Anayasa Mahkemesinden yeni karar: BİK cezaları basın özgürlüğü ihlalidir
Anayasa Mahkemesi, aralarında gazetemiz Evrensel’in de olduğu bir başvuruda; Basın İlan Kurumunun ilan ve reklam kesme cezalarının ifade ve basın özgürlüğü ihlali olduğuna karar verdi.
Fotoğraf: Mehmet Ali Özcan/AA
Gözde TÜZER
Anayasa Mahkemesi gazetemiz Evrensel’in de aralarında bulunduğu gazetelerle ilgili verdiği bir kararda, Basın İlan Kurumunun (BİK) verdiği ilan ve reklam kesme cezalarının basın ve ifade özgürlüğü ihlali olduğuna hükmetti, yeniden yargılama yapılmasını istedi. Ancak maalesef bu karar BİK’in Evrensel’e ilan ve reklam hakkını geri vermesi anlamına gelmiyor. AYM’nin haberin yayımlanmasının üzerinden 4 yıl geçtikten sonra verdiği bu karar; Evrensel’e verilen tek bir cezayı ele alıyor.
4 YIL SONRA GELEN KARAR
Eylül 2019’da resmi ilan ve reklam yayımlama hakkımızı durduran Basın İlan Kurumu, ağustos 2022’de bu hakkımızı tümüyle iptal etmişti. İlan ve reklam hakkımızın durdurulduğu 2019’dan sonra da BİK farklı haberler nedeniyle ceza vermeye devam etmişti.
Bu haberlerden biri de “Basın İlan Kurumu Kürtçe yayımcılığı bitirdi” başlığıyla Mezopotamya Ajansı haberine yer vermemizdi. Haberde Gaziantep Üniversitesinin bölgede çalışan gazetecilerle görüşerek hazırladığı raporda Kürtçe yayımcılığın bittiği ve gazetecilerin ‘terör destekçisi’ olmakla suçlandığı bilgisi yer alıyordu. Basın İlan Kurumu bu haber nedeniyle şubat 2020’de gazetemize 10 günlük ilan ve reklam kesme cezası vermişti.
Gazetemiz Evrensel’in Avukatı Devrim Avcı ise kararı Anayasa Mahkemesine taşımıştı.
İFADE VE BASIN ÖZGÜRLÜĞÜ İHLAL EDİLDİ
AYM ise gazetemiz Evrensel, Cumhuriyet, BirGün, Sözcü ve Tunceli Emek gazetesinin başvurularını birleştirerek verdiği kararında Basın İlan Kurumunun ilan ve reklam kesme cezalarının ifade ve basın özgürlüğü ihlali olduğuna hükmetti. AYM kararında “…ifade özgürlüğü ile basın özgürlüğünün ihlal edildiğine ilişkin iddianın kabul edilebilir olduğuna, Anayasa’nın 26. ve 28. maddelerinde güvence altına alınan ifade özgürlüğü ile basın özgürlüğünün ihlal edildiğine, kararın bir örneğinin ifade özgürlüğü ile basın özgürlüğünün ihlalinin sonuçlarının ortadan kaldırılması için yeniden yargılama yapılmak üzere İstanbul 3. Asliye Hukuk Mahkemesine, İstanbul 25. Asliye Hukuk Mahkemesine, Küçükçekmece 4. Asliye Hukuk Mahkemesine ve Tunceli 1. Asliye Hukuk Mahkemesine gönderilmesine…” ifadelerine yer verdi.
BİK KARAR TANIMIYOR
Ancak bu karar Evrensel gazetesinin reklam ve ilan hakkının yeniden verildiği anlamına gelmiyor. Anayasa Mahkemesi tek bir haber üzerinden “basın özgürlüğü ihlali” dese de daha önce verdiği pilot kararlar bile BİK tarafından uygulanmamıştı. Zira 10 Ağustos 2022’de Anayasa Mahkemesi; BİK’in Evrensel, BirGün, Cumhuriyet ve Sözcü gazeteleri için aldığı ilan kesme cezalarına dair verdiği ihlal kararının gerekçelerinde, basın ve ifade özgürlüğünün ihlal edildiğini, bunun yapısal sorunlardan kaynaklandığını söylemiş ve bunun için Meclise bilgi verilmesine hükmetmişti.
Pilot karar olarak alınan ve basın ifade özgürlüğünün ihlal edildiğine vurgu yapan AYM, ayrıca “Basın İlan Kurumu kararlarının düzenleme amacından öteye giderek artık kimi basın mensupları açısından caydırıcı etki yaratabilecek bir cezalandırma aracına dönüştüğü ve bu durumun sistematik bir soruna neden olduğu gözlenmiştir” demişti.
Anayasa Mahkemesi bu kararla, resmi ilan ve reklam kesme cezalarına ilişkin koşulların çerçevesinin çizilmesi, belirli bir açıklık ve kesinlikte olan ifadelerle kanun maddesinin şekli ve maddi yönden yeniden düzenlenmesi gerektiğini ve BİK’in değerlendirmeleriyle ilgili sistematik sorun olduğunu belirtmişti.
