Haniye suikastının ardından: İran’da itibar ve intikam tartışması
Haniye’nin öldürülmesinin ardından, ABD ve dünya ülkeleriyle daha “ılımlı” iletişimler kurmayı planladığını söyleyen Pezeşkiyan’ın yeni kabinesinde değişiklikler olması bekleniyor.
Fotoğraf: AA
Ela AVA
Hamas lideri İsmail Haniye, İran'ın başkenti Tahran’da suikast sonucu öldürülmesinin ardından yarın Katar’ın başkenti Doha’da defnedilecek. Bu süreçte ise İran rejiminin nasıl aksiyon alacağı merak ediliyor. Suikastın ardından İran İslam Cumhuriyeti yetkilileri perşembe günü Lübnan, Irak ve Yemen’de kendine bağlı silahlı güçlerle acil toplantı yaptı. İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan, Hamas’ın Gazze’deki Büro Sorumlusu Halil el-Hiya ile yaptığı telefon görüşmesinde Direniş Ekseni'ni güçlendirmeye yönelik adımları hızlandıracaklarını aktardı.
Haniye’nin öldürülmesinin ardından İran İslam Devrim Muhafızları iki açıklama yayımladı ancak Haniye’nin nasıl öldürüldüğüne dair ayrıntı vermedi. Devrim Muhafızları yaptığı açıklamada, Haniye’nin “Tahran’ın kuzeyindeki gaziler için hazırlanan özel lojmanlardan birinde hava saldırısı sonucu öldürüldüğünü” yazdı. Saatler sonra Lübnan’ın el-Mayadeen haber ajansı, saldırıda kullanılan füzenin başka bir ülkeden ateşlendiğini söyledi.
HANİYE NEREDE KALIYORDU?
Devrim Muhafızlarının “Tahran’ın kuzeyindeki gaziler için yapılan özel lojmanlar” diye tarif ettiği yer, Tahran’ın kuzeyinde yer alan ve İran İslam Cumhuriyeti tarafından yıllardır çeşitli hükümet törenleri için kullanılan “Saad Abad Sarayı” yakınında bulunuyor.
PATLAMANIN BOYUTLARI
Hamas kaynaklarına göre, saldırının hedefindeki binada Haniye ve korumasının yanı sıra İslami Cihat lideri Ziyad Nakhale ve onun yanında bir heyet bulunuyordu ancak İran tarafından şu ana kadar diğer isimlere dair herhangi bir yaralanma, ölüm bildirilmedi.
Bölgeye yakın oturanlar, "X" sosyal medya hesaplarında Saad Abad bölgesinde bir patlama sesi duyduklarını belirtmişlerdi ve İran rejimine bağlı medya kuruluşu olan Tecarat ise patlamanın sesini “O kadar yüksek sesli bir patlamaydı ki tüm araba alarmları çaldı ve tüm bölgeden duyuldu” diye tarif etti.
Devrim Muhafızlarının açıklamasında Haniye’nin ölümünün “havadan atılan füze” sebebiyle gerçekleştiği belirtilse de füzenin nereden fırlatıldığı hâlâ belirsiz.
İnfografik: AA
İRAN’DA KLİKLER SUİKASTI NASIL TARTIŞTI?
İran rejiminin içinde de en çok tartışılan ve tüm soruların ortaklaştığı iki nokta İran’da istihbarat zaafı ve İsrail’in İran içinde operasyonel gücü. İran’da cenahlar arasında farklı eğilimler var. İran rejiminin içindeki iki ana klikten biri olan usulcüler (aşırı muhafazakarlar) iki farklı biçimde bu meseleyi tartıştırıyorlar. Birincisi; usulcü kliğe ve Devrim Muhafızlarına bağlı Hamshahri, Vatan Emrooz ve Keyhan gibi gazeteler “ABD ve İsrail’den sert intikam” ifadelerini öne çıkarıyor. Usulcü kliğin başka cenahına yakın Cumhuri Eslami gazetesi gibi yayınlar “İntikam almaktan daha önemli olan köstebeklerin temizlenmesi” ifadeleriyle İran rejimi içerisindeki güvenlik zafiyetini öne çıkarıyor; “Düşmanın havadaki ve karadaki sızma yollarını kapatmak, ihmal ettiğimiz açıkları tespit etmek bugün en önemli görevimiz” diyor.
