Öğretmenler yoksullaştı, özeller semirdi

Vural NASUHBEYOĞLU
İstanbul

Milli Eğitim Bakanı Yusuf Tekin’in ‘Dünyanın hiçbir yerinde bu kadar büyük öğretmen kitlesi kamu tarafından fonlanmıyor’ sözleri tepkileri büyütürken gerçekler tam aksine işaret ediyor. Kadrolu öğretmenler yoksulluk sınırının altında ücrete, özel sektör öğretmenleri asgari ücret düzenine, ücretli öğretmenler ise açlığa ve kölelik koşullarına mahkum. AKP iktidarında öğretmenlerinin ekonomik ve özlük hakları gerilerken kamu kaynaklarıyla fonlanarak semiren ise tarikatlar ve özel okul patronları oldu. Peki eğitimde fonlar kimlere, nerelere akmış bir bakalım.

FONLANAN ÖZELLER OLDU

10 yıl önce Bakan Tekin MEB’de müsteşarken 2014-2015’te özel okullara teşvik yağdırıldı. 3 yıl boyunca 600 bini aşkın öğrenci ve velisini özel okullara yönlendirmek için o dönemin parasıyla kamu bütçesinden çıkan para 3 milyar TL’yi geçti. MEB bununla da yetinmedi. 2023-2024 eğitim öğretim yılında OSB’lerin içinde faaliyet yürüten özel meslek liselerine öğrenci başına 21 bin 450 lira ile 35 bin 938 lira, OSB dışındaki liseler için ise 16 bin 890 lira ile 22 bin 636 lira arasında değişen miktarlarda ‘devlet desteği’ yapıldı. 2012’de 45 olan özel meslek lisesi sayısı teşvikler sonucunda 7.5 kat artarak 337’ye çıktı. Öğrenci sayısı ise 35 kat artış göstererek 4 bin 348’den 151 bin 655’e yükseldi. 2002’de AKP iktidara geldiğinde özel okulların eğitimdeki payı yüzde 1.9 iken 2023’te yüzde 9.3’e yükseldi. Özel okulların devlet okullarına oranı ise ilk defa yüzde 24’e çıktı.

SADECE 1 VAKFA 5.7 MİLYAR TL…

Tarikat ve cemaatlerle imzalanan protokoller ve onlara eğitim alanında sağlanan imtiyazlar MEB’in hep önceliği oldu. Türkiye Maarif Vakfına MEB bütçesinden 2024’te 5 milyar 702 milyon TL'ye kadar kaynak aktarılabileceği karar altına alındı.  Vakıf 2022'de 1 milyar 871 milyon 857 bin TL, 2023’te de 2 milyar 955 milyon TL MEB bütçesinden pay almıştı. MEB’in yardım adı altında birlik, kurum ve kuruluşlara ayırdığı pay da her geçen yıl arttı.  Birlik, kurum ve kuruluşlara 2021’de 1 milyar 297 milyon lira, 2022’de 2 milyar 342 milyon lira kaynak aktaran MEB, 2023 yılında ise kaynağı, 3 milyar 609 milyon 522 liraya yükseltti.

BÜTÇE DİN ÖĞRETİMİNE AKTI

MEB’in Din Öğretimi Genel Müdürlüğünün 2023 yılı harcaması kayıtlara 41 milyar 668 milyon 290 bin lira olarak geçti. Müdürlük 2021’de 11 milyar 914 milyon 839 bin lira, 2022’de 20 milyar 642 milyon 274 bin lira harcamış. Din Öğretimi Genel Müdürlüğünün, 2023’te MEB bünyesindeki 23 birimin 19’undan daha fazla para harcadığı ortaya çıktı.

‘HAK ETMEDİĞİMİZ TEK KURUŞ YOK’

Eğitim ve Bilim Emekçileri Sendikası (Eğitim Sen) Örgütlenme Sekreteri İzzet İldeş, bakanın manipülasyonlarına verilerle cevap veriyor “Türkiye OECD ülkeleri içinde merkezi bütçeden öğretmene ayrılan payda 32 ülkede 28. sırada. Öte yandan Türkiye’de bir öğretmenin yıllık maaşı OECD ortalamasının 5’te 1’i kadar.” Bakan Tekin’in bir kez daha öğretmenleri itibarsızlaştıran, değersizleştiren söylemde bulunduğuna vurgu yapan İldeş “Eğitim emekçileri yoksulluk sınırının altında ücret alıyor. Eğitim emekçilerinin hak etmediği tek bir kuruş yok. Hatta alacağımız var” dedi. Bakanın eğitime kâr zarar yaklaşımıyla bakmasına tepki gösteren İldeş, bu ülkenin emekçilerinin emeğinden, alın terinden kesilen vergilerle asıl fonlananları sıraladı: “Kamu özel ortaklığıyla yapılan ve garanti geçiş ücreti verilen köprü ve otoyollarla her yıl patronlara milyarlarca dolar akıyor. Şehir hastanelerine verilen kira bedelleri. Tarikat ve cemaatlere aktarılan kaynaklar. Sermayeye sağlanan milyarlık vergi teşvikleri. Bu haksız fonlamalarla tüm öğretmenlere insanca yaşayabilecekleri bir ücret verilebileceği gibi ataması yapılmayan yüz binlerce öğretmen de atanabilirdi.”

