ASTA Başkanı: Asbest çeteleri sahte raporlarla halk sağlığını tehdit ediyor

Ramis SAĞLAM
İzmir 

Günlük yaşamımızda her an karşımıza çıkan asbest, insanlık için bilinen en önemli kanserojen faktörlerinden biri. Türkiye’de asbest kullanımı 2004 yılında sınırlandırılırken, 2010 yılında tümüyle yasaklanmış olmasına rağmen 2010 yılına kadar geçen 10 yılda 130 bin ton asbest ithal edildiği resmi kayıtlara yansıdı.

Asbestin kontrolünün önemini ve eksiklerini konuştuğumuz Asbest ve Tehlikeli Atıklar Derneği (ASTA) Başkanı Cafer Fidan ve Asbest Söküm Uzmanları Derneği (ASUD)Başkan Yardımcısı Selda Altıntop, belediyelerde ve asbest denetiminde usulsüzlükler olduğunu iddia etti.

YÖNETMELİK YOK SAYILIYOR

Yıkımı yapılan binaların “Binaların yıkılması hakkında yönetmelik” kurallarına göre yıkılması gerektiğini söyleyen ASTA Başkanı Fidan, sorunun yıkım ruhsatı veren belediyelerde başladığını söyledi. Türkiye’de asbest envanter raporu talep eden belediye sayısının çok az olduğunu ancak bu raporun önemli olduğunu vurgulayan Fidan, “İyi uygulama örnekleri olduğu gibi gayet kötü uygulamalarda yapan belediyeler olduğu gibi hiç uygulamayan belediyeler de bulunuyor. Burada maalesef bazı kötü niyetli belediye personelleri (her sektörde olduğu gibi), anlaşmalı asbest laboratuvarları ile yönlendirme yaparak çıkar ilişkisine girdiğini üzülerek görmekteyiz” iddiasında bulundu.

ASBEST ÇETELERİ İŞ BAŞINDA

Asbest laboratuvarlarının rapor verme aşamasında çeşitli entrikaların yaşandığını iddia eden Fidan, “Bunu yaparken de rakip firmaların sahte rapor verdiğine dair söylemlerde bulunmaktan çekinmiyorlar. Çöp konteynır talepleri gibi değişik taleplerle müteahhit firmalar ve yıkımcılardan elden paraları asbest firmaları üzerinden alıyorlar. Biz bunlara bundan sonra ‘Asbest Çetesi’ diyeceğiz. Bu çeteler, rüşvet alarak görevi kötüye kullanıyorlar” dedi.

NUMUNE ALINMIŞ GÖSTERİYORLAR

Çalışma Bakanlığı ve Çevre Bakanlıklarının mevzuatlarının son derece açık olmasına rağmen asbest laboratuvarlarında mevzuata aykırı işlem yapıldığını öne süren Fidan, “Maalesef Laboratuvarlar bırakın binaya gitmeyi fotoğraflarla ve laboratuvarlarındaki örnek bina malzemeleri ile numune almış göstererek rapor hazırlıyorlar. Bazı ilçe belediyeleri ile yukarıda yazılmış ilişkilerinden dolayı rahatça at koşturuyorlar. Yine Türk Akreditasyon Kurumu (TÜRKAK) kuralları gereği asbest laboratuvarlarının asbest söküm faaliyeti yapmaması gerekirken laboratuvarlar asbest söküm faaliyetleri yaparak bağımsızlık, tarafsızlık ve çıkar ilişkisini ihlal ediyorlar. Asbesti tespit ediyorlar, sonra söküyorlar ve sonrada kendi yaptıkları işi ölçüp olumlu rapor veriyorlar” ifadesini kullandı.

ASBEST TEMİZ GARANTİSİ VERİYORLAR

Laboratuvarların işi abartıp bina yıkım işi, yıkım planı, akustik, zemin, kentsel dönüşüm gibi işleri alıp “asbest temiz garantisi” bile verebildiğini vurgulayan ASUD Başkan Yardımcısı Selda Altıntop, yıkım firmaları yıkacakları binalarda asbest çıkması durumunda asbestin söküm ve bertaraf masrafını ödemek zorunda kaldığını ve yıkım sürecinin uzadığını söyledi.

Doğal olarak asbest çıkmaması durumunun tüm tarafların işine geldiğini söyleyen Altıntop, “Ancak kendileri de dahil olmak üzere birçok kişiyi asbeste maruz bırakıyorlar. Her yıl bakanlık tarafından eğitimle asbest mücadele ordusuna katılan uzmanlar ne yazık ki binalarda asbest bulunmamasından kaynaklı söküm işinin içinde olamadıkları ve asbest sökümü yapamadıkları için işsiz kalarak asbest söküm uzmanlığı mesleğini icra edememektedirler. Bu nedenle de her yıl birçok uzman, 5 yılsonunda sertifikalarını yeniletme eğitimlerine katılmamakta ve meslekten uzaklaşmakta ve asbest sorununu çözmek yerine bu sorunun dışında kalmaktadır” bilgisini paylaştı.

HALKIN SAĞLIĞI KORUNMALI

Çevre Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı asbest raporu istemeyen belediyelerin görevlerini yapmalarının sağlaması gerektiğini dile getiren Altıntop, “İlçe belediyeleri personellerini denetlemeli, hem inşaat firmalarının hem yıkımcıların işlerini kolaylaştırarak halkın sağlığını korunmalıdır. Bir asbest raporu için belediyeden en fazla 3 gün içinde randevu alınması gerekiyor. Bakanlık yazılım sistemi üzerinden “Bakanlık Rapor Numarası” (BRN) sitemine geçilmeli, mevcut firmaların personel ve ekipmanına göre sınırlama getirilmelidir. Firmalardan teminat mektubu alınmalı ve sistem üzerinden belirlenmiş rapor formatı istenmeli raporlar TÜRKAK ve Çalışma Bakanlığı onaylı rapor olarak istenmelidir” önerilerinde bulundu.

AB HAVA KALİTESİ STANDARTLARINI BELİRLEDİ

Avrupa Birliği Konseyi, AB genelinde güncellenmiş hava kalitesi standartlarını belirlediğini belirten İnşaat mühendisi Asbest Söküm Uzmanı Oğuzhan Sönmez Kaya, Dış Ortam Hava Kalitesi ve Avrupa için Daha Temiz Havaya ilişkin yeni Hava Kalitesi Direktifini 14 Ekim 2024 tarihinde kabul ettiğini söyledi.

Yeni Direktif ile birlikte Avrupa Yeşil Mutabakatının hedeflerine uygun olarak 2050 yılına kadar sıfır kirlilik hedefine katkıda bulunulmasının hedeflendiğini ifade eden Kaya, “Hava kalitesi standartlarının güçlendirilerek hava kirliliği nedeniyle ortaya çıkan erken ölümlerin önlenmesi hedefleniyor. AB vatandaşlarının, AB hava kalitesi kurallarına uyulmadığı durumlarda sağlıklarına verilen zarar için tazminat talep edebilmeleri hedefleniyor” dedi.

Avrupa Birliği Resmi Gazetesi’nde yayınlandıktan sonra 20 gün içinde yürürlüğe gireceğini sözlerine ekleyen Kaya, “Yürürlüğe girmesinden sonra AB üye devletleri, direktif hükümlerini ulusal mevzuatlarına dahil etmek için en fazla 24 ay süreye sahip olacak olup, Avrupa Komisyonu 2030 yılına kadar, en son bilimsel verilere uygun olarak hava kalitesi standartlarını gözden geçirecek ve sonrasında her beş yılda bir güncelleyecektir” bilgisini paylaştı.