Ancak AYM’nin pilot kararı verdiği 2022’den, ekim 2024’e çok bir şey değişmedi. Basın İlan Kurumu tüm kararlara rağmen gazetelere ilan ve reklam kesme cezaları vermeye ya da Evrensel gazetesinde olduğu gibi ilan ve reklam alma hakkını hukuksuz bir şekilde gasbetmeye devam ediyor.
İKTİDAR SOPASI, DEMOKLES KILICI: BİK
Basın İlan Kurumu kararları, eleştirel haberler yapan basılı gazetelerin son yıllardaki en büyük sorunları arasında. 1967’de “Besleme basın olmasın” diye kurulmuştu ancak öyle işlemedi. Gazetemiz yazarlarından Fatih Polat şöyle diyordu: “BİK; Menderes’in liderliğindeki Demokrat Partinin (DP) ağır sansür döneminin ardından, basını desteklemek için kurulmuş bir yapıydı. 1961 yılında yasalaşan 195 sayılı ‘Basın İlan Kurumu Teşkiline Dair Kanun’un 32. maddesi de şöyle diyor: ‘Resmi ilanlar, fikir ve içtihat farkı aranmaksızın 34’üncü madde mucibince vasıfları tesbit edilecek olan mevkutelere Basın İlan Kurumu Genel Kurulunun tespit edeceği esaslar dahilinde dağıtılır.’ AKP iktidarı döneminde bu hüküm tamamen ihlal edildi.”
Polat’ın dediği gibi; Basın İlan Kurumu AKP iktidarı döneminde, iktidarın icraatlerini eleştiren ya da yolsuzlukları, haksızlıkları ortaya çıkaran gazeteler için Demokles’in Kılıcı’na dönüşmüş, gazetelerin başında bekliyordu.
Gazeteler yolsuzlukla ilgili haber mi yaptı? Hemen ilan kesme cezası. Ya da AKP’li bir milletvekilini mi eleştirdi? Hemen reklam yasağı…
"KOMŞUNA GAZETE ALDIN" CEZASI
Basın İlan Kurumu, Evrensel için ise özel olarak çalışmıştı. Eylül 2019’da resmi ilan ve reklam yayımlama hakkımızı durduran Basın İlan Kurumu, ağustos 2022’de bu hakkımızı tümüyle iptal etti. Tebligatta, okurlarımızın bayilerden birden fazla gazete satın alması, kurum abonelikleri ve kayıt defterlerinin düzenli tutulmadığı iddiası iptal kararına gerekçe gösterildi.
BİK, kararında, bayi denetimleri gerçekleştirildiğini, Emek Partisinin (EMEP) 13 farklı il ve ilçe örgütünün aldığı abone gazeteleri ile İstanbul, Ankara, İzmir ve Kocaeli’de farklı bayilerden okurlarımızın birden çok gazete satın almaları iptale gerekçe sayıldı.
BİK, gazetemiz Evrensel’in “Dört bin adetlik asgari fiili satış şartını yerine getirmediğini” ileri sürerek resmi ilan ve reklam yayımlama hakkımızı iptal etti.
BİK’in ilan alma hakkımızı gasbeden kararının bir diğer gerekçesi ise çeşitli kurumların gazetemize abone olması.
Ayrıca gazete merkezimizin ve bürolarımızın bulunduğu yerlerdeki bayilerde satılan gazeteler için de “Sürekli satış yapıldığı görüldü” denilerek bu satışların “usulsüz” olduğu öne sürüldü.
CUMHURİYET, SÖZCÜ VE BİRGÜN
Evrensel dışında en çok ceza alan gazeteler arasında Cumhuriyet, Sözcü ve BirGün yer alıyordu. Gerekçelerse aynıydı: Yolsuzlukları haber yapmak ve hükümeti eleştirmek…
Örneğin, ekim 2020’de Cumhuriyet gazetesine verilen 35 günlük ilan kesme cezasının gerekçesi; Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun’un İstanbul Kuzguncuk’taki arazisiyle ilgili gazetede çıkan haberlerdi.
2021’de Sözcü’ye verilen 4 günlük ilan kesme cezasının sebebi olarak ise Saygı Öztürk’ün; AKP Trabzon Milletvekili Bahar Ayvazoğlu’nun eşi Ali Ayvazoğlu ve Eski Yardımcısı Emine Altuntaş’ın kamudaki dikkat çeken yükselişini anlattığı haber gösterildi.
BirGün de BİK cezalarından nasibini alan gazeteler arasındaydı. Ocak 2021’de Basın İlan Kurumu, “RTÜK ne kanun tanıdı ne AYM kararı: 450 bin liralık fazla ödeme” başlıklı haberi nedeniyle BirGün’e 3 gün ilan kesme cezası vermişti.
Bu cezaların hemen hepsi mahkemelere taşındı, mahkemeler ise çoğu davanın reddine karar verdi. O günden bugüne değişen çok bir şey olmadı. Zira BİK ceza vermeye devam etti.
