Başkanlık farkı: Sermayenin kârı ‘başkanlık’la yüzde 2 bin arttı

Uğur ZENGİN
İstanbul

AKP’li yıllarda sermaye kârlılığı siyasal iktidarın 2018 yılında hayata geçirdiği ‘başkanlık sistemi’ ile görülmemiş ölçüde arttı. Türkiye’de kurulu şirketlerin tamamı başkanlık sisteminin hayata geçtiği yıl 83.1 milyar TL net kâr elde ederken, bu tutar 2023 yılında 1.8 trilyon liraya çıktı. Böylece sermayenin yıllık kârı 2018 yılına göre yüzde 2 bin 46 arttı.

Türkiye’de 16 Nisan 2017 referandumuyla kabul edilen ve 9 Temmuz 2018 tarihinden itibaren uygulanmaya başlanan başkanlık sistemi 6 yıl 2 ayı geride bıraktı. AKP Genel Başkanı ve Cumhurbaşkanı Tayyip Erdoğan, sisteme geçilmeden önce (2015 yılı) ‘Türkiye’de Hükümet Sistemi Tartışmaları ve Başkanlık Modeli Sempozyumunda, “Son yıllarda sıkça yaşanan mali ve temsil krizleri sorunu daha da derinleştirdi. Güncel olmayan sistemler bu krizi yaşamaya mahkum. Her kriz reformun da kapısını açıyor. Korkmaya, çekinmeye gerek yok” ifadelerini kullanmıştı.

Aradan geçen 6 yılda sermaye kârlılığı önemli ölçüde arttı. Türkiye’de faaliyet gösteren şirketler 2009 yılında 53.5 milyar TL net kâr elde etti. Şirketlerin genel kârlılığı 2018 yılına gelindiğinde 83.2 milyar TL’ye yükseldi. 2018 yılında uygulanan başkanlık sistemi ile ivmelenen kârlılık 2019’da 250.5 milyar TL’ye, 2020’de 227.7 milyar TL’ye, 2021’de 275.1 milyar TL’ye, 2022’de 1.5 trilyon TL’ye, 2023’te 1.8 trilyon TL’ye çıktı.

2009 yılında şirketlerin toplam net kârı olan 53.5 milyar TL’nin bugünkü parasal değeri 582 milyar TL iken, şirket kârlılıkları enflasyonun üzerinde artarak 1.8 trilyon TL’ye ulaştı. Ocak 2009-aralık 2023 arası dönemde tüketici enflasyonu yüzde 1055 olurken, net kâr artışı yüzde 2 bin 46 oldu.

BAŞKANLIK SİSTEMİ İLE TRİLYON SINIRINI AŞTILAR

2018’de geçilen başkanlık sistemi ile enflasyon ve kârlılık patladı. 2018’de şirketlerin toplam net kârı 83.2 milyar TL idi. Bu kâr toplamı yurt içi üretici enflasyonu kadar artsaydı, toplam kâr 573.3 milyar TL olacaktı. Ancak 2023’te şirketlerin toplam kârlılığı bu tutarın 1.2 trilyon TL üzerinde gerçekleşti.

Kârlılıkta en büyük kırılma 2022 yılında yaşandı. 2021’de tüm şirketlerin net kâr toplamı 275.1 milyar lira iken, 2022’de kârlar yüzde 465 artarak 1.5 trilyon TL’nin üzerine çıktı. Böylece Türkiye tarihinde ilk kez şirketler net kârda 1 trilyon TL sınırını aşmış oldu.

İMALAT SANAYİ KÂRLILIĞINDA DİKKAT ÇEKEN ARTIŞ

Sektörel bazda incelendiğinde imalat sanayi kârlılığı dikkat çekti. Patronların 2023 yılında elde ettiği 1.8 trilyon liralık net kârın 1 trilyon liralık bölümü imalat sanayi patronlarının cebine girdi. Türkiye’nin en büyük 500 sanayi patronunun elde ettiği net kâr ise 937 milyar liraya çıktı.

Türkiye’de 2009’da net kârın yüzde 26’sı sanayi patronlarınca elde edilirken, bu oran 2023 yılına gelindiğinde yüzde 56’ya çıktı.

KREDİLERLE ZENGİNLEŞTİLER

Şirketlerin eriştikleri kredi tutarı da arttı. 2009-2023 yılları arasında tüketici enflasyonu yüzde 931 olurken, imalat sanayinde kredi tutarı 2023 yılında, 2009’a göre yüzde 2 bin 183 arttı.

EN YÜKSEK AKTİF BÜYÜKLÜK İMALAT SEKTÖRÜNDE OLUŞTU

Firmaların toplulaştırılmış bilançosuna göre, 2023 yılında toplam aktif büyüklüğü 39 trilyon 46 milyar 486 milyon TL, kısa ve uzun vadeli yabancı kaynaklar toplamı ise 28 trilyon 435 milyar 847 milyon TL olurken, öz kaynakların toplamı 10 trilyon 610 milyar 639 milyon TL oldu.   

İmalat sektörü 11 trilyon 686 milyar 338 milyon TL aktif büyüklüğü ile tüm sektörler arasında ilk sırada geldi. Aktif büyüklüğünde ikinci sırayı 9 trilyon 825 milyar 977 milyon TL ile toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı sektörü aldı. Öz kaynaklar bakımından imalat sektörü 4 trilyon 256 milyar 960 milyon TL ile ilk sırada yer alırken, onu sırasıyla 2 trilyon 565 milyar 565 milyon TL ile toptan ve perakende ticaret; motorlu kara taşıtlarının ve motosikletlerin onarımı sektörü, 723 milyar 468 milyon TL ile de inşaat sektörü takip etti.