Tiyatro topluluğuna bütçe engeli: Oyun yapmak için sandviç satıyoruz

Mehmet TOSUN
Tolga TÜRKSEZER
Cem KARAASLAN
İzmir

Üniversitelerde öğrenci kulüp ve toplulukları yapmak istedikleri pek çok etkinlikte üniversite yönetimlerinin bütçenin yetersiz olduğuna dair cevaplarıyla karşılaşıyor. Bu nedenle pek çok üniversite öğrencisi okulunda sosyal, kültürel etkinliklere erişimde zorlanıyor. Dicle Üniversitesindeki Kolektif Tiyatro Topluluğu (DUKTA) da bunlardan biri. DUKTA, üniversite yönetimi tarafından yeterli bütçe sağlanmadığından sahne, dekor malzemeleri gibi ihtiyaçlarını karşılayamıyor. DUKTA’dan Helin Alaş toplulukta yaşadıkları sıkıntıları ve öğrencilerin çözüm arayışlarını Evrensel’e anlattı.

"SAHNEDE IŞIK YOK, KOLTUKLAR KIRIK"

Bize DUKTA’yı tanıtabilir misiniz?

Biz Dicle Üniversitesinde tiyatro ile ilgilenen dört topluluktan bir tanesiyiz. DUKTA’da kendi kıyafetimizi kendimiz dikiyoruz. Çok fazla dekorumuz olmuyor, o yüzden sahnede dekor biziz. Her şeyi kendimiz inşa ediyoruz. Masa, koltuk gibi eşyaları kendi bedenimizle sahneliyoruz. Fiziksel tiyatro da tam olarak bu. Yıl içerisinde hem kısa oyunlar çıkarıyoruz hem de ana oyunlar çıkarıyoruz. Genel olarak okuma çalışmalarımız ve fiziksel tiyatro çalışmalarımız oluyor. Oyunculuk üzerine de çalışmalarımız oluyor.

Oynayacağınız tiyatro oyunlarına çalışırken nasıl zorluklarla karşılaşıyorsunuz?

Rektörlüğün izin verdiği günlerde, günlük üç saatlik çalışmalar düzenliyoruz. Bu kadar kısıtlı zamanda çalışmak çok zorlu oluyor. O yüzden çoğu zaman rektörlüğün binasında değil, okulun çimlerinde çalışmak zorunda kalıyoruz. Bazı kafelerde, mezun olan arkadaşlarımızın evlerinde de çalışmalara devam ediyoruz. Çalışma saatleri bize yetmiyor. Bizim dışımızda üç tane tiyatro topluluğu olduğu için onlara da zaman ayrılması gerekiyor. Onun dışında sahnemizin ışığı yok, sahne tiyatro sahnesi değil. Konferans salonunu kullanıyoruz. Koltukları dahi kırık, tek bir sahne ışığı altında çalışıyoruz.

Oyun çıkarıldığı zaman üniversitenin konferans salonu kullanılıyor, oyunlar orada sergileniyor. Bu saat yönünden bir baskı oluşturuyor, oyunumuz 16.30’da bitmek zorunda. Bu yüzden oyunumuzun repliklerini hızlıca atmamız gerekiyor. Oyun üzerine dahi konuşamıyoruz, sahneden hızlıca kıyafetlerimizi alıp çıkıyoruz.

ÖĞRENCİLER YARI YOLDA KALIYOR

Yaşadığınız sorunlara karşı, topluluğa yeterli bütçe ayrılıyor mu?

Topluluğa yeterli bir bütçe ayrılmıyor. Okulun bütçe konusunda bizlere hiçbir yardımı olmuyor. Örneğin Türkiye’de yapılan tiyatro şenliklerine başvuruyoruz. Kabul edildiğimiz okullar da oluyor. ODTÜ Tiyatro Şenliğine de çağrıldık. 2017 yılından beri düzenli olarak çağrılıyoruz. Rektörlükle izin konusunda sorunlar yaşıyoruz. Bir oyunun iznini bir buçuk ay önceden haber vermek gerekiyor. İzin alabilmek için rektörlük ile bir sürü görüşme sağlıyoruz.

ODTÜ şenliğine çağrıldığımız zaman üniversiteden yine bir bütçe alamadık. Sadece bir depo benzinimizi karşılayacaklarını söylediler. O bir depo benzin ise bizi sadece Kayseri’ye kadar götürebiliyordu. Uzun uğraşlarımız sonucunda bizi Ankara’ya götürecek bir otobüs ayarlandı ve bilet paralarımız karşılandı. Bu sefer otobüs muavini ve şoförlerin barınma ve yemek ihtiyaçları bize bırakıldı. Şenlik daha uzun sürüyordu ama biz sadece üç gün kalabildik. Kaldığımız evin günlük kirası çok düşük bir fiyat olduğu için barınılacak bir alan değildi.  Tüm bu kötü şartlara rağmen oraya gidip kaldık. Çünkü bütçemize göre hareket etmek mecburiyetindeydik.

