Tasarrufun iki yüzü
Mehmet Şimşek'in tasarruf paketi bu haftanın manşetlerindeydi. Ancak tasarruf başlıkları sadece sembolik kalemlerde kaldı.
Fotoğraf: AA
Cem ŞİMŞEK
Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in kamu tasarruf paketini açıklamasının üzerinden yaklaşık iki hafta geçti. 100 milyar liralık tasarruf hedeflenen pakette yer alan belki en ciddi tasarruf kalemi kamuda bina ve araç kiralamalarının sınırlandırılması idi. Geri kalan başlıklar ise kırtasiye harcamalarının azaltılması, eşantiyon ve hediyelik eşya yaptırılmaması gibi çok daha sembolik kalemlerdi.
Geçtiğimiz iki haftalık süre iktidar temsilcilerinin tasarrufun bu kadarına bile yanaşmadığını gösteren birkaç örnek yaşandı:
1- Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu 23 Mayıs’ta Leipzig'de düzenlenen Uluslararası Ulaştırma Forumu zirvesine özel jetle gitti. Uraloğlu’nun kullandığı uçak iktidara yakınlığı ile bilinen Rönesans Holdinge ait. Bu seyahatte kullanılan uçağın ne kadara kiralandığı bilinmiyor.
2- 76 milyon lirayla inşa edilen ve yapımı 2020’de tamamlanan Balıkesir Havalimanı için şimdi yeni bir onarım ihalesi yapılacak. İhale bedeli henüz belli değil ancak atıl durumdaki bu havalimanı yıllardır yolcu görmedi.
3- Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı Limak Holdinge ait 15 katlı bir bina kiraladı. Ankara’da bulunan binanın son kiracısı aylık 800 bin 131 TL kira bedeli ile Et ve Süt Kurumu idi. Binanın ne kadar süreyle kiralandığı ve kira bedeli açıklanmadı.
SERVİS KALKTI, OKUL KAPANDI
Örnekler paket açıklanırken duyurulan “en ciddi” kalemlerinde tasarruf sağlanmayacaksa “Bu 100 milyar lira nasıl olacak?” sorusunu uyandırıyor. İşareti yine geçtiğimiz iki haftalık zaman diliminde yansıyan haberlerde:
1- Mersin ve Diyarbakır’daki üniversitelerde personel servisleri kaldırıldı. Diğer pek çok ilde de tasarruf tedbirleri kapsamında personel servislerinin kaldırılacağı duyuruldu. Keza tasarruf tedbirleri kapsamında kamudaki personel servislerinin kaldırılması sıklıkla tartışılıyordu.
2- Eskişehir’in Alpu ilçesi Osmaniye Mahallesi’nde Şehit Adnan Çiftçi Ortaokulunun kamu zararı oluşturduğu iddiasıyla 2023-2024 eğitim öğretim yılı sonunda kapatılacağı ortaya çıktı. İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü tarafından okul müdürlüğüne iletilen yazıda, okul için dönem başında kapatılma kararı alındığı ancak sürenin yıl sonuna uzatıldığı belirtildi.
3- Borçlardan şikayet eden, “fazla işçi alımı”ndan dolayı İller Bankasından gelen paranın çalışanların çıplak maaşına dahi yetmediğini belirten Yozgat Belediye Başkanı Kazım Arslan, işçilerden “fedakarlık” istedi. Arslan, işçilerden feragatname isteyerek şubatta yapılan ek sözleşmede yer alan ücret zammından feragat etmelerini istedi.
4- Kamu kurumları ve işletmelerinde çalışan işçi ve emekçilerin yararlandığı yemekhaneler de paketle tartışmaya açıldı. Yemekhanelerin kapatılması üzerinden yürütülen tartışmalar bugün nabız yoklaması amacı taşımakla birlikte gerekli karşı duruş sağlanmazsa ilerleyen tarihlerde açıklanacak paketlerdeki tasarruf kalemlerinden biri olması sürpriz olmayacak.
ÜCRET ZAMMINA YOK, TEŞVİKE VAR
Tasarruf paketi kapsamında iktidarın en net pozisyon aldığı konu ise temmuz ayına dair ücret zammı beklentileri. İktidar her fırsatta başta asgari ücret olmak üzere temmuzda bir ara zam konusunun gündemlerinde olmadığını ifade ediyor. Buna karşın hemen her iş kolundan ara zam talepleri her geçen gün daha yüksek sesle ifade ediliyor.
Aylık 10 bin lira ile bir ayı geçirme derdine düşen yaklaşık 10 milyon emekli de temmuz ayında emekli aylıklarının insanca yaşamaya yeterli bir düzeye yükseltilmesini talep ediyor. Bu taleple dün pek çok kentte mitingler düzenlendi ve memura verilen seyyanen zammın tüm emeklilere verilmesini, en düşük emekli aylığının işe yeni girmiş memur maaşı ile eşitlenmesini istedi. Emeklilerin zam talebini de yok sayan iktidarın emekliler için “gönlünden kopan” ise deniz kenarındaki KYK yurtlarında ücretsiz yaz tatili. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Işıkhan’ın bu açıklamasının kendileriyle dalga geçmek anlamına geldiğini ifade eden emekliler, “10 bin lira maaş alan bir insanın Bodrum’a tatile gitme şansı mı var?” diye soruyor.
Tasarruf tedbirlerinden nasibini alanlar arasında çay üreticileri de var. Yaş çay alım fiyatının 19 lira olarak belirlenmesine tepki gösteren Rizeli çay üreticileri, alım fiyatının 25 liraya çıkarılması talebiyle tabutlu yürüyüş yaptı. Çay üreticileri “Tasarruf edecekseniz Saray’ı kapatın” diyerek iktidarın şatafatına da tepki gösterdi.
SERMAYE İÇİN KESENİN AĞZI AÇIK
Sıra işçiye, emekliye, üretici köylüye geldiğinde tasarruf diyen iktidar; konu sermayenin ihtiyaçları, çıkarları olduğunda ise kesenin ağzını açmaktan geri durmuyor. Nitekim yerel seçimlerin ardından sermayeye dönük 3 ayrı teşvik açıklandı. İlki Dünya Bankası kredilerinin de dahil olacağı “yeşil dönüşüm.” Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, TÜBİTAK ve KOSGEB tarafından yürütülen teşvik projesi için belirlenen toplam bütçe 450 milyon dolar; yani bugünkü kurla 14.5 milyon lira.
Bir diğer paket ise proje bazlı teşvikler. Paketle 1 milyar lira (teknoloji odaklı sanayi hamlesi programı kapsamındaki yatırımlar için 50 milyon TL) yatırım yapan, yapacak şirketlere; gümrük vergisi muafiyeti, KDV istisnası, KDV iadesi, vergi indirimi veya istisnası, sigorta primi işveren hissesi desteği, gelir vergisi stopajı desteği, nitelikli personel desteği, faiz veya kâr payı desteği, sermaye katkısı, enerji desteği, kamu alım garantisi, yatırım yeri tahsisi, altyapı desteği ve hibe desteği sağlanacak.
