Köseli’de kum ocakları can alıyor: “Çalışmaları sonlandırın"

Şilan ÇİL

Diyarbakır’ın Bismil ilçesinde Yatırım İzleme ve Koordinasyon Başkanlığının (YİKOP) ruhsat verdiği resmi 10 kum ocağı bulunuyor. Dicle Nehri kenarında bulunan Köseli Mahallesi’nde faaliyet yürüten Kale Bims Hazır Beton San. Ve Tic. Ltd. Şti. ve Başaran Kum Ocaklarının nehirden aldıkları kum-çakıl nedeniyle nehrin debisi, akış yönü ve suyun yatağı değişmiş durumda.

Nehir kenarından alınan ve yerleri doldurulmayan kumlar nedeniyle oluşan girdaplar can alıyor. Köseli’de yaşayan 14 yaşındaki Habip Çelik ise 26 Temmuz’da arkadaşıyla nehir kenarında yürürken dengesini kaybederek suya düştü. Suya düşmesiyle birlikte gözden kaybolan Çelik’in cansız bedeni arama kurtarma çalışmalarında bulundu. 

TUTANAKTAN BİR HAFTA SONRA ÖLÜM YAŞANDI

Bölgede çalışma yapan Kale Kum Ocağı’na dair ölümlü olay yaşanmadan bir hafta önce 20 Temmuz’da Bismil Belediyesi Zabıta Daire Müdürlüğü tarafından “Kum ocağının yetki dışına çıkması”, “Önlem alınmaması”, “Uyarı işaretlerinin bulunmaması” nedeniyle tutanak tutulduğu öğrenildi. Tutulan tutanak hem YİKOP’a hem de şirket yetkililerine gönderildi. Öte yandan belediye tarafından 5 Haziran 2024 tarihinde de verilen ruhsat dışında kum-çakıl çıkarıldığına dair tutanak tutulduğu ve yetkililere bildirimde bulunulduğu belirtildi. 

BÖLGEYE “ÇED GEREKLİ DEĞİL” RAPORU VERİLDİ

DSİ’ye bağlı olarak çalışma yürüten Kale Kum Ocağı’nın çalıştığı bölgeye dair 2023 yılında “ÇED gerekli değildir” kararı alındı. DSİ’nin başvurusu üzerine Diyarbakır Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü tarafından 9 Kasım 2023’te “ÇED gerekli değildir” raporu verildi. DSİ, 28 Temmuz 2023 tarihinde Kale Kum Ocağı’na 5 yıl boyunca çalışma ruhsatı verdi.

“DİCLE NEHRİ ÇOCUKLARA MEZAR OLUYOR”

Kum ocağının faaliyet yürüttüğü bölgede yaşayan Hamdin Bozkurt, çocukluğunun geçtiği Dicle Nehri’nin bugün çocuklara mezar olduğunu söyledi. Bundan 3- 4 ay önce DSİ yetkilerinin yanlarına gelerek, buradan çakıl taşı çıkarılacağını ve boşalan yerleri dolduracaklarını, bunda herhangi bir tehlikenin olmadığını söylediğini anlatan Bozkurt, “Yaşanandan DSİ sorumlu. Kendi çalışma alanı ve sahasının 1 km dışına çıkmış. Bu kum ocağının kapatılmasını istiyoruz ve elimizden ne geliyorsa yapacağız” diye konuştu. 

Aytaç Altun isimli yurttaş ise mahallelerine gelen yetkililerin “Size herhangi bir zarar verilmeyecek. Mahallelinin menfaatinin dışına çıkılmayacak” şeklinde söz verdiklerini belirterek, çok sayıda araçla çalışan şirketin aşırı gürültü yaptığını söyledi.

“DSİ ÇALIŞMALARINDAN SONRA BOĞULMALAR MEYDANA GELDİ”

Şirket hakkında daha önce birçok kez şikayette bulunduklarını, olay yaşanmadan 1 ay önce de can güvenliklerinin olmadığına dair DSİ’ye verdiği dilekçeyi gösteren Altun, “Dilekçede burada can kaybı olabileceği, canımızın güvende olmadığını, sesten ve çalışma saatlerinden dolayı sıkıntı yaşadığımızı belirttim. DSİ’ye verdiğim dilekçeden herhangi bir cevap alamadım. Daha önce boğulma olayları yoktu. DSİ çalışmalarından sonra boğulmalar ve kazalar meydana geldi. Bunlar araştırılsın, bizim sesimiz duyulsun” diyerek, talep ve şikayetlerini dile getirdi.

“DİCLE NEHRİ’NİN EKOLOJİSİ TAHRİP EDİLDİ”

Daha önce Köseli Mahallesi’nde iki dönem muhtarlık yaptığını söyleyen Cihan Altındere, Dicle Nehri’nin bütün ekolojisinin tahrip edildiğini belirtti. Altındere, “Burada günde 100-150 kamyon kum taşınıyor. Her taraf tahrip ediliyor, biz buna karşıyız” dedi. 

