Kazdağı’nda feldspat görünümlü altın madeninde bilirkişi keşfi yapılıyor: Perdenin nedeni ‘devlet hakkı’ mı?

Özer AKDEMİR
Çanakkale

Cengiz Holding’in Kaz Dağı’nda, Bayramiç Yanıklar köyü yakınlarında işletmek istediği feldspat madenciliğine karşı yöre halkının ve kurumların açtığı davada bugün bilirkişi keşfi yapılacak. Davacı kurum ve yurttaşların feldspat adı altında altın işletmeciliği yapılacağını ileri sürdükleri madencilik girişiminin yörede çevre, sağlık, su varlıkları ve tarım alanları üzerinde ciddi olumsuz etkileri olacağı belirtiliyor.

ÇANAKKALE’NİN GÜNDEMİNDEKİ MADENCİLİK PROJELERİ

Çanakkale’nin gündeminde birçok altın/bakır madeni projeleri var. Bunlardan bazıları Cengiz Holding-Halilağa Bakır Madeni Projesi; 2. ÇED Olumlu kararı aldı ve açılan dava şirket lehine sonuçlandı. Dosya Danıştay’da temyiz aşamasında.  TÜMAD Lapseki-Şahinli Altın Madeni Projesi faaliyette. Yine TÜMAD’ın Eczacıbaşı’ndan aldığı Lapseki Altın Madeni de ÇED Olumlu belgesi almış durumda. Yöre halkı ve çevre-meslek örgütleri tarafından açılan dava şirket lehine sonuçlandı. Temyiz edilen dosya Danıştay’da. Geçtiğimiz günlerde TMSF’den Varlık Fonuna aktarılan Koza Altın şirketinin Terziler-Serçiler altın madenine verilen ÇED kararı mahkemece iptal edilmesine rağmen şirkete yeniden ÇED raporu hazırladı. Süreç devam ediyor. Koza’nın Kaz Dağındaki bir başka madencilik girişimi olan  Dondurma köyü-Çan projesi iptal edildi. CVK Madencilik, TV Tower Projesini Kanadalı Pilot Gold şirketinden satın aldı. Orta Truva madencilik adına yürütülen feldspat, kuvars gibi birkaç ÇED kararı var.

ALTINA FELDSPAT, KUVARS, BAKIR PERDESİ

Ciner Holding-Park Teknik’in “Kuvars görünümlü altın” madeni olarak değerlendirilen Bayramiç, Yukarı Şapçılar projesinin yanı sıra Truva Bakır şirketi’nin Yanıklar Köyü yakınında “ÇED Gerekli Değildir” kararı alan feldspat madeni için de örtülü altın madeni iddiaları söz konusu.

“Bunlar bakır, kuvars, feldspat değil altın madenleri” iddialarının dayandığı temeller var. Bu temeller de bizzat şirketlerin teknik raporları. Teknik raporlardaki ayrıntıları ve açıklamaları inceleyen bölgedeki çevre örgütleri şirketlerin hep aynı taktiğe başvurarak, gerçek niyetlerini sonradan belli ettiklerini ileri sürüyorlar. Mesela Cengiz Holding’in Halilağa projesi teknik raporunda proje için altın-bakır madeni tanımlaması kullanılırken, şirket ısrarla madeni bakır madeni olarak adlandırıyor.

DEVLET HAKKI DÜŞÜK VERİLSİN DİYE Mİ?

Teknik Rapordan: “Halilağabakır-altın yatağı (Halilağa Projesi). HalilağaProjesi konsepti, açık ocak (OP) madenciliği ve geleneksel öğütme, flotasyon konsantrasyonu ve karbon-liç (CIL) yöntemleriyle hem bakır-altın konsantresi hem de altın dore üreten bakır-altın yatağını geliştirmektir. %0,34 bakır ve 0,34 gram/ton (g/t) altın”.

Neden altın değil de bakır madenciliği olarak adlandırıldığına yönelik iddialara gelince; birincisi altın madenciliğinin ülke kamuoyunda iyice teşhir olan çevre-doğa düşmanı yüzü ve yıpranan imajı. İkinci bir iddia ise bakır madenciliğine ödenen devlet payının altın madenciliğine oranla daha düşük olması.  Bu da yine teknik raporda açıkça dillendirilen bir husus. “Proje alanı devlete ait, bu nedenle altında %2,6, bakırda %1.3 devlet payı” verilecek.

RUHSAT ALANININ SADECE YÜZDE BİRİNİ ÇED ALANI GÖSTERMİŞLER!

Bugünkü Yanıklar feldspat madeni projesinin bilirkişi keşfine çağrı yapan Kaz Dağı Doğal ve Kültürel Varlıkları Koruma Derneği’nin hazırladığı bilgi notuna göre proje toplamda 605,32 hektarlık bir ruhsat alanına sahip. Ancak şirket projede bu ruhsat alanının sadece 6, 05 hektarını ÇED alanı olarak veriyor. Şirketin neden ÇDE alanını küçük gösterdiği ile ilgili iddialar aslında ülkedeki diğer madencilik faaliyetleri için de geçerli; “Hem ÇED sürecinden muaf olmak (ki ÇED Gerekli Değildir kararı aldı) hem de alana girdikten sonra kapasite artışı ile birlikte ruhsat alanının gerçek boyutlarına göre maden alanını genişletmek”. Yılda 10 bin ton cevher üretilecek ve 3.500 ton pasa çıkacak olan projenin ömrü ise 10 yıl olarak öngörülüyor.

