Bütçeden gençlere günlük 1 lira 61 kuruş

Nisa Sude DEMİREL
İstanbul

Gençlik ve Spor Bakanlığının 2025 bütçesi bugün Meclis Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşülüyor. Bakanlık için “genç” olarak nitelenen yaş aralığı 14-29 yaş arası. Gençlik politikalarının hedefi olan bu yaş grubunda 2023 verilerine göre 19 milyon 415 bin 100 yurttaş var.

Bütçe teklifinde bakanlığa 231 milyar 922 milyon 274 bin TL ayrılması öngörülüyor. Geçen sene bu miktar 171 milyar 30 milyon 724 bin TL’ydi. Yine bütçe tekliflerinin hazırlanmasıyla sorumlu olan Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığına göre ekim ayında yıllık enflasyon yüzde 48.58 oldu. Bakanlığın bütçesindeki yüzde 35.6’lık artış resmi enflasyonun çok altında kaldı.

GENÇLİĞİN ‘DESTEKLENMESİ’ İÇİN GENÇ BAŞINA 579 TL

Gençlik ve Spor Bakanlığının bütçesinin alt kalemlerinden “gençlik programı”nın altında gençlerin kişisel ve sosyal gelişimi programı ile gençlerin kişisel ve sosyal gelişimi programı olmak üzere iki farklı alt program var. Bu iki program kapsamında “genç ofis”ler açmak, gençlik alanına dair yayınlar üretmek, kamplar düzenlenmesi ve gençlerin gönüllü platformlara dahil olması gibi hedefler yer alıyor. Ancak bütçe teklifinde gençlerin desteklenmesi için açılan tek kalemin hedefleri göstermelik, uygulamalarından ise gençler bihaber.

2023’te gençlik kampına katılan kişi sayısı 0 (sıfır) olarak belirtilse de memnuniyet oranı yüzde 88 olarak kaydedildi. Gençliğin desteklenmesi için oluşturulan temel iki programın bütçesi 11 milyar 256 milyon 295 bin TL. Bu miktar genç başına yıllık 579 TL, aylık 48 TL, günlük ise 1 lira 61 kuruşa denk düşüyor.

BAĞIMLILIKLA MÜCADELE İÇİN HEDEF BAŞINA 344 TL

Başta uyuşturucu olmak üzere gençler arasında bağımlılık gün geçtikçe daha da önemli bir sorun haline gelirken bağımlılığın önlenmesi programına ayrılması planlanan bütçe 48 milyon 171 bin TL. Bu program kapsamında 140 bin gence ulaşmak hedefleniyor. Program kapsamında eğitici eğitimi verilmesi öngörülen genç sayısı 450. 140 bin genç üzerinden hesap yapıldığında kişi başı 344 TL ayrılmış oluyor. 2023’te bu program için 7 milyon 866 bin TL ayrılırken bütçenin 3.03 milyon lirası hedef kapsamında kullanılmamıştı.

BURSTAN FAZLA GERİ ÖDEMELİ KREDİ VERİYORLAR

Bakanlık bütçesi içindeki en yüksek kalemi 181 milyar 666 milyon 791 bin TL ile yükseköğretim programı oluşturuyor. Bu programın altındaki yükseköğretim yurtlarında barınma ve beslenme programının hedefleri arasında şunlar var: Bakanlık yurtlarındaki öğrencilere yönelik düzenlenen eğitim vs. etkinliklerine katılan öğrencilerin sayısının 2 milyon 332 bin olması, Bakanlık yurtlarının doluluk oranlarının yüzde 95 olması, yurt kapasitesini 40 bin artırmak, 1000 yurt kapasitesinin yenilenmesi, yükseköğretim yurtlarında kalan kadın öğrenci sayısının 615 bin olması. Aynı programın bir başka alt programı olan yükseköğretim burs ve kredi programının hedefleri ise 635 bin öğrenciye burs, 870 bin öğrenciye ise kredi vermek.

Yükseköğretim burs ve kredi programının bütçesinde dikkat çeken nokta geri ödemesiz burs verilen öğrenci sayısının geri ödemeli kredi verilen öğrenci sayısından daha fazla olması. Ayrıca Yükseköğretim Kurulunun verilerine göre örgün öğretimde okuyan, yani KYK burslarından yararlanabilecek olan öğrenci sayısı 4 milyon 153 bin 981. Yani neredeyse her 6 öğrenciden yalnızca biri KYK bursundan yararlanabiliyor. Bakanlığın bütçesinden en büyük pay KYK burs ve yurtlarına ayrılsa da öğrenciler burslardan yararlanamıyor; KYK yurtlarında yemeklerden zehirleniyor. KYK Müdürlüğüne ayrılan bütçe merkezi bütçenin binde 3'üne tekabül ediyor.

‘KÂR AMACI GÜTMEYEN KURULUŞLARA’ YÜZLERCE MİLYON AKIYOR

Bakanlık bütçesinin çeşitli birimlere göre dağılımı incelendiğinde pek çok birim bütçesinden iktidar yanlısı, genelde tarikat ve cemaatlere ait vakıflar anlamına gelen ‘kâr amacı gütmeyen kuruluşlara’ milyonlarca lira aktığı görülüyor. Eğitim, Araştırma ve Koordinasyon Genel Müdürlüğünden 300 milyon 226 bin liranın bu kuruluşlara transfer edilmesi planlanıyor. Spor Hizmetleri Genel Müdürlüğünden 1 milyar 467 milyon 80 bin, Uluslararası Organizasyonlar ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğünden 108 milyon 934 bin, Destek Hizmetleri Dairesi Başkanlığından 15 milyon 997 bin TL bu kuruluşlara transfer edilecek. Bu beklenen minimum miktar. Çünkü örneğin sporun geliştirilmesi ve desteklenmesi programına tahsis edilen özel ödenekten -kabul edilen bütçede böyle bir miktar tahsis edilmemiş olmasına rağmen- sadece 2024’ün haziran ayına kadar 30 milyon TL’nin kâr amacı gütmeyen kuruluşlara transfer edildiği görülüyor. Ayrıca Bakanlığın ‘kâr amacı gütmeyen kuruluşlara’ aktardığı para ÇEDES programını finanse etmek için de kullanılıyor.