Yetkililere seslenen Altındere, “Bunu bir an önce durdurun. Can kaybımız yaşandı ama biz daha önce de tedbirinizi alın, bekçiler tutun, tel örgü çekin diye uyarmıştık. Maalesef uyarılara kulak asılmadığı için evladımız burada hayatını kaybetti” diye konuştu. Kum ocağının mera alanlarını da talan ettiğini ve hayvancılığı bitirme noktasına getirdiğini söyleyen Ali Sevim, burada ölümlerin olduğunu ve bu ölümlerin artmaması için şirketin kapatılması gerektiğini belirtti. 

YEDİ AYDIR DENETLEME YAPILMIYOR

Mahalle Muhtarı Mehmet Altunsöz ise, “Kum ocağı için başta izin vermedik. Biz izin vermeyince jandarma geldi. Biz de bunun ardından kaymakamlığa gittik. Kaymakamlık ‘DSİ burada bir çalışma yapacak, çakıl alınacak. Alınan çakıl Kral Kızı Barajı, kanalları için kullanılacak’ dedi. Bizler de bunun üzerine Dicle Nehri havzasına zarar vermemek şartı ile kabul ettik. DSİ bize ‘Ben Dicle Nehri havzasını genişleteceğim, bunu yaptıktan sonra kayalarla set yapacağım. Bunun ardından park alanı yapacağım, Köseli halkı bize teşekkür edecek’ dedi. DSİ bu 7 aylık süreçte hiç buraya uğramadı. Burada herhangi bir denetleme yapmadı, ondan sonra da gelinen nokta budur” ifadelerini kullandı.

JANDARMA VE KAYMAKAM: KİMSE KARIŞAMAZ

Ölümlü olay yaşanmasının ardından savcılıkta ifade verdiğini anlatan Altunsöz, şunları söyledi: “DSİ’nin kamyonlarını bir an önce buraya getirip, bu doğayı düzeltmesini talep ettim. Burada Habip Çelik’in yaşamını yitirdiği yer DSİ’nin yetki alanı değil. Ruhsat alanı değil. Burada çalışma yapılırken bekçi ya da herhangi bir uyarı yok, biz bu konuyla ilgili rahatsızlığımızı dile getirince jandarma defalarca buraya geldi ve ‘Burası DSİ’nin çalışma alanı, çalışmaya biri engel olursa ben onu tutuklar, cezaevine atarım’ şeklinde bizi tehdit etti. O süreçte muhtar değildim ama birkaç kez kaymakamlığa gittim. O dönemin kaymakamı bize ‘Devletin alanıdır, köylüyü ilgilendirmez. Ben buranın mülki amiriyim, kimse karışamaz’ dedi. Biz de bir şey yapamadan köye geri döndük. DSİ’nin bütün imkanlarını kullanarak, burayı düzgün bir şekilde onarması lazım. Bundan kırk yıl önce seti DSİ yapmıştı, bu süreçte yıktı. Tekrardan o setin yapılmasını istiyoruz. Bütün çukurların tekrar doldurulması lazım, bizim DSİ’den istediğimiz budur.”

“BİR TEK ÖNLEM BİLE ALINMAMIŞ”

Dicle Nehri’nde boğularak yaşamını yitiren Habip Çelik’in akrabası Habip Bozkurt da şöyle konuştu: “Bir levha bile yok, hepimiz buradayız, bir tek önlem bile alınmamış. Maalesef bugün burada yaşananların vahameti ortadadır. Bizim başımıza gelen geldi, amacımız bundan sonra kimsenin başına bir şey gelmesin. Bir daha hiçbir anne baba ağlamasın.” 

Açılan kum ocaklarının doğaya zarar verdiğini dile getiren Şehmus Çetin, “Dicle Nehri’nin kenarında gölgelik, ağaçlık alanlar vardı. İnsanları buraya gelip piknik yapardı. Şu an değil Dicle’nin kenarında piknik yapmak, insanlar nehrin kenarına bile gelemiyor. Biz bunlardan dolayı bu kum ocaklarının kapatılmasını istiyoruz. Doğamıza zarar verilmesine karşıyız” ifadelerini kullandı.

DSİ: İŞLETME SAHAMIZ DIŞINDA

Konuya ilişkin bilgi almak için aradığımız DSİ yetkilisi ise ölümlü olayın yaşandığı alanda yetki aşımı ve güvenlik önlemlerinin alınmadığına dair iddiaları reddetti. Boğulma vakasının yaşandığı yerin kendi işletme sahası dışında gerçekleştiğini ileri sürdü. (Diyarbakır/MA)