‘Misafir İşçi Anıtı’nda emek hırsızlığı iddiası

Türkiye’den Almanya’da işçi göçünün 60. yılının olduğu 2021’de Almanya’da Türkiyeli işçilerin gittiği her kent ve kasabada irili ufaklı etkinlikler düzenlendi. Aşağı Saksonya eyaletinin başkenti Hannover’e 20 km uzaklığındaki Lehrte kasabası da bunlardan birisi. Babası 1964’te Bartın’dan Lehrte’ye göç eden, şimdi de işçi kiralama firmaları sahibi olan Hasan Kurtuluş, 2020 yılında belediyeye göçün 60. yılı dolayısıyla bir “Misafir İşçi Anıtı” hediye etmek isteğini bildirir.

Belediye doğal olarak yapılan tekliften memnunluk duyar. Ne de olsa “İşçi babanın ikinci nesil bir oğlu ve işçi kiralayan patron” gösterilmek istenen örnek profillerden biri. Kasabanın merkezindeki Citycenter’ın önü Kurtuluş’un gönlünden geçen yer. Bu nedenle Kurtuluş ve projenin yapımında katkısı olan öğretmen arkadaşı Jürgen Teiwes ve kızıyla ile birlikte eylül 2020’de anıtın dikilmesini istedikleri yere giderek fotoğraf çektirirler ve bunu kamuoyuna ilan ederler.

Ancak bunun olabilmesi için öncelikle belediye meclisinin nasıl bir anıtın dikileceğine karar vermesi gerekiyor. Aralık 2020’de de Kurtuluş, Lehrte Belediyesi Kültür Komisyonuna hediye edilmesini planladığı “Misafir İşçiler Anıtı” konusunda ayrıntılı bilgiler vermek için bir sunum yapar ve komisyonun desteğini alır.

Kendi değişiyle “Ekmeğini Lehrte’de kazanan bir işveren” olarak belediyeye karşılık beklemeden yapmak istediği anıt, hem de göçün 60. yılında, kültür komisyonundan belediye yönetimine kadar herkesi memnun eder.

Niyetler, sunumlar ve yer tespitinden sonra sıra planın hayata geçirilmesi için, Lehrte’ye dikilmesi düşünülen anıtın yapımına gelir. Bir tanıdığı aracılığıyla İstanbul’da yaşayan Heykeltıraş Seval Şahin’le irtibata geçen Kurtuluş, telefonda düşündüklerini anlatır ve böyle bir anıtı yapıp yapamayacağını sorar ve olumlu yanıt alır.

İlk olarak 2021’de Hasan Kurtuluş ile telefonla görüştüğünü anlatan Şahin gazetemize yaptığı açıklamada, kendisine anlatılanlar üzerinden üç maket yapıp Almanya’ya gönderdiğini ifade ederek, “3-4 ay boyunca maketler üzerinde çalıştım ve hazırladım. Kendisi Almanya’dan Türkiye’ye geldiğinde atölyeme uğrayarak maketlerin gerçek halini de gördü ve çok beğendi. Daha sonra paketleyip iki yeğeniyle birlikte Almanya’ya gönderdim” dedi.

Maketler alan Kurtuluş, eylül 2021’in başında bir basın toplantısı düzenleyerek heykelleri hem kamuoyuna hem de belediye kültür komisyonuna tanıtır. Basında haberler yayımlanır. Basın toplantısında masanın üzerine konulan üç heykelden ortada bankta oturan, elinde fötr şapka ve bavul olan, kültür komisyonu tarafından Citycenter’ın önüne dikilecek anıt olarak seçilir. Yerel basında çıkan haberlerde anıtın İstanbul’da yaşayan bir heykeltıraş tarafından tasarlandığı yazılır. Ancak bu heykeltıraşın kim olduğu ya merak edilmez ya da Kurtuluş tarafından bilinçli olarak gizlenir.

Buraya kadar her şey normal, yolunda gider. Ancak iş paraya gelince, “Lehrte’nin zengin Türk’ü” ipe un sermeye başlar. Heykeltıraş Şahin’in yazılı olarak gönderdiği ve gazetemizde de bulunan teklifi fazla bulur ve “Ben en fazla 20 bin avro veririm” der. Şahin bunun bronzdan bir anıt için çok az olduğunu söyleyince bu kez “Bronz o kadar pahalı mı?​” der ve telefonu kapatır.

Şahin, önceden paranın miktarının konuşulmamasını gazetemize şu şekilde açıkladı: “Telefonda sürekli irtibat halindeydi. Kendilerine maket çıkmadan, malzemeye karar vermeden, kompozisyonları dökümcü firmaya göndermeden bir fiyat veremeyeceğimi söyledim. Aksi takdirde verdiğim fiyattan başka bir şey çıkar ve ben mahcup olurum dedim. O da kabul etti” diyor. 

