‘Her albenili kapağın altında nitelikli içerik saklanmıyor’

Şeyma AKCAN
İstanbul

41. İstanbul Kitap Fuarı bugün başladı. Fuarın ana teması "Çocukluk Şenliktir!" oldu. Bu vesileyle Ginko Kitap Editörü Olcay Geridönmez ile çocuk edebiyatının bugünkü durumunu ve İllüstratör Zeynep Hakgüder Yılmaz ile çizerlerin çocuk edebiyatındaki rolünü ve yaşadığı sorunları konuştuk.

‘DİDAKTİK YAKLAŞIM KIRILIYOR’

Türkiye’de çocuk kitapları yayıncılığının son 10-15 yıldır büyük bir mesafe kaydettiğini ve artık koca bir sektör haline geldiğini belirten Olcay Geridönmez, “Dolayısıyla çocuk kitapları yayımlayan yayınevleri dünyadaki gelişmeleri çok yakından takip ediyor, yurt dışında ödül kazanan ya da birçok dünya diline çevrilen eserler kısa sürede ülkemizde de piyasaya çıkıyor. Türkçe eserler için bu belki henüz aynı ölçülerde geçerli değil ama çeviri edebiyatının da etkisiyle didaktik yaklaşımın kırılması, çocuk kitaplarının edebi ve sanatsal nitelikleri konusunda belli bir bilincin oluşması, çocuk okurun birey olarak görülmesi ve ciddiye alınmasında önemli ilerlemeler yaşandı” dedi.

Geridönmez, seçeneklerin artmasının, grafik romandan sessiz kitaba bir dizi yeni kategoride eserlerin yayımlanmasının çocuk için kitap seçen kitleyi de daha bilinçli arayışlara ittiğini vurgularken “Tabii her albenili kitap kapağının altında nitelikli içerikler saklanmıyor. Diğer yandan da her iyi çocuk kitabı da okurla arzulanan ölçüde buluşmuyor ne yazık ki. Yani, gelişen çocuk edebiyatımızın önünde bir hayli soru ve sorun duruyor. Tabii özellikle arkasında büyük sermayeler bulunmayan yayıncıların ülkenin ekonomik gidişatı nedeniyle yaşadıkları devasa sorunlar var. Çeviri hakları, telifler bir yana, görseli, kağıdı ve kapağıyla da nitelikli kitaplar yayımlamak iyice güçleşti bağımsız yayıncılar için” ifadelerini kullandı.

‘ÇOCUKTAN, BİLİMDEN, SANATTAN TARAF’ ANLAYIŞ

Çocuk kitapları yayıncılığında her yayınevinin kendi yayın çizgisi ve anlayışı, edebiyata ve dünyaya bakışının belirleyici olduğunu söyleyen Geridönmez, “Biz Ginko Çocuk olarak 2019’da yola çıkarken çocuk ve genç okurun yeterince gözetilmediğini ya da doyurulmadığını düşündüğümüz bazı ihtiyaçlarına yanıt vermeyi hedefledik. Çıkış sloganımızı ‘çocuktan taraf, bilimden taraf, sanattan taraf’ olarak belirledik. Çocuk hak ve özgürlükleriyle birlikte çocuktur dedik ve yayın programımızı bu ilke etrafında şekillendirdik. Programımızda yer bulan eserler çocuk hak ve özgürlüklerine duyarlı, bireysel ya da toplumsal nedenlerle örselenen çocuğu kollayan, anlayış ve dayanışma duyguları uyandıran hikayeler oldu ağırlıkla. Aralarından özellikle çocuğun okuma iştahını kışkırtan, edebiyat okurluğunu ve estetik algısını geliştiren kitaplar seçmeye ve okurken eğlenme hakkını da gözetmeye özen gösteriyoruz” diyerek Ginko Çocuk’un bakışından bahsetti.

