Failler hâlâ faaliyette

Erzincan İliç'teki Çöpler Altın Madeninde 13 Şubat'ta yaşanan liç yığını kayması faciasının üzerinden 227 gün geçti. Yüzde 80'i SSR Mining'e, yüzde 20'si ise Çalık Holginge bağlı Lidya Madencilik'e ait olan faciada 9 işçi liç yığını altında kalarak hayatını kaybederken geri döndürülemez çevre felaketi yaşandı. Siyanürün kullanıldığı madende, çökme sonucu Fırat Nehri’ne siyanür karışma tehlikesi yüksekti. Aynı zamanda çevrede yaşayanların sağlığını da tehdit eden maden, kullanılan kimyasal atıklar yüzünden çevre halkın üretimini de zayıflattı. Facianın ardından Mecliste araştırma komisyonu kurulmuştu. CHP tarafından hazırlanan İliç raporu komisyona sunuldu. Faciaya ilişkin hiçbir üst düzey şirket yetkilisi veya izin verip, denetlemeyen kamu yetkilisi yargılanmazken faciaya neden olan şirketler ise çeşitli alanlarda faaliyetlerine devam ediyor.

SORUMLULARIN ORTAKLIĞI DEVAM EDİYOR

ANKA'dan Dilan Kutlu'nun haberine göre, Çöpler Altın Madeninin yerli ortağı Çalık Holdinge bağlı Lidya Madencilik ise faaliyetine ara vermedi. Balıkesir Gediktepe Madeninde altın ve gümüş çıkarmaya devam eden Lidya Madencilik Artvin'deki Hod Maden'inde de faaliyetini sürdürüyor. Şirket aynı zamanda Bakırtepe Madeni ve Tunçpınar ve Kartaltepe maden arama sahalarında faaliyete devam ediyor. Şirketin dört madenine daha SSR Mining ortak.

Lidya Madencilik’i bünyesinde bulunduran ve facianın sorumlularından olan Çalık Holding ise yalnızca maden alanında faaliyet yürütmüyor. Facianın yaşandığı Çöpler Altın Madeninde faaliyet ve pazarlama sorumluluğu bulunmayan ve facianın ardından hiçbir yaptırım uygulanmayan Çalık Holding, tekstil başta olmak üzere enerji, inşaat ve finans alanlarında faaliyetini sürdürmeye devam ediyor.

MADEN KANUNU 27 KEZ DEĞİŞTİRİLDİ

CHP, TBMM İliç Maden Kazasını Araştırma Komisyonuna “tespit ve görüşlerini” içeren raporunu sundu. Raporda, şirketin “222 milyon TL vergi borcunun silindiği”, “Maden sahasında bugüne kadar birçok iş kazası yaşanmasına rağmen bir kısmının kamuoyundan gizlendiği” gibi çarpıcı tespitlere yer verildi.

Maden Kanunu ve ilgili diğer mevzuatlarda 2004 yılı ve sonrasında yapılan değişikliklere dikkat çekilen raporda Maden Tetkik Arama (MTA) gibi kamu kurumlarının pozisyonlarının daraltıldığı ve Maden Kanunu’nun 2001 yılından bugüne kadar 27 kez değiştirildiğine işaret edildi.

‘ŞİRKETİN 222 MİLYON TL VERGİ BORCU SİLİNDİ’

Raporda, “21 Haziran 2022 tarihinde yığın liç sahasına ait boru hattının patlaması sonrasında 16 milyon 440 bin TL idari para cezası verilmiş olsa da şirketin 7 milyon 218 bin dolar tutarındaki güncel kurla yaklaşık 222 milyon TL vergi borcunun silindiği tespitinde” bulunuldu.

‘BAKANLIK HİÇBİR ÇED RAPORUNDA OLUMSUZ GÖRÜŞ BİLDİRMEDİ’

Anagold Madencilik Şirketine verilen ÇED raporlarına bakıldığında 5 bakanlığın “Hiçbir olumsuz görüş bildirmediği” bugüne kadar maden ocağında 35 mevzuata aykırılık tespit edilmesine rağmen verilen idari para cezalarının da caydırıcılıktan uzak olduğu, bunun yanında su havzalarının koruma altına alınmadığı ve madenden sızan kimyasalların yer altı suyuna karışma riskinin devam ettiği belirtildi.

"ŞİRKET 403 MİLYON DOLARI ÖDEMEDİ"

Maden sahasında bugüne kadar birçok iş kazası yaşanmasına rağmen bir kısmının kamuoyundan gizlendiği ifade edildi. Şirketin Türkiye’den “yatırım teşvikleri ve makine teçhizat için vergi indirimi” aldığı belirtilerek “Teçhizat alımı yapıldığı dönemde KDV oranı yüzde 18 olmasına rağmen bu firmadan yüzde 0’a yakın KDV alınmıştır. Ülkemizde efektif vergi yükü yüzde 6.38 civarındadır. Bu açıdan baktığımızda, bu firma ülkemizde yürüttüğü faaliyetleri Kanada’da veya Amerika’da yürütseydi yüzde 11.25 oranında efektif vergi ödeyecekti. Çöpler Madeninde yapmış olduğu üretimi Kanada’da yapmış olsa vergi ve devlet payı olarak 403 milyon dolar daha fazla para ödeyecekti. Türkiye’de yaptığı üretim sayesinde 403 milyon doları ödemedi” ifadelerine yer verildi.

"ÖRTÜLÜ KAZANÇ VE KÂR TRANSFERİ"

Raporda, şirketin elde ettiği gelirlerin transferiyle ilgili sorun olduğu ifade edilerek, “SSR, yurt dışındaki firmaları ile faturalaşmaları neticesinde kâr transferleri yapmaktadır. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından örtülü kazanç, örtülü sermaye ve kâr transferleri konuları hakkında gerekli incelemelerin yapılması büyük önem arz etmektedir” denildi.

ÇED sürecinde “hile'” yapıldığına ilişkin tespitte bulunulan raporda, liç sahasına oksitli cevheri getirip yığan Kartaltepe Madencilik adında ikinci bir şirket daha olduğuna dikkat çekildi. Entegre tesisin ünitelerini farklı projeler halinde göstererek ÇED’e ayrı ayrı başvuruda bulunulduğu buna göre; “Entegre tesisler için tek ÇED süreci işletilir” kuralının ihlal edildiğine işaret edildi. (HABER MERKEZİ)