‘45 KİŞİLİK SINIFLAR VAR’

Bakan Tekin’in ‘20 yıl önce 65 kişilik sınıflar vardı. Artık öğretmen başına artık 13-14 öğrenci düşüyor’ sözlerinin de çarpıtma olduğuna dikkati çeken İldeş “Bu da bir manipülasyon yöntemi. Çünkü asıl bakılması gereken derslik başına düşen öğrenci sayısıdır. Bu ise bakanın söylediğinin tam tersine ortalama 35, hatta bazı okullarda 45 öğrenciye kadar bile çıkabilmekte” diye konuştu.   

‘MEB KAÇAK, UCUZ İŞÇİ ÇALIŞTIRIYOR’

Ücretli Öğretmenler Dayanışma Derneği Başkanı Levent Atasoy, bakanın sözlerini son dönemde artan esprilerine bağlıyor. AKP’yle birlikte ücretli öğretmen istihdamının arttığına işaret eden Atasoy “MEB ve devlet ücretli öğretmen adı altında kaçak, ucuz işçi çalıştırıyor” dedi. Ücretli öğretmenlerin çalışmadıkları günler sigortaları ve ücretlerinin kesildiğini dile getiren Atasoy “Haziran’ın 14’ünde okullar kapandı. Haziranda tam gün okula giden ücretli öğretmenin eline en fazla 8 bin TL geçti. Tam ay çalışınca da asgari ücretin altında ücret veriliyor” dedi. Bu maaşla geçinmenin mümkün olmadığını bu yüzden çoğu ücretli öğretmenin ek iş yaptığını belirten Atasoy “Çoğu arkadaşımız ücreti düşecek diye tatil olmasın diye dua ediyor. Güvence, özlük hakkı yok, emeklilik hayal. MEB, ücretli öğretmen istihdamıyla hem sigortadan hem de ücretten kaçırıyor. Bunu bir esnaf yapsa devlet tepesine çöker. Dünyada eğitim alanında bunun bir örneği daha yok” dedi. Bakanın iddialarının aksine eğitimin ve öğretmenlerin durumunun içler acısı halde olduğuna vurgu yapan Atasoy “Bakan müfredattan önce bu kafayı değiştirmeli. Bir an evvel ücretli öğretmen uygulaması kaldırılmalı” diye konuştu.

‘BİZİM DEĞİL PATRONLARIN BAKANI’

Özel okul patronlarının asgari ücret düzeni ve güvencesiz çalışmayı dayattığı özel sektör öğretmenleri taban maaş ve güvenceli çalışma talebiyle nöbet eylemlerini bayramda da sürdürüyor. Günlerdir yaptıkları eylemlerin ardından Bakan Tekin’in ‘Patronlarla görüştük, bize söz verdiler’ dediğini hatırlatan Özel Sektör Öğretmenleri Sendikası Merkez Yönetim Kurulu Üyesi Ozan Fındık “Ama bu sözlerin hiçbir karşılığı yok. 10 yıl önce Bakan Tekin MEB’de müsteşarken özel okullarda taban maaş uygulaması kalktı, özel okullara öğrenci başına teşvikler yağdı. Pandemide kısa çalışma ödeneğiyle bizim sigortalarımız ve ücretlerimiz kesildi. Yani sürekli fonlanan patronlar oldu. Ama özel sektör öğretmenlerini koruyan tek bir adım atılmadı. Tüm bunlar bakanın bizim değil patronların bakanı olduğunu gösteriyor” dedi. Taban maaş talebi, güvenceli çalışma yasası ve eğitim iş kolunda tanımlanmak için mücadele ettiklerine işaret eden Fındık “Özel sektörde öğretmenler asgari ücret ya da bir tık üstünde ücrete çalışıyor. 10 aylık sözleşme dayatılıyor, 2 aylık ücretleri iç ediliyor. Tüm bunların değişmesini istiyoruz” dedi.

90 BİN ÖĞRETMEN ASGARİ ÜCRET BİLE ALAMIYOR

1 milyon 154 bin 383- Türkiye’deki öğretmen sayısı
90 bin- Ücretli öğretmen asgari ücretten az alıyor
50 bin- Sözleşmeli öğretmen sayısı
180 bin- Özel sektör öğretmeni asgari ücrete mahkum
39 bin- Kadrolu öğretmen ücreti
Yüzde 24- Özel okul oranı
5.7 milyar TL- Maarif Vakfına 1 yılda ayrılan kaynak
75 milyar TL- Din Öğretimi Genel Müdürlüğünün 3 yıllık bütçesi
35- Ortalama derslik başına düşen öğrenci sayısı