Fiyat teklifinin verilmesinde sonra Kurtuluş bir daha geri dönmez. Ancak kültür dairesinin onay verdiği ve kamuoyuna tanıtımı yapılan “Misafir İşçi Anıtı” için çalışmalar durmaz. Şahin’in tasarladığı ve onaylanan anıt üzerinde kültür komisyonu üyelerinin de hemen fark edemeyeceği şekilde küçük değişiklikler yapılarak başka bir heykeltıraşa benzer bir anıt yaptırılır.

Heykel göçün 60 yılı olan ekim 2021’e yetiştirilemez ancak 13 Mayıs 2022’de görkemli bir törenle açılışı yapılır. Bronz heykeli yaptıran Hasan Kurtuluş medya ve siyasetin dikkatini üzerine çeker. Düzenlenen açılış töreninde anıtın üzerindeki örtüyü Hasan Kurtuluş, Aşağı Saksonya Başbakanı Stephan Weil ve Lehrte Belediye Başkanı Frank Prüsse ile birlikte kaldırır. Türkiye’nin Hannover Başkonsolosu Gül Özge Kaya da törende hazır bulunur.

Kent ve eyalet medyasında göçmen emeğine değer verme adına yapılan anıta dair yapılan konuşmalarda, alın terinden, ağır işlerden, emek sömürüsünden bahsedilir. Hürriyet’te 15 Mayıs 2022’de yayınlanan Ekrem Sağır’ın haberinde Başbakan Weil, Kurtuluşu onurlandırarak “İnsan haysiyet ve onurunu göstermek için yapılmış bu anıtı gerçekleştiren başta Hasan Kurtuluş’a ve emeği geçenlere teşekkür ederim” diyor.

Ne var ki; “emeği geçen” diğerleri ortalıkta yoktu. Görünen sadece Kurtuluş’tu. Keza anıtın üzerinde, sağında solunda da yapan heykeltıraşın kim olduğuna dair hiçbir bilgi yok. Belediye tarafından anıtın üzerine konulan QR kodda da eserin kime ait olduğu yazılmıyor. Ne hikmetse böylesine önemli bir eserin kim tarafından tasarlandığını belediye yetkilileri de sorma gereği duymazlar. Anlaşılan o ki; belediye yönetimi için eserin kimin olduğundan çok “hediye” olması önemli.

FİKİR HIRSIZLIĞI VAR MI YOK MU?

İşçi kiralama firmaları sahibi Hasan Kurtuluş’un, kendisinin yaptığı maketlerden birisini Lehrte’nin merkezine dikeceğine ihtimal vermeyen Heykeltıraş Şahin, istediği para verilmediği için daha fazla peşine düşmemiş. Ta ki, geçtiğimiz ağustos ayı sonunda bir yakını internetten anıtın açılış haberini gönderene kadar. Şahin, açılışı yapılan anıtı görünce şaşkına döner. Şahin, dikilen anıtın kendisinin gönderdiği ve halen de Hasan Kurtuluş’ta olan maketin değiştirilmiş hali olduğunu ve Kurtuluş’un emek hırsızlığı yaptığını söylüyor. Kurtuluş ise gazetemize yaptığı açıklamada Şahin’e maketler yaptırdığını ve kendisine üç adet maketi gönderdiğini kabul ediyor ve ekliyor, “Asıl fikir sahibi benim, fikir onun değil. Çünkü nasıl bir anıt istediğimizi ona ben söyledim. Sonra da anlaşamadığımız için başka bir anıt yaptırdık” diyor.

Lehrte Belediyesi basın sözcüsü ise gazetemize yaptığı açıklamada, iddialar karşısında şaşkınlığa uğradıklarını ifade ederek, “Misafir İşçi Anıtı işveren Kurtuluş tarafından belediyemize hediye edildi. Bu nedenle hangi heykeltıraş tarafından kaça yapıldığını bilmiyoruz. Bunu ancak Sayın Kurtuluş bilebilir. Ancak, eğer ortada kültür komisyonunun seçtiği anıt değil de başka bir anıt varsa o ayrı bir konu” diyor.

Şahin’in gazetemize ulaştırdığı maketin orijinal fotoğraflarıyla, Lehrte’deki arkadaşlarımızın çekip gönderdiği anıtın fotoğraflarını karşılaştırdığımızda temelde genel benzerlik hemen dikkat çekiyor. Dikkat çeken farklılıklar ise makette açık olan ceket düğmesi anıtta kapatılmış. Misafir işçinin oturduğu bank aynı olmakla birlikte oturma biçiminde küçük bir değişiklik yapılırken, oturan işçinin bacakları biraz daha açık tutulmuş. Yapan heykeltıraş konusunda ise hiçbir yerde bilgi yok.

Anlaşılan o ki; Lehrte’nin merkezinde dikilen ve heykeltıraşı belirsiz “Göçmen İşçiler Anıtı” konusundaki iddialar belediyenin başlattığı iç soruşturmanın ardından netleşecek. Heykeltıraş Şahin, “Hakkımı sonuna kadar arayacağım. Belediye gereken adımı atmadığı takdirde gerekirse Almanya’da avukat tutup dava açacağım” diyor.