Sıcak haziranın nedeni iklim değişikliği

Özer AKDEMİR
İzmir

Fransa merkezli ClimaMeter tarafından yapılan, Yunanistan’da bulunan Climatebook’un da katkı sunduğu araştırmaya göre geçtiğimiz haziran ayında Türkiye’de ve Doğu Akdeniz’de yaşanan sıcak hava dalgasının nedeni iklim değişikliği. Çalışma 11-14 Haziran’da yaşanan sıcak hava dalgasının, bölgede daha önce gözlenenlere kıyasla 1,5°C daha sıcak gerçekleştiğini, yaşanan sıcak hava dalgasında iklim değişikliğinin önemli rol oynadığını ortaya koydu. Sıcak hava dalgasında gözlenen yüksek sıcaklıkların, büyük ölçüde kapitalizmin yarattığı insan kaynaklı iklim değişikliğine bağlı olduğu sonucuna ulaşılan çalışmada doğal iklim değişkenliğinin ise bu sıcaklık anomalisinde küçük bir rol oynadığı tespit edildi.

İSTANBUL ESKİYE ORANLA DAHA SICAK

Çalışmayı yapan bilim insanları Haziran 2024’te Doğu Akdeniz’de yaşanan sıcak hava dalgasının iklim değişikliği ile ilişkisini anlamak için sıcak hava dalgalarının 1979’dan günümüze nasıl değiştiğini incelendiler. 1991-2020 yılları arasındaki iklim verilerinin kıyaslandığı çalışmaya göre en yüksek sıcaklık anomalileri, Türkiye ve Yunanistan’da görüldü. Çalışmada, İstanbul’un da eskiye kıyasla 0,3-0,8°C daha sıcak hale geldiği kaydedildi. Bu sıcaklık artışının Türkiye’de orman yangınlarının yayılmasını tetiklerken, Yunanistan’da ise 44,5°C’ye varan sıcaklıkların ölümlere sebep olduğu dile getiriliyor. Sıcak hava dalgası nedeniyle Yunanistan’da okullar ile turistik yerleri kapatmak gibi tedbirler alınmıştı.

TÜRKİYE, YUNANİSTAN, BALKANLAR KAVRULDU!

Yunanistan’da 2010-2019 yılları arasındaki ortalama değerin 2,9 ila 4,8°C üzerinde, rekor sıcaklıklar kaydedilirken, Atina Ulusal Gözlemevi verilerine göre Haziran 2024 1960 yılından bu yana yaşanan en sıcak haziran ayı oldu. Sıcaklık değişikliklerinde en yüksek değerlere, Batı Balkanlar’da ve Kuzey Afrika’da ulaşılıyor. Balkanlar’da sıcak hava dalgasının önemli etkilerinden biri elektrik kesintileri olurken, Karadağ, Bosna-Hersek, Arnavutluk ve Hırvatistan’da yaşanan kesintiler gündelik yaşamı önemli ölçüde aksattı. Çalışma yüzey basıncı anomalilerinin Türkiye’nin yanı sıra Balkanlar, Kıbrıs ve Orta Doğu’da gözlendiğini ortaya koyuyor. Aşırı sıcaklardan önemli ölçüde sorumlu tutulan bu anomali Güney Balkanlar ile Anadolu’da yer yer +10°C’ye kadar ulaştı. Sıcaklık anomalisinden etkilenen bölgelerde büyük oranda yağış kaydedilmezken, bunun tek istisnası, Kuzey Yunanistan’da ve Türkiye’nin bazı bölgelerinde kaydedilen hafif yağışlar oldu.

İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ ÖNGÖRÜLERİ

BM Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) 2021 yılında yayımladığı 6. Değerlendirme Raporu’nda sıcak hava dalgaları ile iklim değişikliği arasında net bir ilişki olduğu dile getiriliyor. Raporda, iklim değişikliğinin, sıcak hava dalgalarının artışına çeşitli şekillerde ve önemli ölçüde katkıda bulunduğunu ortaya konuyor ve  sıcak hava dalgalarının sıklığını, şiddetini ve süresini artırdığı ifade ediliyor. Raporun ortaya koyduğu öngörülere göre iklim değişikliği kara koşullarını değiştirecek, sıcaklık ve yağışı etkileyecek, kuzeyde kar örtüsünü azaltıp kış ısınmasını artıracak, tropik bölgelerde ise yağışın artmasıyla birlikte büyüme sezonunda ısınmayı azaltacak.