Genç işçilerin çalınan bir hakkı: Tatil

Ulaş TÜRKOĞLU
İstanbul

İMES’te çocuk işçilerin durumu: Eğlenmek, dinlenmek, yeteneklerinin farkına varmak, hobi edinmek… Bunların hiçbirine zaman yok. Tatil hakkının ne olduğunu unutmuş çocuklarla karşı karşıyayız.

Yaz aylarında İMES’te çalışan genç ve çocuk işçilerle bir anket yaptık. Sorumuz genç işçilerin hayatlarında tatilin varlığını ölçmekti. Toplam 54 tane anket ile bu süreci tamamladık. Anketi yapmaya ilk başladığımız andan itibaren elde ettiğimiz sonuçlar, tatile ilişkin kimi veriler sunarken, ağır çalışma şartlarını ve sömürüyü de özetliyor bize.

Sabah tutulan yollarla başlıyor bir gün. Önceki günün yorgunluğu içinde uyanmaya çalışan gençler hızla atölyelerde işe başlıyor. Bazen hamallık, bazen getir götür, bazen de makine başlarında çırak, stajyer ya da MESEM’li… Çocukların-gençlerin iş tanımı geniş. Parçalar saniye saniye yetiştirilmeye çalışılıyor, arada kimi yemek molası veriyor, hızla çiğnenen lokmalar ile işinin başına dönüyor. Sigara ise rahat nefes almanın tek yolu!

Öğle arası önemli, çünkü gün içinde iş sonrası harici dinlenilebilecek tek vakit. Sokakların lokantalara, kahvelere giden işçilerle dolduğu, yan masadan öbürüne atılan laflar, şakalaşmalar ve sonunda yine çay sigara eşliğinde geçirilen vakit, hızlı çalışma temposunun ortasında anlam kazanıyor. Bu vakitten sonra başlayan yoğun çalışma temposu arada bir çay ile geçirilse de ancak iş bittiğinde rahatlanabiliyor. Tabii burada da iş çıkışı yolu, evde çeşitli işler, dinlenebilmek derken İMES’te çalışan işçilerin planı günden güne çalışmak. Peki tatil?

BİR İMES’Lİ GENÇ TATİL YAPAR MI?

Bizim dokuz sorumuz var ama bunlardan üç tanesi anketin en çarpıcı cevaplarının verilmesini sağlıyor. Sorularımız, yıllık izin süresi, en son yapılan tatil ve bu tatilin nerede yapıldığı. Sırasıyla bu sorulara verilen cevaplar, yüzde 67 oranı ile 14 gün ve altında izin hakkı, yüzde 61 oranı ile son bir senede tatil yapılmış, yüzde 72 oranı ise yapılan son tatil ya memleket ya da İstanbul… Burada dikkat çeken bir başka konu bu tatillerin ne zaman yapıldığı. Hemen hemen birçok cevap Ramazan Bayramı’nı işaret ediyor. Zaten bahsedilen tatil memlekette yapılıyorken, bir de bu tatillerin halihazırda bayram tatili ile denk düşürüldüğü ortaya çıkıyor. Tabii hatırlamak lazım, çocuk işçilerin önemli bir kısmını kapsayan MESEM programına kayıtlı çıraklar, eğitim öğretim yılının doğal tatil haklarından dahi mahrum. Öyle ki kimi denk geldiğimiz çıraklar, tatil dediğimizde bize pazar gününden bahsediyor. Tüm bu sorular arasında parça yetiştirme telaşı devam ederken anketimizi bitiriyoruz.

ELİMİZDE NE KALIYOR?

Tüm bu süreç içerisinde bir sorumuz daha var gençlere, o da en son ne zaman bireysel veya bir grup aktivitesi olarak kültür-spor-sanat etkinliklerine katıldıkları. Seçenekler şöyle sıralanıyor: “Bir yıl öncesi yüzde 31.5”, “Son iki ayda yüzde 37.5”, “Son iki hafta yüzde 18.8” ve “Her hafta yüzde 12.5.”

Bu yanıtları aldıktan sonra ne tür etkinlikler olduğu hakkında konuştuğumuzda, birçoğu mahallede düzenlenen maçlardan ve kola içip çekirdek çiğnemekten bahsediyor.

Eğlenmek, dinlenmek, yeteneklerinin farkına varmak, hobi edinmek… Genç işçilerin kendilerini fark etmesi, hobi edinmesi çok sınırlı. Bize, daha iyi bir hayata sahip olmanın, bir gelecek inşa etmenin tek yolunun daha çok çalışmak olduğu öğütleniyor. Peki daha fazla çalışmak neyi değiştiriyor? Evet belki çırak değil işçiliğe terfi oluyoruz. Belki aldığımız ücret artıyor. Peki öyleyse neden tatil yapmakta zorlanıyoruz? İzin hakkı sorusunu sorduğumuzda, gençler, çırak veya işçi, bu hakka sahip olmanın gururu ile cevap verirken tatil yeri sorusu bir buruklukla cevaplanıyor?

Bu anketleri yaparken tanıştığımız, edindiğimiz arkadaşlarımıza başka yolları beraber bulma çağrısı ile mücadeleyi vurguluyoruz.