‘MERAKI BİLİME ÇEKEN KAYNAKLARI OKURLA BULUŞTURUYORUZ’

Kitaplarının, bizimle aynı dünyada yaşayan çocuk ve gençlerin, dünyanın sorunlarıyla baş etme, değiştirme ve dönüştürme cesaretlerine katkı sağlamalarını önemsediklerini belirten Geridönmez, “Tıpkı çocuk okurun, hayali evrenlere kapı aralayan, onu olağanüstü maceralara kaçıran, bir süreliğine gerçeklikten koparıp soluklanma ve sığınma olanağı sunan kitaplara ihtiyaç duyduğunu gözettiğimiz gibi. Yine sanatsal ve edebi özgünlüğü önemsiyoruz, çocuk edebiyatında alışılmadık perspektiflerden, denenmemiş tarzlardan, farklı renklerden, aykırı lezzetler aramaya devam ediyoruz. Gözettiğimiz diğer bir nokta da günümüz Türkiye’sinde çocukların en çok neye ihtiyacı olduğu sorusu. Eğitim sisteminin boş bıraktığı alanı besleyen, merakı bilime çeken, bilimsel düşünce alışkanlığını geliştiren kaynakları düzenli bir şekilde okurla buluşturmayı planlıyoruz. Seçtiğimiz dosyaları yayına hazırlarken bilimin pekala zevkli olduğu ve çocuklara mutlaka zevkli biçimlerde sunulması gerektiği gerçeğinden hareket ediyoruz” şeklinde konuştu.

‘İLLÜSTRATÖR HİKAYEYİ BİR KEZ DAHA YAZAR’

İllüstrasyonun çocuk kitaplarında, metnin zenginleştirilmesi, somutlaştırılması ve çocukların algı düzeyine uygun hale getirilmesi için en az metin kadar önemli bir yere sahip olduğunu vurgulayan Zeynep Hakgüder Yılmaz, “İllüstratör, kendine özgü teknikle ve hayal gücünü kullanarak hikayeyi bir kez daha yazar. Çizgi bir yorumdur ve çizgiler yazıdan türer, öyküyü zenginleştirir. İllüstratör bir yandan metne bağlı kalırken, bir yandan kendi tarzıyla yorumladığı metni, çocukların sadece anlaması için değil aynı zamanda hayal güçlerini de harekete geçirecek ölçüde yeniden yorumlayabilmelidir. Renkler ve çizgilerdeki üslup daha küçük yaştan çocukların sanat zevklerinin oluşmasına katkı sağlamaktadır” dedi.

‘YAZAR VE ÇİZER BİRLİKTELİĞİ ÖNEMLİ’

İyi bir resimli çocuk kitabından bahsedebilmek için bu iki öğenin -öykü ve çizgi- kendini gerçekleştirebilmesi gerektiğini söyleyen Yılmaz, “Bu noktadan bakıldığında sektörde karşılaştığım en önemli sorun, illüstratörlere maddi ve manevi değerin maalesef verilmemesidir. Bağlı olduğum çizer gruplarında sürekli bahsedilen konuların başında çizer hakları bulunuyor. Çok cüzi ücretlerle anlaşma sağlayıp onu bile alamayanlar, ismi kitabın kapağında geçmeyenler, üretim aşamasında çalışmaları üzerinden mobbinge uğrayanlar ilk aklıma gelenler. İllüstratörlerin haklarını bilmesi ve savunabilmesi, proje başlamadan önce yayıneviyle her şeyin net bir şekilde konuşulmuş olması ve bunların sözleşmede yer alması gerekmektedir” ifadelerini kullandı.

Bir diğer önemli konunun ise yazar ve çizer birlikteliğinin önemi üzerinde durulmaması olduğunu bildiren Yılmaz, “Resimli çocuk kitaplarında metin ve illüstrasyon eseri oluşturur. En önemli konu ise bu iki öğenin eşit değer görmesi gerekliliğidir. Kitap kapağında yer alan yazar ve çizer isimlerinin konumlanış şekli bile çok önemli. İmza günlerinde yazar ve çizerin birlikte çocuklarla buluşması ne kadar güzel olur. Son olarak eklemek isterim ki resimli çocuk kitapları büyülü bir dünyanın kapılarını açmak için gerekli olan anahtarın ta kendisidir. Bu dünyada yer almak isteyenlerin ego ve hırslarını bir kenara bırakıp bu kapıyı birlikte tutmaları, en çok çocuklarımızın yararına olacaktır” şeklinde konuştu.