Kamusal eğitim yok oluyor, özel okullara teşvik akıyor

İlkokul, ortaokul ve lise öğrencileri için yeni dönem kamusal eğitimin bilimsel niteliğinin yok edildiği; bizzat devlet eliyle çocuk işçiliğin MESEM projesiyle okullar aracılığıyla yasallaştırıldığı ve yaygınlaştırıldığı bir biçimde başladı. Çocuklara umut vadedici bir gelecek sunmaya dair herhangi bir kaygı gütmeden ilerletilen bu “maarif modeli” bu dönem resmi olarak işletiliyor. Yurttaşlar içinse bu dönemin açılışı “bağış” adı altında en az 5 bin TL kayıt parası, 1000-2 bin 500 TL arasında değişen formalar ve çantanın 400 liradan, bir top A4 kağıdının 150 liradan başladığı kırtasiye masrafları demek. Nitelikli eğitime değil, yalnızca devlet okulunda ortalama bir eğitime erişmenin maliyeti 2022’de 2021’e göre yüzde 69.3 arttı. TÜİK henüz 2023 için istatistikleri yayımlamadığından son veriler bilinmiyor.

Bir yanda eğitimin en asgari masrafları dahi ucu ucuna karşılanırken diğer yanda ise açılan bu devasa boşluğa yerleşen özel okullar var. 2002’de örgün eğitimdeki payı yüzde 1.9 olan özel okulların oranı 2023’te yüzde 9.3’e yükseldi. Özel okulların devlet okullarına oranı yüzde 23.5’e ulaştı. 2023'te 75 bin okuldan 14 bin 281’i özel okullara aitti.

SINAV BİRİNCİLERİ ÖZEL OKULLARDAN

Merkezi sınav sistemi çevresinde şekillenen eğitim sistemindeki bu eşitsiz hal meyvelerini de merkezi sınavlarda veriyor. Bu sene 2 Haziran’da düzenlen Liselere Geçiş Sistemi’nde (LGS) tüm sorulara doğru cevap veren 352 adaydan 36’sı sadece en büyük özel okul zincirlerinden biri olan Bilkent Kolejlerindendi. Bahçeşehir Kolejinden 29 öğrenci, Doğa Kolejinden 12 öğrenci... Yani 2024’te LGS birincilerinin beşte biri sadece üç özel okuldandı. Başta uzun zamandır faaliyette olan özel okullar olmak üzere pek çok özel okuldan birer, ikişer LGS birincileri çıktı. Her sene sınavın ardından öğrencilerinin yüzleriyle reklam panolarını süsleyen özel okullar başarı hayali satmaya devam ediyor.

VERGİ YOK, HAZİNE ARAZİSİ VAR

Özel okulların sayısındaki devasa artışın en önemli nedenlerinden biri de özel okullara akan teşvikler. Yeni teşvik düzenlemesiyle eğitim sektörüne yapılacak yatırımlar öncelikli yatırımlar kapsamına alındı. Bu düzenlemeyle özel okul ‘yatırımcıları’ en az beşinci seviyede teşvikten yararlanabiliyor. Bu kapsamda yeni okul açacak, kapasite artıracak veya özel okulunda yenilemeye gidecek özel okul patronları; KDV istisnası, kurumlar veya gelir vergisinden yüzde 80 oranda muafiyet, 7 yıl boyunca yüzde 36 sigorta primi muafiyeti, hazine arsaları veya kamu binalarının yatırım yeri olarak tahsis edilmesi, faiz gibi ‘imkanlardan’ yararlandırılıyor.

