas Cook tarafından keşfedilirken önce İngilizler, sonra da Fransa tarafından (1853) işgal edilmiş. Halen de Fransa’ya bağlı denizaşırı bir ada devleti olma özelliği taşıyor.

2014 sayımına göre 268 bin kişinin yaşadığı ada halkının yüzde 44’ünü yerli halk Kanaklar oluşturuyor. Kanakların yanı sıra sonradan yerleştirilen Fransızlar ve diğer halklar da yaşıyor. Havai dilinde “Kanak”, “insan” ve “halk” anlamında kullanılıyor.

Yeni Kaledonya bugün dünya nikel rezervlerinin yaklaşık üçte birine sahip olmasıyla öne çıkıyor. 

SÖMÜRGECİLİĞE KARŞI SAVAŞ VE ATAİ’NİN KAFASI

‘Kanake’nin Alman diline aşağılama maksadıyla olumsuz bir anlamda geçmesi ise büyük olasılıkla Kanakların Fransız sömürgeciliğine verdikleri mücadeleden ötürü “isyankar” olarak tanımlanmalarından kaynaklanıyor.

Kanakların mücadelesi konusunda Die Welt gazetesinden Mattias Heine’nin yazdığı makale pek çok bilgiyi içeriyor. Fransız sömürgeciliğine karşı Kanak halkının 1878’de gerçekleştirdiği başkaldırı sırasında 1200 insan katledildi. Katledilen Hareketin Lideri Atai ve yoldaşı Le Meche’nin kafası ibret olsun diye Fransa’ya getirilerek Paris Doğa Tarih Müzesi’nde sergilendi. Yapılan araştırmalarda 2011’de, müzedeki kafatasları ve bazı kemik parçalarının Kanaklara ait olduğu Fransa tarafından kabul edildi. Eylül 2014’te ise sessiz sedasız iki isyancının kafası Yeni Kaledonya’ya götürüldü. Fransa, Yeni Zelanda’nın isteği üzerine daha önce kendi ülkesinden götürdüğü isyancıların kafasını da iade etmişti.

5 Eylül 2015’te Die Welt gazetesinde Johannes Wetzel’in yazdığına göre, “Hareketin Lideri Atai’nin başı“ olarak kayıtlara geçen bilimsel raporlarda, kafanın alkol konulmuş bir teneke kutu içerisinde Paris’e getirildiği ve bir antropolog tarafından incelendiği belirtiliyor. Paris’teki Quai Branly Müzesi’nde açılan “Kanak” adlı bir sergi için yazılan bir metinde ise tamamlanmış üç ölü maskesinden söz edildikten sonra altında da “Atai, Yeni Kaledonya’daki isyanın başı” yazılıyordu.

İsyancıların kellelerinin müzelerde sergilenmesi Fransız sömürgeciliğinin barbarlığını çıplak şekilde ortaya koyuyor.

KÖLE İŞÇİLER OLARAK KULLANILDILAR

Fransa tarafından adanın işgal edilmesinden sonra Kanakların bir bölümü Pasifik’te bulunan başka adalara sürülmüş ya da köle işçi olarak kullanılmış. Götürüldükleri yerlerde ise sürekli “Kanake” diye aşağılanmışlar. Daha sonra Avustralya’ya kadar gemilerle götürülüp çalıştırılan Kanaklar da olmuş. Götürülenlerin önemli bir bölümü bir daha geri dönmemiş. Gelenlerin bir bölümünün gemileri Fransızlar tarafından batırılmış. Büyük ihtimalle, Fransa sömürgeciliği sürdürmek, Kanakların direnişini kırmak için ada dışına sürmeyi asıl politika haline getirmiş. Nakil sırasında yollarda çok sayıda Kanak’ın hastalıktan, açlıktan öldüğü de kayıtlara geçmiş durumda.

Başka adalara “misafir işçi” olarak gönderilen Kanakların çoğu tarlalarda, mutfaklarda köle gibi çalıştırılmış. Bu nedenle Almanya’nın Pasifik’teki sömürgeciliği döneminde de “Kanak” kavramı kullanılmış. Kavram Fransa’da da geçmişte yaygın şekilde kullanıldı. Denizaşırı sömürgelere “Kanaky” deniliyor. İlk İsyanın Lideri Atai ise Yeni Kaledonyalılar tarafından hiç unutulmadı. 1960’lı yılların sonunda ortaya çıkan bağımsızlık hareketi de kendisini “1878 Grubu” olarak adlandırmıştı.

MÜCADELE SÜRÜYOR

Paris’ten dayatılan reform planına karşı son günlerde yeninden başlayan mücadele Atai’nin sürdürdüğü mücadelenin devamı olarak sürüyor. Fransa’nın ülkenin demografik yapısını değiştirmek için yaptığı girişime karşı başlayan mücadele kapsamında ülkede bulunan birçok turist de mahsur kaldı. Fransa, Avustralya ve Yeni Zelanda tarafından ek seferler düzenlendi.