Peki, üniversite bütçesi nereye harcanıyor?

Diğer öğrenci toplulukları da bizlerle aynı sıkıntıları yaşıyor. Onların da zaman, yer, bütçe sıkıntıları bizler ile aynı. Ancak öğrenciler olarak bu soruna karşı örgütsüz hareket ediyor. Üniversite yönetiminin neye bütçe ayırdığını biz de bilmiyoruz. Üniversitede hiçbir iyileştirme ya da sosyal etkinlik dahi olmuyor. Okulda hiçbir öğrenciye doğru dürüst destek olunmuyor. Bütçe en büyük sorun, üniversitelerin maddi imkanlarını öğrenciler için daha çok kullanması gerek. Topluluk olarak manevi desteğe de ihtiyacımız var.

DUKTA BÜTÇEYİ SOKAKTA ARIYOR

Bu sorunu nasıl çözmeye çalışıyorsunuz?

Kendi kendimize bütçe yaratmaya çalışıyoruz. Kısa oyunlardan gelen bilet paralarından yararlanmaya çalışıyoruz. Ek olarak yaptığımız sandviçleri satarak ek bir bütçe oluşturuyoruz. Depremden sonra hayatımızın tamamının sokaklara aktığı, binalardan ulaşmak zorunda kaldığımız bir döneme girdik. Böyle bir dönemde kendimizi en iyi ifade ettiğimiz yer olan sahneyi de dört duvarla sınırlamayıp sanatımızı sokağa taşıdık. O zamandan beri masrafsız olduğu için cüzi miktarlara sokak tiyatroları oynayarak bütçemizi genişletmeye çalışıyoruz. 

Sokak tiyatrolarına mahalleliler nasıl bir tepki gösteriyor?

Sahnesiz oyun, bize birçok açıdan tasarruf yapmamızı sağladı. Ağır dekorlar ve kostüm kullanmaya gerek olmaması, sınırlı bütçelere sahip olan amatör tiyatro ekiplerine büyük kolaylık sağlıyor. Sokak tiyatrosu bizim pek alışık olduğumuz bir tür değil. Özellikle de festivallerde. İlk kez bir festival sokak tiyatrosu getirdi ve haliyle ilgi de çekti. Bunu fiziksel tiyatronun olanaklarını kullanarak yapmamız da beğenildi. Seyirciye ilham verdiğini düşünüyorum, oyun çok kısa sürmesine rağmen seyirci ilgiyle izledi.

ÜNİVERSİTE KÂR EDİYOR, TOPLULUĞA BÜTÇE YOK

Dicle Üniversitesine 2024 için 5 milyar 173 milyon TL bütçe ayrıldı, en fazla bütçe ayrılan 20. üniversite oldu. Sayıştayın Dicle Üniversitesine ilişkin denetim raporlarına göre üniversite 2020’de toplam ödeneğin yüzde 95.47’sini kullandı. Mal ve hizmet alımı için temin edilen bütçenin ise yalnızca 88.77’sini kullandı. Üniversite 2020’de 444 milyon 970 bin TL bağış ve özel gelir elde etti. 2020’de dönemi 19 milyon 524 bin TL zararla kapattı. Ayrıca Sayıştay, üniversitenin SGK borçlarının kayıtlarda izlenmediğini, 317 bin 713 TL idari para cezası olduğunu, yevmiye defterinde pek çok boş yevmiye kaydı olduğunu tespit etti.

2021’de ise bütçenin yüzde 98.59’u kullanıldı, başlangıç ödeneği yüzde 23.49 oranında aşıldı. Öğrenciler tiyatro topluluğuna bütçe ayrılmadığını aktarırken üniversite, 2021’de 208 milyon 956 bin TL kâr elde etti. Sayıştay 2021’de kurumun zorunlu ders yükünü tamamlamamış öğretim üyesi varken bazı öğretim elemanlarına ek ders verildiğini, bina bakım onarım işleri için sözleşme imzalamadığını, üniversite birimlerinden bazılarında görevlendirmeler yapılmasına rağmen bu birimlerde eğitim faaliyetlerinin yürütülmediğini ve 2021’de üniversite bünyesinde iç denetçi kadrolarının boş olduğunu tespit etti.