Adım adım Türkiye'nin Suriye'deki rolü
Kayseri’de bir çocuğun taciz edildiği iddiası üzerine başlayan saldırılar farklı illere yayıldı göçmenlere yönelik saldırılar yeniden canlandı. Peki Suriye'nin mevcut durumunda Türkiye'nin rolü neydi?
Fotoğraf: DHA
Kayseri’nin Danişmentgazi Mahallesi’nde pazar günü Suriyeli bir çocuğun yine Suriyeli bir erkek tarafından taciz edildiği iddiası üzerine Kayseri’de mültecilerin yaşadığı mahallelerde evlere ve iş yerlerine yönelik saldırıların düzenlenmesinin ardından pazartesi akşamı olaylar eş zamanlı olarak çeşitli illere yayıldı. Neredeyse her ilde aynı zamanda başlayan olaylarda Hatay, Adana, Bursa, Antep, İstanbul, Konya, Urfa, Antalya ve Kilis’te irili ufaklı gruplar mültecilerin yaşadığı mahallelerde iş yerleri ve evlere çeşitli saldırılar düzenledi. Peki Suriyelilerin akın akın ülkesini terk ederek göç etmek zorunda kalmasına giden süreçte Türkiye'nin rolü neydi? Türkiye adım adım Suriye'nin mevcut haline gelmesinin nasıl bir parçası oldu?
Ocak 2011 – Arap isyanları devam ederken Suriye’de Esad hükümetine karşı eylemler başladı. Protestolar yayılırken parlamentodan da istifalar başladı. Eylemlere karşı askerler sokağa sürüldü. Devlet birçok yerde gösterilere şiddetle karşılık verirken, menşei belirsiz kişiler de göstericilere ya da güvenlik güçlerine ateş açtı.
Nisan 2011 – Suriye’de rejim karşıtı gruplar silahlı eylemlere başladı. İlerleyen dönemde emperyalist güçler bu gruplara açıktan destek vermeye başladı.
29 Nisan 2011 – Türkiye’ye ilk Suriyeli mülteci kafilesi Cilvegözü Sınır Kapısı’ndan giriş yaptı. Üç gün sonra Hatay Yayladağı’da ilk mülteci kampı açıldı.
6 Haziran 2011 – Suriye’de ilk büyük katliam Türkiye sınırına 20 kilometre mesafedeki Cisr eş Şuğur kasabasında yaşandı. İdlib’e bağlı kasabada başını El-Kaide’nin çektiği silahlı cihatçı gruplar Türkiye’den geçiş yaparak bölgede bulunan 120 polis ve askeri öldürdü.
29 Temmuz 2011 – Suriye’de rejime karşı silahlı savaş veren çeteler birleşerek Özgür Suriye Ordusunu kurdu. ÖSO ilerleyen tarihlerde Türkiye tarafından silah ve askeri eğitim desteği aldı.
28 Mart 2012 – Suriye Ulusal Konseyi adı altında birleşen muhalif güçler Türkiye’nin ev sahipliğiyle İstanbul’da toplandı. Toplantıda Esad’a karşı “Suriye Misak-ı Millisi” ilan edildi, geçici hükümet için bir komisyon kuruldu.
22 Haziran 2012 – Suriye, Türk Silahlı Kuvvetlerine ait RF-4E Phantom keşif uçağını düşürdü.
Ağustos 2012 – Türkiye’ye göç eden Suriyeli mülteci sayısı 60 bine ulaştı.
30 Ağustos 2012 – Dönemin Dışişleri Bakanı Ahmet Davutoğlu, “Türkiye’ye sığınan mültecilerin sayılarının psikolojik eşik olarak kabul edilen 100 bin sınırını aşması durumunda Suriye sınırları dahilinde, mülteciler için güvenli bir bölge oluşturulmasının” mümkün olacağını söyledi.
5 Eylül 2012 – Dönemin Başbakanı Tayyip Erdoğan “İnşallah biz en kısa zamanda Emevi Camii’nde namazımızı da kılacağız” dedi.
16 Ekim 2012 – Türkiye’ye göç eden Suriyeli mülteci sayısı 100 bini aştı.
19 Mart 2013 – Suriye Muhalif ve Devrimci Güçler Ulusal Koalisyonu İstanbul’da düzenlenen konferansta Suriye Geçici Hükümetinin kuruluşunu ilan etti.
11 Mayıs 2013 – Reyhanlı Katliamı: Reyhanlı’da bombalı araçlarla iki saldırı gerçekleştirildi. Katliamda 53 kişi öldü, 146 kişi yaralandı. Ankara, katliamın Suriye istihbarat örgütü El Muhaberat bağlantılı olduğunu öne sürdü.
16 Aralık 2013 – Türkiye ile AB arasında Geri Kabul Anlaşması imzalandı. Bu anlaşma ile AB, Türkiye’den Avrupa’ya göçü kontrol altına almayı amaçlıyordu. Karşılığında mültecilerin ihtiyaçlarında kullanılmak üzere Türkiye’ye 3+3 milyar avro aktarılacaktı.
Ocak 2014 – 1 Ocak 2014’te Hatay’ın Kırıkhan ilçesi ve 19 Ocak 2014’te Adana’nın Ceyhan ilçesinde MİT’e ait tırlar durduruldu. Askeri mühimmat bulunan tırların Suriye’ye gittiği ortaya çıktı. Silahların Suriye’de faaliyet gösteren cihatçı örgütlere gönderildiği iddia edildi.
