Uluslararası uyuşturucu ticareti ve Türkiye rotası

ÖZLEM SONGÜL ABAYOĞLU

Türkiye’de uyuşturucunun büyükşehirlerin yanı sıra orta ölçekli Anadolu kentlerine de yayıldığı bilinen bir gerçek. 2011 yılında Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı Gözlem Merkezinin (EMCDDA) çok sayıda şehirde eş zamanlı kanalizasyondaki atık su analizi araştırması, uyuşturucunun Anadolu şehirlerine ve kasabalara yayıldığını ortaya koymuştu. Uyuşturucu ticaretinde Türkiye’nin konumu da gitgide farklılık gösteriyor. Daha önce ‘transit ülke’ olarak bilinen Türkiye için transit ülke olmaktan çok daha fazlası tartışılıyor.

EN ÇOK KULLANILAN YOL TÜRKİYE’DEN GEÇİYOR

Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığının 2022 Türkiye uyuşturucu raporu, Türkiye’nin uyuşturucu konusunda hem hedef hem de transit rota niteliği taşıdığı tespitini içeriyor. Kolombiya, Peru ve Bolivya’da yetişen bitkiden elde edilen kokain aralarında Türkiye’nin de bulunduğu ülkeler üzerinden Avrupa’ya geçiyor. Türkiye’de de Mersin başta olmak üzere uyuşturucu yakalamalarının daha çok limanlarda gerçekleştiği bilgisinin yer aldığı raporda “2020 yılında şimdiye kadarki en yüksek miktar olan 214.6 ton kokain AB ülkeleri, Türkiye ve Norveç tarafından ele geçirilmiştir” ifadelerine yer verildi. Narkotik Suçlarla Mücadele Daire Başkanlığının 2021 yılı açıklamasına göre de en çok kullanılan yol; Afganistan-İran-Türkiye-Balkanlar güzergahı olurken Kolombiya ve Güney Amerika’dan gelen uyuşturucular da Türkiye üzerinden dağılıyor.

AKP’Lİ VEKİLİN ARACINDA UYUŞTURUCU

Eski İçişleri Bakanı Süleyman Soylu uyuşturucu ile mücadele kapsamında yaptıkları operasyonlarla Türkiye’nin rotadan çıktığını savunmuştu. Bunun yanı sıra Soylu’nun ‘Cumhuriyet tarihinin en büyük operasyonu’ olarak duyurduğu, ‘Bataklık’ adı verilen operasyonda yakalanan Örgüt Kurucuları Çetin Gören ile Nejat Daş’ın da aralarında bulunduğu 73 sanıktan hiçbiri bugün tutuklu değil.

Bunun yanı sıra geçtiğimiz günlerde ise AKP Adana Milletvekili Ahmet Zenbilci'nin oğlu T.Z'nin kullandığı araçta yapılan aramada 20 kilo uyuşturucu madde ele geçirildi. Aracın ise Milletvekili Ahmet Zenbilci adına kayıtlı olduğu belirlendi. Osmaniye Adliyesine çıkarılan AKP'li vekilin oğlu, uyuşturucu ticareti yapmak suçundan tutuklandı.

"TÜRKİYE ÜZERİNDEN TÜRK KAÇAKÇILARIN KONTROLÜNDE"

Uluslararası uyuşturucu ticaretinde Türkiye’nin yerini ve rolünü Gazeteci Cengiz Erdinç ile konuştuk. Türkiye’nin 1960’lara kadar afyon ve baz morfin kaynağı olduğunu söyleyen Erdinç, “Türkiye’de yapılan yasal üretimin bir bölümü yeraltı piyasasına kayıyor, afyon ve baz morfine dönüştürülen bölümü Suriye ve Lübnan üzerinden Marsilya’ya gönderilip, buradaki laboratuvarlarda eroine çevrildikten sonra ABD’ye ulaşıyordu. Bu Fransız bağlantısı olarak adlandırılıyordu. Haşhaş ekim yasağı ve bunu izleyen dönemde Bolvadin’de devletin afyon işleme fabrikasını kurmasının ardından yasa dışı üretim önemli ölçüde azaldı. Ancak 1980’lerin sonundan itibaren Afganistan’da artan afyon üretimi Pakistan’da üretilen eroine dönüştü, İran ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya kaçırıldı. Buna da Balkan rotası dendi” ifadelerine yer verdi.

Bu gelişmelerde Türkiye’nin hep transit ülke olduğunun yani uyuşturucunun gelip geçtiği ancak iç piyasada tüketilmediğinin ileri sürüldüğünü hatırlatan Erdinç, “Bunun böyle olmadığı, özellikle eroin tüketiminin 1970’lerden başlayarak dalga dalga arttığı hem resmi istatistiklerle hem de kamuoyunu sarsan aşırı doz ölümleriyle ortaya çıktı. Bu bağlamda Türkiye uyuşturucu üreticisi değil, ancak ticareti önemli ölçüde kontrol eden kaçakçılara sahip. Bu sayede Avrupa’daki eroin pazarı, Türk grupların kontrolünde oldu. 1990’lardan başlayan eroin-kokain takası Türk kaçakçıların kokain pazarında da güçlü biçimde rol almasını sağladı. Bu çerçevede Avrupa’ya giden uyuşturuculardan eroinin yarısından fazlası, kokainin küçük bir bölümü ve İran kaynaklı metamfetaminin önemli bir bölümü Türkiye üzerinden Türk kaçakçıların kontrolünde. Burada yakalananlar üzerinden bir pay vermek mümkün ama bu gerçeği tam olarak yansıtmayacaktır” şeklinde anlattı.

İçişleri Bakanı Yerlikaya sık sık kendi hesabından da uyuşturucu çetelerinin yakalandığını, ele geçirilen uyuşturucu miktarlarını açıklıyor. 2022 yılında Meclis Başkanlığına sunulan “Türkiye’de uyuşturucu kullanımının engellenmesi ve uyuşturucu ticaretinin siyasi bağlantılarının araştırılması” araştırma önergesi ise Meclis Genel Kurulunda AKP ve MHP oylarıyla reddedildi. Uyuşturucuya ilişkin devlet politikalarının uyumsuz, eksik ve çelişkili olduğunu söyleyen Erdinç, “Kaçakçılığı önlemenin temel yolu olan kara parayı izleme ve önleme konusunda yasalar yetersiz. Bunun dışında kolluk operasyonları yakalanmaya odaklansa da Narkotikle Mücadele Başkanlığının raporlarında bulabileceğiniz bağımlılık tedavisine ilişkin rakamların hızla artışını koruması sorunun kaçakçılık boyutunun da hız kesmeden devam ettiğini gösteriyor” dedi.