KÖYÜN İÇİNDE MADENCİLİK YAPILACAK!

Çanakkale İl Merkezine 41 km, Bayramiç İlçe Merkezine 16 km uzaklıkta olan proje Yanıklar Köyü’ne 600 metre, en yakın konuta ise sadece 360 metre uzaklıkta bulunmakta. Yani köyün içinde madencilik yapılacak! Ormanlık alanda yapılmak istenen madencilik faaliyeti ile ilgili Orman Bölge Müdürlüğü görüşünde; “6,16 ha olarak belirlenen ÇED alanı dahilinden 2 kapalı verimli orman alanı çıkartılarak 6,05 ha’a küçültülmüştür.” Deniliyor. Bu cümleler bölgede verimli ormanların olduğunun itirafı olarak değerlendiriliyor.

KÜMÜLATİF ETKİYİ GİZLEMEK İSTEYEN ŞİRKET KENDİ PROJESİNİ BİLE YOK SAYMIŞ!

ÇED alanı Balıkesir-Çanakkale Planlama Bölgesi 1/100.000 Ölçekli Çevre Düzeni Planında Orman ve Tarım alanı olarak geçiyor. Bölgedeki su varlıklarından Akıncı Deresi proje alanına  900 metre, Genen Çayı 1.500 metre, Yanıklar Göleti 1.300 metre. Hacıbekirler Göleti: 2.200 metre uzaklıkta. Proje tanıtım dosyasında “ÇED alanı etrafında mevcut durumda faaliyette olan ve/veya öngörülebilir gelecekte faaliyete geçebilecek benzer ve/veya farklı sektör yatırımları bulunmamaktadır.” sözleriyle bölgedeki diğer projeler yok sayılmış. Şirket, 2 km. yakındaki kendi Halilağa Bakır Madeni bile  projesini  bile yok saymış. Ayrıca TV Tower, Koza’nın, TÜMAD’ın projelerinden hiç söz edilmeyerek kümülatif etki görmezden gelinmiş durumda.

KAZ DAĞI’NIN YÜZDE 80’İ MADENLERE RUHSATLI!

TEMA’nın araştırmasına göre Kaz Dağı bölgesinin 79’unun ruhsatlandırılmış durumda. Araştırmaya göre sadece endüstriyel madenlerin olduğu IV. Grup’ta Kaz Dağları Yöresi’nde ruhsatlandırılan alan 579 iken bölgedeki maden ruhsat sayısı ise 1634 gibi ciddi bir sayıya ulaşmış durumda.  Aynı bölgede orman alanının % 80’i, tarım alanlarının % 78’i, büyük ovaların % 60’ı , korunan alanların % 55’i maden ruhsatlı. Yine Kaz Dağları Milli Park Alanının % 80’i, Troya Milli Parkı’nın ise % 10’u, Kaz Dağı Göknarı Tabiat Koruma Alanının % 99,9’u madencilik için ruhsatlanmış durumda. Hal böyle olunca Çanakkale maden ruhsatlarının en yoğun olduğu illerin başında geliyor. Ruhsatların En Yoğun Olduğu İl olan

Çanakkale’nin %93’ü IV. Grup madenlere ruhsatlı. Çanakkale’deki bu ruhsatların ilçelere göre dağılımına bakıldığında ise Çan, Bayramiç, Ezine, Lapseki ve Yenice’nin öne çıktığı görülüyor. Bölgenin tarım arazilerinin yoğun olarak bulunduğu bu ilçelerden Bayramiç’te tarım arazilerinin %78’i, Çan’da%75’i,  Ezine’de%58’i madenlere ruhsatlı.

PROJENİN GEÇMİŞİ ÇOK ÇETREFİLLİ

Projenin geçmişine bakıldığında 1988-1991 MTA tarafından yapılan sondajlar sonrası 1997-2000 yılları arasında Kanadalı Cominco’nun ön arama yapıp numune topladığı görülüyor. 2002 Teck Cominco şirketi arama ve madencilik için tüm ruhsatları alıyor. 2002-2004 arası herhangi bir faaliyet olmazken, 2007 yılında Teck Resources Ltd. (60%) + Fronteer Gold Inc. (40%) ortaklıkla Truva Bakır Maden İşletmeleri A.Ş. kuruluyor şirket ve “Halilağa” adlı projenin tüm ruhsatlarına sahip oluyor. Sonrasında; 2011 yılında Fronteer hisselerini Pilot Gold’a satıyor. Cengiz Holding 2019 yılında 55 Milyon Dolara tüm hisseleri satın alıyor.

TEKNİK RAPORDAN: POJEDE KULLANILACAK KİMYASALLAR

• HydratedLime; Kireç
• CopperSulfate; Bakır sülfat
• AP404;
• Frother(MIBC);
• PotassiumAmylXanthate;
• Flocculant(s);
• CausticSoda; Kostik
• SodiumCyanide; Sodyum Sİyanür
• Elementalsulfur(tomakeSO2)
• HydrochloricAcid: Hidroklorik asit-tuz ruhu.