23 Mart 2014 – TSK, Türk hava sahasına girdiği belirtilen Suriye’ye ait bir savaş uçağını düşürdü.
Eylül 2014 – IŞİD, Halep’e bağlı Kobanê’nin kırsal bölgesinde bulunan PYD kontrolündeki köylere taarruz başlattı ve yüzlerce köyü işgal etti. Yaklaşık 300 bin Kobanêli IŞİD’den kaçarak Türkiye sınırına akın etti. Türkiye sınırı kapattı.
6 Ekim 2014 – Türkiye’nin Kobanê’ye destek vermemesi, Türkiye’den verilmek istenen desteğin engellenmesine karşı protestolar başladı. Protestoları bastırmak üzere HÜDA PAR ve ülkücü gruplar sokağa sürüldü.
7 Ekim 2014 – Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan protestoları yok sayarak “Kobani düştü düşüyor” dedi.
2 Aralık 2014 – IŞİD’in Kobanê’de hakimiyet kuracağının anlaşılması üzerine Peşmerge, ABD, Arap ülkeleri ve Fransa harekete geçti. Havadan bombardıman başlatıldı.
Aralık 2014 – Türkiye’ye gelen Suriyeli mülteci sayısı 1,5 milyona ulaştı.
19 Şubat 2015 – Türkiye ve ABD arasında Suriyeli silahlı grupları eğitip Suriye’ye sürmek üzere “Eğit-Donat” programı mutabakatı imzalandı.
22 Şubat 2015 – Şah Fırat Operasyonu: Süleyman Şah Türbesi için Suriye topraklarına ilk operasyon gerçekleştirildi.
24 Kasım 2015 – Rusya Hava Kuvvetlerine ait Suhoy Su-24 tipi uçak Türk Hava Kuvvetleri tarafından düşürüldü. Uçak, Türkiye destekli Suriye Türkmen Ordusunun kontrolündeki Bayırbucak bölgesine düştü. Rusya Türkiye’den özür dilemesini istedi. Özür gelmeyince ekonomik yaptırım uygulamaya başladı. Yedi ay sonra Rusya, Erdoğan’ın Rusya’dan özür dilediğini açıkladı.
18 Mart 2016 – Türkiye ile AB arasında göçmen mutabakatı imzalandı. Mutabakat kapsamında Geri Kabul Anlaşması’nda belirlenen ikinci kısım 3 milyar avronun ay sonuna kadar Türkiye’ye ödenmesi ve Türkiye’den Yunanistan’a geçen mültecilerin geri itilmesi konusunda anlaşmaya varıldı.
24 Ağustos 2016 – Fırat Kalkanı Operasyonu: YPG’nin Afrin ve Menbic arasında koridor kurmak istemesine karşı başlatıldı. 7 ay süren operasyon sonunda Cerablus ve El-Bab TSK tarafından işgal edildi. 2015 kilometrekarelik alanda hakimiyet kuruldu. Operasyonda çok sayıda asker hayatını kaybetti.
30 Mayıs 2017 – Türkiye destekli ÖSO grupları, çoğunluğu Suriyeli Arap ve Türkmen milislerden oluşan, bünyesi dışındaki silahlı örgütlerle 30 Mayıs 2017’de bir araya gelerek Suriye Milli Ordusu ismini aldı.
8 Ekim 2017 – İdlib operasyonu başlatıldı. Operasyon 2.5 yılın ardından Bahar Kalkanı Harekatı adı ile genişletildi.
20 Ocak 2018 – Afrin’e başlatılan operasyonla YPG’nin bölgedeki gücü kırılmak istendi. İki ay süren operasyon sonunda YPG Afrin’den çekilmek zorunda kaldı. Daha sonra bu bölgeye ÖSO ve cihatçı gruplar yerleştirildi.
9 Ekim 2019 – Barış Pınarı Harekatı: TSK ve SMO Resulayn, Tel Abyad’a operasyon başlattı. Bir hafta süren operasyon kapsamında 600 yerleşim yeri işgal edildi, M4 Karayolu’nun Fırat’ın doğusunda kalan kısmı büyük ölçüde kontrol altına alındı. 4820 kilometrekare alanda hakimiyet sağladı.
20 Şubat 2020 – Daha önce Avrupa’ya karşı defalarca kez “Sınırları açarız” tehdidinde bulunan Erdoğan, Türkiye’nin Yunanistan sınırını açtığını söyledi. Bunun üzerine on binlerce mülteci Avrupa’ya geçmek ümidiyle Yunanistan sınırına akın etti. Haftalarca sınır kapılarında bekleyen mülteciler Türkiye ile Avrupa arasında ilişkilerin yumuşaması üzerine yaşadıkları illere geri dönmek zorunda kaldı.
27 Şubat 2020 – İdlib Operasyonu Bahar Kalkanı Harekatı adı ile genişletildi. Bölgedeki cihatçı güçlerin kontrol altına alınması hedefi gerçekleştirilemedi.
1 Mart 2020 – Milli Savunma Bakanlığı, Türkiye’nin Suriye’ye ait iki savaş uçağını düşürdüğünü açıkladı.
