Balon turizmi Kapadokya’ya zarar veriyor | Dr. Eşref Atabey: 23 milyon yıllık Kapadokya tehdit altında!
Kapadokya’da son dönemde sayısı hızla artan balon turizminin yol açtığı sorunları değerlendiren Dr. Eşref Atabey, “23 milyon yıllık Kapadokya tehdit altında!” dedi.
Fotoğraf: Hakan Kılıçaslan
Özer AKDEMİR
UNESCO Dünya Kültür miras Listesinde bulunan Kapadokya’da son yıllarda büyük bir hızla gelişen balon turizminin yol açtığı sorunlar tartışılmaya başlandı. Geçtiğimiz hafta birinci bölümünü yayınladığımız Çepeçevre Yaşam programının “Kapadokya’da balon turizminin görünmeyen yüzü” programındaki görüntülerden yola çıkarak bir makale kaleme alan Jeoloji Yüksek Mühendisi ve Tıbbi Jeoloji Uzmanı Dr. Eşref Atabey, balon turizminin hem Kapadokya’nın jeolojik yapısına hem de canlı yaşamına dair yol açtığı sorunları değerlendirdi.
“BU ALAN KAMUNUNDUR, TAHRİBATA İZİN VERİLMEMELİ”
Programda görüntüleri yayınlanan Kapadokya Göreme’de devasa balonların kalkışı ve inişi sırasında yaşanan keşmekeşin, insan ve araç trafiğinin peribacalarının doğal haline, jeolojik yapısına, jeomorfolojisine, fauna ile floraya büyük zarar verdiğini belirten Atabey, “UNESCO Dünya Miras Listesinde, 1. Derecede Arkeolojik ve Doğal Sit Alanı, jeolojik ve jeomorfolojik açıdan önemli peribacaları, balon turizmi ve alanda bilinçsizce yapılan diğer faaliyetlerle tahrip olma tehdidi altında. Bu alan kamunundur. 23 milyon yıldan günümüze kadar oluşan bu jeolojik miras alanın tahrip edilmesine, zarar görmesine izin verilmemeli” dedi.
Fotoğraf: Eşref Atabey'in kişisel arşivi
“BU HALİYLE BALON TURİZMİ YÖRENİN YAPISINA ZARAR VERİYOR”
Kapadokya’nın kendine özgü jeolojik yapısı ile tarihsel değerlerin iç içe bulunduğu doğal bir açık hava müzesi olarak tanımlanabileceğini kaydeden Atabey, balon turizminin yörenin bu yapısına verdiği zararlara dair şunları söyledi; “Balon turizmi kapsamında ziyaretçilerin taşınması sırasında dört çekerli araçların vadi içleri ve peribacaları arasında hareketi sırasında tahribat oluşur. Doğa erozyonu kesintisiz devam eden bir unsurdur. Peribacaları bu doğa erozyonu etkisiyle şekillenir. İnsan kaynaklı tahribat devreye girerse peribacalarının şekillenmesi gerçekleşemez. Arkası römorklu arazi araçları, tur otobüsleri ile özel araçların oluşturacağı titreşimde yaşlı peribacalarının yıkılması, şapkalarının düşmesi olasıdır. Balon turizmi peribacalarına, doğal dokuya zarar vermeyecek şekilde düzenlenmelidir.”
TOZ İÇİNDE KARIN ZARI KANSERİ TEHLİKESİ
Bölgede balon ekipmanlarını taşıyan araçlarla birlikte sayısı yüzlerle ifade edilen özel aracın toprak yoldan geçip vadilerde gezinmeleri sırasında havaya çok fazla miktarda tozun yayıldığına dikkat çeken Atabey, “Bu toz içinde karın zarı kanseri (mezotelyoma) nedeni olan eriyonit minerali olabilir. Bu insan sağlığı için risk oluşturur. Tıbbi jeolojik araştırmalar ile Nevşehir yöresi bazı yerlerindeki volkanik tüf kayaları içinde karın zarı kanseri (Mezotelyoma) nedeni eriyonit minerali saptanmıştır. Balon turizmi ve diğer her türlü faaliyetler ile havaya yayılan tozun içinde kanserojen eriyonit minerali olup olmadığıyla ilgili Tıbbi Jeolojik rapor hazırlanmalıdır” diye konuştu.
