Yaşlı bakımında bütçe şirketlere, yük kadınlara

Andaç Aydın ARIDURU
İstanbul

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş, CHP Milletvekili Bekir Başevirgen’in mecliste verdiği soru önergesini yanıtlarken kamuya ait huzurevlerine yapılan başvuru sayısının yüzde 156 oranında arttığı cevabını verdi. Milletvekili Başevirgen ise aynı soruya CİMER’den aldıkları yanıtın yüzde 46 olduğunu söyleyerek CİMER ile bakanlık arasındaki verilerin uyuşmazlığına ve geçinmekte zorlanan yaşlı nüfusun huzurevlerine başvurularının arttığına dikkat çekti.

Bakan Göktaş 22 Haziran’da yaptığı konuşmada, engelli ve yaşlı yurttaşların faydalandığı bakım evlerinin sayısının “yeterlilik standartlarına uygun” özel kuruluşların sayısının arttırılacağını söyledi. Bakan Göktaş 2023’te yürürlüğe giren Engelli Hakları Ulusal Eylem Planı kapsamında uzun süreli bakım hizmeti sunan özel kuruluşlara yapılan ödeneklerin ve ödeme yapılan kurum sayısının artacağını da belirtti. Hükümetin ihtiyaç sahibi yaşlı nüfus üzerine geliştirdiği programların temelinde özel kurumların teşviki ve evde bakım için aile fertlerine bakım ücreti ödenmesi politikaları yatıyor.

BAKIM İHTİYACI DUYAN YAŞLI SAYISI ARTIYOR

2023 TÜİK verilerine göre Türkiye’de nüfusun yüzde 9.7’sini 65 yaş üstü yurttaşlar oluşturuyor. Bu oran 8 milyon 722 bin 806 yurttaşa denk geliyor. Yine TÜİK’in 2023’te 50 ve daha yukarı yaştaki 29 bin 785 kişi ile yaptığı ankete göre bu nüfusun yüzde 78.7’si kronik hastalığa sahip, yüzde 8.7’sinin engelli raporu var. Yüzde 13.5’i kendi başına banyo yapamıyor, yüzde 11.5'i kendi başına giyinemiyor, yüzde 7.9'u kendi başına tuvaletini yapamıyor, kişilerin yüzde 7.9'u kendi başına yataktan kanepeye geçemiyor.

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının 2022’de paylaştığı verilere göre bakanlığa bağlı 167, diğer kamu kuruluşlarına ait 21, 261 özel kuruluş olmak üzere toplam 449 huzurevinde 37 bin 560 kişi bakım hizmeti alıyor. Bakan Göktaş’ın 17 Mart’ta yaptığı açıklamaya göre de 140 bin yaşlı evde bakım hizmeti alıyor. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı bakım hizmeti için 7 bin 608 TL ödeme yapıyor. Aynı açıklamada kamuya ait veya özel bakım evlerinde bakım alan yaşlı sayısı 29 bin 682 olarak ifade ediliyor.

‘BAKIM HİZMETİ PİYASAYA İHALE EDİLİYOR’

Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği (SHUDER) İstanbul Şube Başkanı İkram Doğan, yaşlı refahı alanında ciddi yatırımlar yapılmadığını belirtiyor. Ödenen evde bakım ücretinin komik miktarda olduğunu söyleyen Doğan, özel huzurevlerinin teşvik edilmesinin “Piyasaya ihale etmiş oluyor” anlamına geldiğini söylüyor. Özel kurumlardaki personellerin çoğunun asgari ücrete çalıştığının altını çizen Doğan, huzurevi sayısının da yaşlı nüfusa oranla yetersiz olduğunu vurguluyor. En ucuz özel huzurevlerinde fiyatların 40 bin TL civarında olduğunu aktaran Doğan, “İstanbul’da çok ciddi bir yaşlı nüfus var. Kamunun huzurevlerinin kapasitesi onda birini bile karşılamıyor. İnsanlar başvuruyor, sıra gelene kadar vefat ediyor. Sadece İstanbul bile durumun vahametini gösteriyor” diyor.

"KADINI VE YAŞLIYI EVE HAPSEDİYOR"

Yaşlılara evde bakım alanında ihtiyaç tespiti için sağlık kurulu raporlarına eklenen ‘kısmı bağımlılık’ ifadesinin hak kaybı yarattığını ifade eden Doğan, durumu şöyle anlatıyor: “Yaşlı, belki çorbayı içebiliyor ancak çorbasını kim yapıyor? Evinin içi ona göre dizayn edilmiş mi? Yatağından kalkabiliyor mu?​” Evde bakım ücreti bağlananların sayısındaki fazlalıktan dolayı Bakanlığın yeni kriterlerle ödemeleri azaltmaya çalıştığını söyleyen Doğan, evde bakım uygulamasının özellikle kadınları eve hapsettiğinin altını çiziyor. Evde bakım uygulamasında SGK priminin de ödenmediğini aktaran Doğan, “Yapılan iş karşılığında bakım verene bir aylık bağlanıyor, dolayısıyla kişinin sigorta primlerinin ödenmesi gerekiyor. Açlık, yoksulluk sınırının bu kadar arttığı bir ortamda, bu ödemeyle geçinmek mümkün değil” diyor. Evde bakımın profesyonellikten ve süreklilikten uzak olduğunu ifade eden Doğan, profesyonel desteklerin artması gerektiğini söylüyor. 

"DEVLETİN BİR ‘YAŞLILIK POLİTİKASI’ YOK"

Yaşlı bakımındaki sorunların ‘yaşlılık politikası’ndaki eksikliğin sonucu olduğunu vurgulayan Doğan, “Yaşlanan nüfusun aktif ve nitelikli bir yaşlılık geçirmesi için ne yapıyorsunuz? Buna dair kurumların sayısı çok az. Yerel yönetimler de aynı. Huzurevi açmak yeterli değil. Özellikle mobil yaşlıların gündüz hizmet alabileceği kurumlara ihtiyaç var. Bir kahvehanede üç tane çay içse o ay aç kalacağı bir ortamda sosyalleşebileceği alanlara ihtiyaç var. Yerel yönetimlerin de bu tip hizmetleri sunması gerekiyor. Yaşlının hayat kalitesini cüzi miktarlar karşılığı yükselteceği mekan ve hizmetlere ihtiyaç var” diye konuşuyor.