ÜÇ SENELİK ASGARİ ÜCRET

Türkiye’de özel okul fiyatları sene başına ortalama 300 bin TL gibi bir fiyata denk geliyor. Yemek, servis, ek kaynak gibi giderlerle bu miktar 500 bin TL’ye yakın tutuyor. Örneğin Eğitim Danışmanı Yeşim Kirman’ın paylaştığı fiyat bilgilerine göre Bahçeşehir Koleji Kurtköy Kampüsünde yemek ücreti 70 bin 400 TL, ortaokul için senelik eğitim ücreti 231 bin TL. Bahçeşehir Koleji Ataşehir Kampüsünde 214 bin 500 TL. Bilfen Kolejinde yemek ücreti KDV dahil edilmeden 96 bin TL. Eğitim ücreti Maslak Şubesinde 5. sınıf için 435 bin 530, Çamlıca Şubesinde 6. sınıf için 274 bin 450. Çevre Kolejinde 1. sınıf bir öğrenci için 463 bin 637 TL. FMV Işık Okullarının Ayazağa Şubesinde 5. sınıf bir öğrencinin sadece eğitim ücreti 418 bin TL. İstek Özel Bilge Kağan Okullarında 1. sınıf öğrencisi için eğitim ücreti 450 bin 339 TL. Modafen Okullarında ortaokul ve lise için senelik eğitim ücreti 490 bin TL. Yalnızca birkaç okulun eğitim fiyatları bu şekilde değil. Senelik eğitim ücretleri 200 bin lira civarından başlıyor, kimi okullarda 1 milyon TL’yi geçiyor. Servis ücretleri 70 bin lirayı aşıyor, yemek fiyatları ortalama 40 bin liradan başlayarak öğün sayısına göre artıyor.

Kitap, yemek, servis ve eğitim fiyatıyla bir asgari ücretlinin neredeyse 3 senelik ücretine denk gelen özel okullar; merkezi sınavlarda yakaladıkları ‘başarılarla’ bir kesim için ilgi odağı oluyor. Bu sırada kamusal eğitimin izleri iyice siliniyor, kamusal eğitime ayrılması gereken kamu kaynakları ise özel okullara teşvik olarak akıyor.

ÖĞRETMENLERE YOKSULLUK VE MOBBİNG DÜŞÜYOR

Özel okullarda öğrenci başına yüz binlerce lira konuşulurken özel okullardaki eğitim emekçilerinin payına ise düşük ücretler, uzun çalışma saatleri ve mobbing düşüyor. Özel okullar patronlar için teşvikiyle, talebiyle ‘verimli bir yatırım’ haline gelirken özellikle yeni mezun öğretmenler için bir kabusa dönüşüyor. Özel okul öğretmenleri ortalama 17 bin ila 25 bin TL arasında ücret alırken güvencesiz ve asgari ücretin altına çalışma da sektörde oldukça yaygın. Örneğin LGS birincileri reklamlarının en popüler okulu Bilfen Kolejinde 2024 senesinde ücret zammı talep eden öğretmenler siyah kıyafet giyme protestolarına başlamış, protestolar belirli kazanımlarla sonuçlanmıştı. Ancak siyah giyme protestolarına katılan öğretmenler adeta fişlenmiş, sene sonunda hepsine tek tek bir sonraki sene çalışmayacakları bildirilmişti. Haziran ayında Bilfen Kolejinin Çamlıca Şubesinde yaklaşık 50 öğretmen işten atılmış, öğretmenler sendikalaştıkları için işten atıldıklarını ifade etmişti.

Bahçeşehir Kolejinde 2023’teki asgari ücret zammının ardından pek çok öğretmenin ücreti asgari ücret altında kalmış, zam talep eden öğretmenler işten atılmakla tehdit edilmişti. Tek tek sendikalı öğretmenlerin tespit edildiğini ifade ederek basın açıklaması düzenleyen Bahçeşehir Koleji öğretmenleri, ile Özel Sektör Öğretmenleri Sendikası, okul sahibi Enver Yücel'in tavuklara yem attığı bir videoyu Bahçeşehir Okulları Genel Merkezi önüne tavuk yemi atarak protesto etmişti. Doğa Kolejinde de öğretmenler düşük ücretler ve kötü çalışma koşullarına karşı defalarca iş bırakmıştı. Öğretmenler su, kahve, çay gibi ihtiyaçların kurumca karşılanması; fazla mesai ücretlerinin artırılması, bordronun şeffaf olması gibi asgari taleplerine karşın mobbing ve işten atma tehditleriyle karşı karşıya kalmıştı.