Fotoğraf: Hakan Kılıçaslan
KAPADOKYA’NIN BELLİ BAŞLI SORUNLARI
Kapadokya’nın son yıllardaki turizm uygulamaları ve inşaat faaliyetleri nedeniyle tehdit altında olduğunu ifade eden Atabey, Göreme ile Ortahisar arasında geçtiğimiz yıl yapılan yol, Avanos ile Ürgüp arasında enerji nakil hattı çalışması, mermer, pomza, kil, bentonit ve taş ocağı faaliyetleri, yer altı depoları ve otelleri, bazı yapıların inşası, balon turizmi kapsamında vadilerde ve peribacaları arasında dört çekerli araç trafiği, hızlı tren hattı projesi gibi faaliyetleri Kapadokya’nın önemli sorunlarına örnek olarak verdi.
ALAN BAŞKANLIĞI KAPADOKYA’YI DEĞİL YATIRIMCIYI GÖZETİYOR
Kapadokya alanındaki yapay faaliyetlerin Göreme’nin arkeolojik ve doğal sit koruma statüsünü tehlikeye soktuğunu belirten Atabey, “Göreme’nin önceki statüsü daha fazla koruma kalkanına sahipti. Mili Park, Arkeolojik ve Doğal Sit ve UNESCO Dünya geçici Miras Listesi olmak üzere üç yasal statüye aynı anda sahipti. Kapadokya Alanında arkeolojik, kentsel, doğal sit alanları, kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgesi ve milli park gibi birçok farklı koruma statüsünün bir arada bulunmasının alanda zamanla yetki karmaşasına neden olduğu ifade edilerek, bu üç statüden Milli Park olma durumu 22 Ekim 2019 tarihinde kaldırıldı. 23 Mayıs 2019 tarihinde alan ‘Kapadokya Alanı’ ilan edildi. Kültür ve Turizm Bakanlığına bağlı, Nevşehir’de hizmet veren, ‘Kapadokya Alan Başkanlığı’ kuruldu. Uygulamalara bakıldığında, Kapadokya’da bütüncül bir korumadan ziyade yatırımcıların turizme yönelik talepleriyle ilgili uygulamaların olduğunu görmekteyiz. Bu durum, günümüzde Kapadokya koruma kalkanının büyük ölçüde zayıfladığını göstermektedir” diye konuştu.
ÖNERİLER, ÖNLEMLER
Atabey Kapadokya’ya dair önerilerini şöyle sıraladı;
- Balonla havalanmanın bedelinin önemli bir döviz girdisi sağladığı ortadadır. Ancak, balon turizmi yapılırken doğal erozyon (jeolojik erozyon) dışındaki, peribacaların doğal oluşumlarını engelleyecek faaliyetlerde, doğal dokuya zarar verecek müdahalelerde bulunulmamalıdır.
- Belirli kurallar çerçevesinde düzenlemeler yapılmalıdır.
- Göreme 1.derece arkeolojik ve doğal sit alanı dışında belli alanlar oluşturarak balonların buralardan havalanması ve inişlerinin de belli alana gerçekleşmesi sağlanmalıdır.
- Balonları taşıyan araçlar ile özel araçların vadi içlerinde ve peribacaları arasında dolaşmalarına izin verilmemelidir.
- Vadiler ve peribacaları arasında belirli seyir yerleri ve yürüme güzergahları belirlenmelidir.
- Belirlenen kurallara herkes uymalı ve denetimler eksiksiz yapılmalıdır.
