Sırbistan'da lityum protestoları sürüyor, Vucic ise projede ısrarcı

Sırbistan'da, İngiltere-Avustralya merkezli metal ve madencilik şirketi Rio Tinto'nun Loznica'da yürüttüğü lityum çıkarma projesine karşı eylemler sürüyor.

Başkent Belgrad'da hükümet binası önünde, 10 Ağustos'ta düzenlenen protestolarda gözaltına alınan ve hapis cezasına çarptırılan Ivan Bjelic, Nikola Ristic ve Jevdenlike Julian Dimitrijevic için yüzlerce kişi bir araya geldi.

Nemanjina Caddesi ve Kneza Milos Caddesi'nin kesiştiği kavşağın kapatıldığı eylemde, "Gözaltındakileri bırakın" ve "Kazamayacaksınız" sloganları atıldı.

Gözaltına alınan 3 kişinin avukatı Aleksandar Petrovic, yaptığı açıklamada, Ivan Bjelic'in 40 gün, Nikola Ristic ve Jevdenije Julijan Dimitrijevic'in ise 30'ar gün hapis cezasına çarptırıldığını aktardı. Petrovic, gözaltındaki 3 kişinin cezaevine nakledileceğini ancak karara itiraz edeceklerini belirtti.

Loznica'da yürütülen lityum çıkarma projesine karşı Sırbistan Çevre Örgütleri İttifakı'nın (SEOS) düzenlediği gösteriler kapsamında 10 Ağustos'ta tren istasyonlarına girilmiş, şehirdeki bazı yollar kapatılarak trafik akışı engellenmişti.

Sırbistan İçişleri Bakanlığı, gösterilere 20 binden fazla kişinin katıldığını açıklamış ve tren istasyonlarına girenler hakkında, "kamu düzeni ve huzurunu ihlal ettikleri" gerekçesiyle suç duyurusunda bulunulacağını bildirmişti. Açıklamada ayrıca "Göstericiler, kamu düzenini bozarak uluslararası trafiği bloke etti ve vatandaşların güvenliğini tehlikeye attı" suçlamalarına yer verilmişti.

VUCİC PROJEDE ISRARCI

Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, lityum çıkarma projesine karşı düzenlenen gösterileri organize edenlerin ve muhaliflerin kendisinin görüşme çağrılarını reddettiğini öne sürdü ve gösterilere katılanları "dışarıdan para almakla" suçladı. 

"Çeşitli kuruluş ve derneklerin temsilcilerini davet ettik, çoğu zaman dışarıdan para alıyorlar ancak kimse bizimle konuşmak istemedi" sözlerini sarf eden Vucic, şöyle devam etti: "Biz, halkla konuşacağız. Loznica'ya, Krupanj'a gideceğim, her yere gideceğim. Size kaç kişiyi toplayabildiğimi göstermek için büyük mitingler düzenlemeyeceğim. Gidip farklı düşünenlerle, sıradan insanlarla konuşacağım. Onların korkularını konuşacağız."

Vucic, gösterileri "Sırbistan dışında yaşayan bir suçlunun körüklediğini" de öne sürdü.

Lityum rezervlerine dair "iki yıl boyunca hiçbir kazı işlemi yapılmayacağını" söyleyen Vucic, referanduma gidilmesini tartışmaya hazır olduklarını da ifade etti.

2004'TE KEŞFEDİLEN REZERVLER DENGE POLİTİKASINI ZORLUYOR

Rusya ile bağlarını korumaya çalışırken Batılı ülkelerle de ilişkilerini iyi tutmaya çalışan Sırbistan'da 2004'te keşfedilen lityum madeni rezervleri, yıllardır bu konuda protestolara sahne olan ülkenin iki tarafla kurduğu ilişki dengesini de zorluyor.

Avrupa Birliği'nin (AB) lityum madenini Avrupa'da, kendisine daha yakın bir yerde çıkararak hem küresel pazardaki fiyata etki etmek hem de jeopolitik gerginliğin arttığı dönemde dış tedarikçilere bağımlılığını azaltmak istediği belirtiliyor.

Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic ile Almanya Başbakanı Olaf Scholz, 19 Temmuz'da Belgrad'da, ham madde, elektrikli araçlar ve elektrikli araçların batarya üretimi konusunda stratejik mutabakat zaptı anlaşması imzalamıştı. Anlaşmanın Avrupa ve Almanya için önemli olduğunu vurgulayan Vucic, "Bu, bizim için bir dönüm noktası, büyük bir değişim ve geleceğe doğru sıçrama yapabilmek adına önemli" ifadelerini kullanmıştı.

Vucic, ayrıca geçen aylarda ülkesine resmi ziyarette bulunan Çin Devlet Başkanı Şi Cinping ile ortak basın toplantısında, iki ülke arasındaki ilişkilerin geliştirilmesiyle ilgili ısrarla çalıştıklarını ve Çin'in son 3 yıldır Sırbistan'daki en büyük yatırımcı olduğunu vurgulamıştı. Çin'in savunma alanında Sırbistan'a sağladığı desteği de önemsediklerine dikkati çeken Vucic, "Sırbistan'ın savunması, bugün Çin'in desteğiyle daha güvenilir" ifadesini kullanmıştı.

RUSYA'DAN "BATILI GÜÇLERİN DESTEĞİYLE DARBE YAPILABİLİR" UYARISI

Vucic, 9 Ağustos'ta yaptığı açıklamada ise "Rus istihbaratının ülkede Batılı güçlerin desteğiyle darbe yapılabileceği" konusunda kendisini uyardığını söylemişti.

Vucic, "Rusya'dan resmi bilgi aldık. Bununla ilgileniyoruz. Sırbistan Güvenlik Bilgi Ajansı (BIA) ve bu konuda uzmanlaşmış kişiler işlerini yapıyorlar. Bir şey yapmayı hayal edenler, yapamazlar. Sırbistan ilerliyor, bunu durduramazlar ve durduramayacaklar. Herkese mesajım bu. İnsanların endişelenmesine ve kaygılanmasına gerek yok" açıklamasında bulunmuştu.

Bölgedeki siyasi uzmanlar, Sırbistan'daki halihazırda en güçlü yatırımcıların arasında yer alan Çin'e bağımlılığı azaltmak için AB'nin, Sırbistan'ın kaynaklarına erişimin yolunu açmak istediğini, Rusya'nın ise buna müsaade etmek istemeyerek "darbe girişimi" uyarısı yaptığını belirtiyor.

KRİTİK KAYNAK LİTYUM

Elektrikli araçların dünya çapında yayılmaya başlamasının ardından bu taşıtların pilleri için hayati öneme sahip lityum başta olmak üzere nikel, kobalt ve manganez gibi madenler, son dönemlerin en önemli yer altı kaynakları olarak öne çıkıyor.

Uluslararası Enerji Ajansı (UEA), 2040 itibarıyla lityuma talebin 2020'ye göre 40 kat artabileceği öngörüsünde bulunurken bu madenin yeryüzündeki miktarı ve konumları da giderek ilgi çeken araştırma konuları arasında yer alıyor.

Lityum, nikel, kobalt ve manganez gibi elektrikli araç üretiminde gerekli madenlerin çıkarılma süreçleri ise çevreye ve insanlara zarar veriyor.

Uzmanlar, 2030 itibarıyla Çin, Avrupa ve ABD'deki araçların yaklaşık yüzde 60'ı elektrikli olduğunda dünyanın yetersiz lityum arzıyla karşı karşıya kalabileceği uyarısında bulunuyor.

Çin'in lityum işleme fabrikaları ve pil üretimi açısından dünya pazarında baskın durumda olduğu, pazarı besleyecek lityum kaynaklarının gün yüzüne çıkarılmaması halinde tedarik zincirinin çökelebileceği uyarıları yapılıyor. (AA)