İHD Diyarbakır Şubesi 9 yıllık ihlal raporunu açıkladı: En az 27 bin gözaltı

İnsan Hakları Derneği (İHD) Diyarbakır Şubesi, 2015-2024 yılları arasında hazırladıkları "Toplantı ve Gösteri Yürüyüşü Özgürlüğü ile Kişi Özgürlüğü ve Güvenliği Haklarına Yönelik İhlal" raporunu açıkladı. Şube binasında yapılan açıklamaya İHD Onursal Başkanı Akın Birdal ile çok sayıda kişi katıldı. 

24 Temmuz'dan bu yana tüm taraflara barışın sağlanması için çağrıda bulunduklarını söyleyen İHD Diyarbakır Şubesi Başkanı Ercan Yılmaz, barışın sağlanmamasının olumsuz taraflarını göstermeye çalıştıklarını belirtti. 

Hak ihlalleri tablosunun "korkunç" bir boyuta ulaştığına dikkat çeken Yılmaz, “Siyasi iktidara Kürt meselesinin barışçıl çözümü için bir kez daha çağrıda bulunuyoruz" dedi. 

İLK 6 AYDA 60 YASAK, 36 MÜDAHALE

2015-2024 yılları arasındaki verileri kapsayan rapor, Türkiye’de insan hakları ve medeni haklara yönelik baskının artarak vahim düzeylere ulaştığını, sivil alanın daha fazla daralmakta olduğunu gözler önüne serdi. Raporda, Anayasa’nın 34’üncü maddesi kapsamında güvence altına alınan “toplantı ve gösterilerin”, 24 Temmuz 2015 tarihinden bu yana Valiliklerin ve Kaymakamlıkların hukuk dışı ve keyfi bir biçimde aldığı kararlar ile yasaklandığı vurgulanırken, yasaklamaların kimi kentlerde süresiz, kimi kentlerde ise 15 günde bir ya da her ay yenilendiği vurgulandı. Raporda, “Sadece 2024 yılının 24 Temmuz tarihine kadar idari makamlar tarafından 60 kez çeşitli toplantı ve gösteriler hakkında yasaklama kararı açıklanmış, kolluk güçleri tarafından 36 toplumsal gösteri veya açık hava toplantısına müdahale edilmiştir” denildi. 

EN FAZLA İHLAL 2015-2019 ARASINDA

Rapordan öne çıkan ihlaller şöyle: 

• Bölgede çatışmalı sürecin tekrardan başlama miladı olarak kabul edilen 24 Temmuz 2015 tarihinden 24 Temmuz 2024 tarihine kadar geçen 9 yıllık sürede en az 27 bin 984 kişinin gözaltına alındı, 5 bin 677 kişi tutuklandı, 18 bin 248 ev-iş yeri baskına uğradı. Yine gözaltı, tutuklama ve ev-iş yeri baskınlarının en çok gerçekleştiği yıllar 2016 ve 2019 yılları oldu.
• Toplumsal gösteri ve yürüyüşlerde yaralanan toplam yurttaş sayısı ise en az 436, yaralanmaların en fazla olduğu yıllar ise 167 yaralanma olayı ile 2019 yılı.
• Toplumsal gösteri ve yürüyüşlerde alınmayan “güvenlik” önlemleri ve kolluk müdahalesi ile toplam 25 yurttaş yaşamını yitirdi. 25 ölüm vakası ile 2015, 4 ölüm vakası ile 2016 yılları en fazla ölümün olduğu yıllar.
• Çatışmalı sürecin tekrardan başlamasıyla birlikte kolluk görevlilerinin toplumsal gösterilere müdahalesi artarak devam etti. Kolluğun neden olduğu ölüm ve yaralanma çeşitleri incelendiğinde özellikle biber gazı kapsülü ve plastik mermi isabet etmesi sebebiyle yaralanmalar ortaya çıktı.

ÖNERİ VE TALEPLER

Rapordan öne çıkan talep ve öneriler şöyle: 

• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası ile Medeni ve Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme ve Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi dahil Türkiye’nin onayladığı uluslararası sözleşmeler tarafından korunan toplantı ve gösteri yürüyüşü ile kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkına her koşul altında riayet edilmeli ve bu bakımdan devlet; negatif ve pozitif yükümlülüklerini yerine getirmeli.
• Olağan dönemlerde idari amirlere toplantı ve gösteri özgürlüğünü süresiz bir biçimde yasaklama ve diğer olağan dışı kısıtlamaları uygulama imkanı veren mevzuat hükümleri iptal edilmeli.
• Kamu otoritelerine mevzuatta toplanmaların yeri ve güzergahına yönelik makul olmayan kısıtlamalar getirmesine imkan veren hükümler iptal edilmelidir.
• Barışçıl gösterilere yönelik güç kullanımına izni veren hükümler iptal edilmeli.
• Toplantı ve gösteri hakkının özüne müdahale eden tüm keyfi uygulamalara son verilmeli.
• Barışçıl gösterileri olumsuz söylem, karalama kampanyası, kriminalize etme, yargı ve idari baskı yoluyla damgalama ve marjinalleştirme politikalarından vazgeçilmeli. 
• Aşırı güç kullanılmasına karşı kolluk görevlilerini koruyan cezasızlık politikalarına son verilmeli; failler gerçekleştirdikleri ihlaller nedeniyle hesap verebilir kılınmalı.
• İdari makamlar çoğulculuk ilkesine uyulmalı; örgütlenme ve gösteri özgürlüğü ile birlikte sağlıklı bir demokrasi için gerekli olan ifade özgürlüğü toplumun her kesimi için desteklenip sivil topluma ve eleştirel seslere yönelik baskılara son verilmeli.
• Kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkının kullanımı önündeki engellerin ortadan kalkması için yargı bağımsızlığı ilkesinin sıkı kurallarla işlevsellik kazanması gerekmektedir.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararları iç hukukta uygulanmalı. Siyasi iktidarın yargıya müdahalesinden vazgeçilmeli.

“BARIŞ İÇİN KOLLEKTİF İRADE ORTAYA ÇIKMALI”

Basın toplantısında konuşan İHD Onursal Başkanı Akın Birdal, çözümsüzlüğünün getirdiği sonuçların raporda yer aldığını belirtti. Türkiye’nin 9 yılda demokrasiden, insan hakları ve barıştan uzaklaşmasının raporunu açıkladıklarını dile getiren Birdal, “Türkiye önemli bir kavşakta. Bugüne kadar Kürt sorunun demokratik ve barışçıl çözümü için, bu coğrafyada yaşayan herkesin insan olmaktan kaynaklanan haklarıyla yaşaması için önemli fırsatlar yaşanmıştır. Egemen güçler bu yaratılan bütün fırsatları heba etti" dedi. 

Barışın bir kez daha gündeme geldiğini ifade eden Birdal, “Bir ülkede barış yoksa demokrasiden, insan haklarından, iş ve ekmekten bahsetmek kolay değil. Kürt sorunun barışçıl çözümü için bugün gelen fırsatın değerlendirilmesi ve birçok belirsizliğin giderilmesi gerek. Barış için kolektif bir irade ortaya çıkmalı. Bize düşen ne varsa onu yerine getireceğiz” dedi. Birdal tecride son verilmesi, siyasi mahpuslar ve hasta mahpusların, infazı yakılarak 30 yılı aşkındır cezaevinde tutulanların serbest bırakılması taleplerini yineledi.” (HABER MERKEZİ)