Reformcular (ılımlı muhafazakarlar) arasında usulcü gazetelerin aksine, ABD ve İsrail aleyhine söylemler yer almıyor, çatışma ve saldırı çağrısı bulunmuyor. Ancak Hamas lideri Haniye’nin öldürülmesiyle ilgili reformculara bağlı Etemad gazetesi ve Ham Mihan gazeteleri “İran Cumhurbaşkanı Pezeşkiyan’ın İsrail’in bölgesel hedeflerine karşı bir cumhurbaşkanı olduğunu; ekonomik ve siyasal olarak dünyayla daha ılımlı bir ilişki sürdürmek istediğini” ifade ediyor. Reformcu klik İsrail’in saldırısının yanıtsız kalmaması gerektiğini ancak yeni diplomatik hedeflere uygun bir yanıt düşünülmesi gerektiğini söylüyor.
ÇEMBER DARALIYOR
Son yıllarda İran rejiminin en üst kademelerindeki komutanlarının farklı bölgelerde İsrail ve ABD tarafından öldürülmesi İran rejiminin itibarını kaybettiği bir tabloyu ortaya seriyor. İran rejiminin bu saldırılara karşı “Çok sert intikam alacağız” söylemleri ise çoğunlukla sözde kaldı veya küçük çaplı saldırılar olarak gerçekleşti. İstihbarat teşkilatındaki açık ve askeri müdahalelerde öne çıkan zaaflar, Haniye’nin öldürülmesine dair analizlerde “İran rejimi gücünü kaybetti” değerlendirmelerini yaygınlaştırıyor. İran’ın istihbarat açıkları Haniye’nin öldürülmesiyle tartışmaya başlanan bir mesele değil. Üç yıl önce, eski İstihbarat Bakanı Ali Yunusi, istihbarat ve güvenlik teşkilatlarına sızıldığı ve teşkilatların zayıfladığını vurgulayarak hükümet liderlerinin kendi canlarından endişelenmeleri gerektiğini söylemişti.
Her ne kadar Hamas, İran İslam Cumhuriyeti ile kuruluşundan bu yana ilişki içinde olsa da araları her zaman bu kadar sıcak olmadı. Hamas ile İran İslam Cumhuriyeti arasındaki ilişkiler, özellikle Arap Baharı ve Suriye iç savaşından bu yana oldukça gerginleşti. Bu süreç Hamas’ta Halid Meşal’in liderlikten alınması ve yerine İsmail Haniye’nin getirilmemesine kadar devam etti. İran rejimi yıllar içerisinde Sünni bir örgüt olan Hamas’ı, Şii örgütlerden oluşan Direniş Ekseni'nin bir parçası haline getirmeyi başardı. Bu, İran İslam Cumhuriyeti’nin bölgesel politikalarında değişikliğe de neden oldu. İran tarafından genel bir İslami cephe oluşturma tartışması sürdürüldü. Tıpkı son yıllarda İran’ın El Kaide ve Taliban ile kurduğu ilişkilerde görüldüğü gibi. Haniye’nin öldürülmesiyle tekrar Halid Maşal’ın Hamas lideri olabilme ihtimali İran rejiminin bölgesel planlarını riske atıyor.
İran’ın iç dengeleri de önemli bir nokta. Haniye’nin öldürülmesinin ardından, ABD ve dünya ülkeleriyle daha “ılımlı” iletişimler kurmayı planladığını söyleyen Pezeşkiyan’ın yeni kabinesinde de değişiklikler olacağı bekleniyor.
