Staj yapmak ya da yapamamak

Fatma KARABACAK

Yıldız Teknik Üniversitesi

Son yıllarda gerek kendim gerekse çevremde gördüğüm staj bulma konusunda yaşadığımız zorlukların çeşitli nedenleri bulunuyor. Ekonomik kriz ve durgunluk, uzaktan çalışma modelinin yaygınlaşması, okullarda verilen eğitimlerin iş hayatının bizden beklediği becerileri karşılamaması ve mezun sayısının artması gibi sebeplerle birlikte rekabetin de artması bu nedenlerin başında geliyor.

COVID-19 pandemi dönemiyle birlikte birçok şirketin maliyetlerini azaltması stajyer pozisyonlarının kısıtlanmasına veya tamamen kaldırılmasına neden oldu. Pandemi nedeniyle uzaktan çalışma modeli yaygınlaştı ve bu da bazı sektörlerde stajyerlerin işe alınmasını zorlaştırdı. Uzaktan çalışma modeli bazı çalışma alanları için uygun olmadığından dolayı bu alanlarda öğrencilerin staj bulması oldukça zorlaştı. Ülkemizde üniversite sayısının hızla artmasıyla verilen eğitim niteliksizleşti. Bu nedenle öğrencilerin çoğu, şirketlerin aradığı becerilere ve niteliklere sahip değil. Bunun öğrencilerin staj bulmakta yaşadığı zorlukların en önemli nedenleri arasında olduğunu söyleyebiliriz.

Yine hem üniversite sayısının hızla artması hem de bu üniversitelerdeki kontenjan sayısının oldukça fazla olması sebebiyle staj arayan öğrenci sayısının, açılan stajyer pozisyonlarının sayısından çok daha fazla olması da başvuru yapanlar arasındaki rekabeti artırıyor ve bunun sonucunda birçok öğrenci staj bulamıyor.

UCUZ İŞGÜCÜ OLARAK STAJYERLİK

Kendi bölümüm olan Moleküler Biyoloji ve Genetik bölümündeyse staj bulmak veya yapmak diğer bölümlere göre oldukça zor. MBG alanında staj imkânı sunan özel laboratuvarların ve araştırma merkezlerinin sayısı oldukça az, bu nedenle birçoğumuz stajımızı üniversitelerde yapmak zorunda kalıyoruz. Üniversiteler stajyerler için bir bütçe ayırmadığı için hiçbirimiz “stajyer maaşı” dahi alamıyoruz. Buna rağmen staj bulanlarımız kendini şanslı bir konumda görüyor çünkü zorunlu stajını yapamadığı için mezun olamayanlarımız da var. Hem ücretsiz çalıştırabilecekleri hem de bilgi, tecrübe ve dil yeterliliği açısından üst düzey stajyerler aradıkları için staj bulmakta zorlanıyor fakat bunların yanı sıra karşılaştığımız başka zorluklar da var. Şirketlerin, laboratuvarların ve diğer birçok iş yerinin stajyerleri ucuz işgücü olarak görmesi ve stajyerleri çok az bir ücretle ya da hiç ücret ödemeden çalıştırması da öğrencileri çok fazla zorluyor. Gerek ücretsiz çalıştırmaları gerekse staj yaparken esnek çalışma saatleri adı altında bizleri köle gibi çalıştırmaları iş hayatının ne kadar çalışma ahlakından uzaklaştığını bize gösteriyor.

Hem deneyimli çalışan istemeleri hem de staj yaparak deneyim kazanmak isteyen öğrencilere yaşattıkları bu “kötü deneyim” de şirketlerin, işverenlerin nasıl bir çelişki içerisinde olduğunu bize gösteriyor. KOOP, kısaca üniversiteler ve işyerleri arasında sağlanan anlaşmalar sonucunda gönüllülük esasına dayanan yeni bir staj modeli gibi programlar söz konusu sorunlara dönemsel ve geçici, öğrencilerin de yalnızca bir kısmının “faydalanabileceği” biçimde imkân sunabiliyor olmakla birlikte temelden bir çözüm için yapılması gerekenler ve stajyer adaylarının da bu doğrultuda istekleri açık. Staj yapmak isteyen, mesleki gereklilikleri karşılamak için yapmak zorunda olan her öğrenci için erişilebilir, insanca çalışma koşullarını sağlayan alanlara ihtiyacımız var. Yaşadığımız bu sorunların çözümü için öğrencilerin ihtiyaç duyduğu becerileri kazanması, bunun için de en başta nitelikli eğitim almamız gerekiyor örneğin; üniversitelerin bütçesini öğrenciler için kullanması, öğrenci lehine pozisyon alması gerekiyor.