SABİT GİDERLER ÇIKARILDIĞINDA GENÇ BAŞINA 1179 TL KALIYOR

Yönetim ve destek programına ayrılan 3 milyar 737 milyon 382 bin lirayla beraber Bakanlığın toplam bütçesi 231 milyar 922 milyon 274 bin TL. Bütçenin en büyük kısmı, 178 milyar 402 milyon 634 bin TL ile cari transferler kalemine gidiyor. Bunun 154 milyar 436 milyon 527 bini Hazine yardımlarına, 1 milyar 892 milyon 237 bini ‘Kâr amacı gütmeyen kuruluşlara yapılan yardımlara’ 8 milyar 673 milyon 238 bin 772 TL’si hane halkı ve işletmelere yapılan transferlere, 33 milyon 864 bin TL’si yurt dışına yapılan transferlere gidiyor. En büyük ikinci kalem ise 27 milyar 847 milyon ile borç verme. Bu iki kalemle birlikte personel ve prim giderleri de bütçeden çıkarıldığında, gençler için geriye 22 milyar 900 milyon 354 bin 836 TL kalıyor. Bu miktar, genç başına yıllık 1179, aylık 98, günlük ise 3.2 liraya tekabül ediyor.

GENÇLER BÜTÇEYE ‘YETERSİZ’ DİYOR

Bakanlığın bütçesini gazetemize değerlendiren 18 yaşındaki Enes, Kuyumcukent’te çalışıyor. Bir Anadolu lisesinden mezun olan Enes, ailesine destek olmak için liseyi bitirince çalışmaya başlamış, ayda 19 bin 500 TL alıyor. Gençlik programı bütçesinden kendisine düşen yıllık 579, aylık 48, günlük ise 1.61 TL’yi sorduğumuz Enes, “Bizler için bu miktar oldukça yetersiz. Aylık 48 TL hiçbir şey değil” diyor. Bugün gençlerin öncelikli olarak nitelikli sosyalleşme ve çeşitli eğitim alanlarına ihtiyacı olduğunu düşünen Enes, verilen KYK kredisi sayısının burs sayısından fazla olmasına dair ise “Bakanlığın kredi veriyor olması kendi cebini düşündüğü anlamına geliyor. Kamu bütçesinden vatandaşlara nasıl geri ödemeli para verilir?​” diyor. Bakanlığın hedeflerindeki genç ofisini daha önce hiç duymadığını, spor tesislerini bir kere bile kullanmadığını söyleyen Enes, “Yaptıkları şeyi de duyurmuyorlar. Ben bu ülkede yaşayan bir genç olarak gençlere yönelik hiçbir imkandan yararlanabildiğimi düşünmüyorum. Bütçe artsa da benim erişebildiğim olanaklar değişmiyor” diyor.

‘YURDUMUZA ASANSÖR 1 AYDUR BOZUK, YEMEKLER YENİLEMEZ HÂLDE’

Gaziantep Üniversitesi Eğitim Fakültesinden Birinci Sınıf Öğrencisi Mehmet de gençleri desteklemek için ayrılan miktarı ‘Komik bulduğunu’ söylüyor. Bir üniversite öğrencisi olarak yıllık ayrılan 579 TL’nin öğrencilerin birkaç günlük temel ihtiyaç harcamalarına denk düştüğünü ifade eden Mehmet, “Gençlerin aklıyla alay edercesine belirlenmiş bir miktar” diyor. Bağımlılık ile mücadele bütçesini sorduğumuz Mehmet, “Antep’te gençler arasında çok yaygın bir uyuşturucu kullanımı ve ticareti var. Kentte herkesin uyuşturucu satıcılarını tanıdığı bir durumdayız. 140 bin genç değil, 140 milyon gence bu kadar az bir bütçe ile eğitim verilse de bu hiç samimi bir bütçe değil” ifadelerini kullanıyor. Antep’te bir KYK yurdunda kalan Mehmet, yükseköğretim bütçesini değerlendirirken “Akşam yemeği bazen hem görünüş hem de tat olarak yenemeyecek halde oluyor. Çoğu zaman sadece çorbayı içiyoruz. 110 TL’lik akşam yemeği bütçesiyle önceden kantinden bir şeyler alabilirken artık onu da kaldırdılar. Asansörümüz 1 aydır bozuk, sosyalleşme alanı yok, onlarca kişi kattaki ortak tuvaleti kullanmak zorunda” diye konuşuyor. Mehmet, KYK bursundan daha fazla KYK kredisi verilmesinin ise bakanlığın eğitimi ticari bir faaliyet gibi görmesinden kaynaklandığını düşünüyor. Gençlik politikalarını son derece eksik ve gençlerin ihtiyaçlarından uzak bulan Mehmet de aynı Enes gibi daha önce bir genç ofis ne duymuş ne de görmüş.