Daryaee’den İran tarihine yakın takip

Şerif KARATAŞ

Şair Hasan Hüseyin Korkmazgil “Yineli” şiirinde “Yine hep televizyon, yine hep Ortadoğu” der. Ortadoğu hep gündem olmaya devam ediyor. Şimdi de İsrail, Lübnan’a saldırıyor… Her anlamda bir kirliliğin de yaşandığı bir süreç bu. İran için de bir bilgi kirliliği yaşanıyor.

İran’ın gündemde olduğu ve çokça konuşulduğu bu dönemde İran tarihiyle ilgili bir kitap yayımlandı. Aram Yayınevi’nin yayınladığı “İran Tarihi/El Kitabı”, Touraj Daryaee’nin derlediği ve Oxford Üniversitesinin yayınları bünyesinde yayımlanan kitabı Türkçeye C. Güneş İspir çevirdi. Kitapta tamamı İranlı olan 16 kişi tarafından yazılmış makaleler yer alıyor. Makaleler İran tarihi ve kültürüne dair de izler taşıyor.

‘İRAN TARİHİ BİR İLGİ NESNESİ’

Kitabın giriş yazısında Daryaee, “İran, yirminci yüzyıl başlangıcına kadar dünyanın Pers diyarı olarak bildiği bir ulus devlettir” diyor. İran’ın günümüzde “Batı’ya ve emperyalizme karşı meydan okumanın, tehdit ve yaptırımlara karşı İslam dünyası ve Filistinlilerin savunuculuğunun kusursuz bir örneği” olarak görüldüğünü aktararak, “İran tarihi, İngilizce konuşan dünya için bir ilgi ve değer nesnesidir” değerlendirmesinde bulunuyor ve kitabı şöyle takdim ediyor:

“Bu kitabın İran ve İranlıların farklı dönemler içinde zamanla oluşan karmaşık bir tarihe sahip olduğunu gözler önüne sereceğini umuyorum. İran tarihi ve İranlı halkları anlamak için, süreklilik ve değişim unsurları üzerine çalışmak gerekmektedir. Ahameniş İmparatorluğu, Sasaniler, Arap Müslüman ve Moğol fetihleri ile İngiliz, Rus ve Amerikan hegemonyası İranlıların ruhunda silinmez izler bırakmıştır. Pek çok halk gibi tarihlerini kutsal ve yol gösterici ışık olarak gören İranlıları da tarihlerini ilmeden anlamak mümkün olmayacaktır.”

‘TARİHİ VE GELENEKLERİ BİLMEK GEREK’

Yazar, İran’ın “1979 devrimi” sonrasında “Avrupalılar ile Amerikalıların uzun soluklu siyasi-iktisadi kontrolüne karşı çıkmasının” ve bölgede güç gösterisinde bulunmasının Ortadoğu’da İran’ın yeniden ilgi görmesine neden olduğunu ifade ediyor: “Hükümet ve iç siyaseti, İsrail’e sert hitap etmesi, nükleer güç meselesi, tüm bu özellikler İran’ı çalışılması önemli bir ülke haline getirmiştir. Bu olayların neden ve nasıl gerçekleştiğini veya gerçekleşmekte olduğunu anlamak için İran tarihi ve geleneklerinin bilinmesi gerekir. Aksi takdirde İran ancak popüler haber kanalları ve ülke tarihi öğrenmeye zahmet etmemiş eleştirmenler için ilgi nesnesi olan, anlaşılması zor bir diyar olarak kalacaktır.”

İran’ın bugünkü pozisyonunun, uluslararası egemen güçler ve İran’ın egemen güçlerinden azade olmadığını da belirtelim. Akademide ve Batı’da İran’a karşı oluşan merak ve ön yargıları kırma iddiasıyla hazırlanan bu kitap okurunu bekliyor.