"Bütçe gençlerin yaşadığı ruhsal sorunlara, sağlık ve sosyal problemlere çözüm üretmiyor”

Gençlik ve Spor Bakanlığı’na ayrılan bütçenin kaç alt başlığa ayrıldığını, bu alanlara yeterli payın ayrılıp ayrılmadığını, yıllar arasında bütçeye ayrılan miktarın oransal olarak değişimini ve genel olarak bütçenin gençlerin ihtiyaçlarını karşılayıp karşılamadığını araştıran Gençlik Örgütleri Forumu (GoFor), Bakanlık bütçesinin sorunlarının hiçbirine çözüm üretemediğini ifade etti.

Gençlik ve Spor Bakanlığı'nın 2025 yılı bütçesi 231 milyar 922 milyon 274 bin TL olarak öngörüldü. Bakanlığın bütçesi bağımlılıkla mücadele, gençlik programı, sporun geliştirilmesi ve desteklenmesi ile yükseköğretim programı olmak dört ana başlığa ayrılıyor.

GoFor'un Bakanlığın 2025 yılı bütçesine ilişkin hazırladığı bilgi notuna göre, bütçe içinde en az pay yüzde 0,02 ile Bağımlılıkla Mücadele Programı’na, en yüksek pay ise yüzde 78,33 oranla Yükseköğretim Programı’na ayrıldı. Bütçe içinde gençlik çalışmalarını kapsayan Gençlik Programı’na ayrılan oran ise yüzde 4,85. Bakanlığın bütçesi, Merkezi Yönetim Bütçesi’nin yüzde 1,45’ine denk geliyor.

Ancak genel bütçe değerlendirmesine göre de Merkezi Yönetim Bütçesi’nden “Ailenin Korunması ve Güçlendirilmesi Programı” için ayrılan pay, Gençlik Programı bütçesinin yaklaşık 1,5 katı. Hazırlanan bilgi notunda, bütçede gençlerin özerkliğini tanıyan politikalardan uzaklaşıldığı, Bağımlılıkla Mücadele Programı’na ayrılan bütçenin yıllara göre oransal olarak azaldığı, bütçenin en yüksek payına Yükseköğretim Programı sahip olsa da bu program içerisinde yer alan KYK Burs ve Kredileri ile yurtların gençlerin ihtiyacını karşılamadığı vurgulandı.

KYK YURTLARI İLE BURS VE KREDİLER İHTİYACI KARŞILAMIYOR; BÜTÇE EKSİK PLANLANIYOR

Bakanlığın bütçesiyle ilgili değerlendinme yapan GoFor Finans Koordinatörü Barış Azar, Gençlik ve Spor Bakanlığı’na ayrılan bütçenin ne kadar yetersiz olduğunu, gençlerin sorunlarını çözmek için daha büyük bir bütçeye ihtiyaç olduğunu göstermek için bu bilgi notunu hazırladıklarını söyledi. Bakanlık’ın 4 ana programı olduğunu, ana programlar içerisinden en büyük paya sahip olan programın Yükseköğretim olduğunu dile getiren Azar, KYK bütçesinin de bu programda yer aldığını ancak ayrılan bu oranın da yetersiz olduğunu kaydetti.

Bu alanda hem KYK hem de burs ile kredilerin yer aldığını aktaran Barış Azar, şöyle devam etti: “KYK’larla ilgili hem personelin ücretleri hem burs ve kredi ödemeleri hem de bina yatırımları da bu kalemin içerisinde olduğu için aslında ihtiyaç duyulanın çok altında kalan bir bütçe ile karşılaşıyoruz. Temelde bu programın iki alt programı var bunlardan biri burs ve krediler programı, diğeri barınma programı. Burs ve kredi programına baktığımızda, son birkaç senedir kredilere olan ilgi azalıyor ve daha fazla burs talebi olduğunu görüyoruz. Gençler bu krediyi geri ödeyemeyecekleri için, üniversiteyi okuyup bitirdikten sonra iş bulup bulamayacaklarını konusunda endişeleri olduğu için böyle bir borca da girmek istemiyorlar. Bu yüzden kredilere yüksek oranda talep olmuyor. Daha çok bursa yönelik bir talep oluyor ama bursa yönelik de bütçe kısıtlı olduğu için çok düşük oranda bir öğrenci grubu bundan faydalanabiliyor. Bunun da temel sebebi bütçenin eksik planlanmasıyla ilgili.”

“İSTANBUL’DA 100 ÖĞRENCİYE 6 YATAK DÜŞÜYOR”

Lisans için verilen bursun/kredinin 2 bin lira olduğuna işaret eden Azar, Türkiye koşullarında bu rakamın komik bir tutarı olduğunu, öğrencilerin sadece eğitimlerine devam edebilmeleri için kitap masraflarının 2 bin liranın üzerinde tuttuğunu aktardı.

Barınma sorununa da işaret eden Azar, KYK yurt kapasitelerinin Türkiye genelinde 900 bin civarında olduğunu ancak lisans, yüksek lisans ve doktora öğrenci sayısının hesaplandığında bu sayının oldukça yetersiz kaldığını belirtti.

YÖK’ün bir süredir üniversitede öğrenim görmek için şehir değiştiren öğrenci istatistiğini açıklamadığını kaydeden Azar, “Bu noktada bir tahminimiz var; sadece şehir değiştiren öğrencilerin barınma ihtiyacının yüzde 50’sinden daha azı yurt kapasitesine cevap verebiliyor. Bu da büyükşehirlerde daha derin bir soruna yol açıyor. Örneğin İstanbul için yaptığımız en son hesaplamada, 100 öğrenci başına düşen KYK kapasitesi 6 civarında. Yani 100 öğrencisine 6 yatak ayırmış oluyor KYK. Bu da oldukça yetersiz” diye konuştu.

“İKİNCİ EN AZ BÜTÇE AYRILAN PROGRAM GENÇLİK PROGRAMI”

Plan ve Bütçe Komisyonu'nda sunum yapan Gençlik ve Spor Bakanı Osman Aşkın Bak’ın, “Gençlerimizi çok önemsiyoruz” sözlerini değerlendiren Azar, “Bakanlığın ana programlarından biri gençlik programları. Bunlar Gençlik Ofisleri, Gençlik Merkezleri, Gençlik Kampları bunların hepsi bu programın altında şekilleniyor. Oranın da bütçesine baktığımızda verildiği söylenen önemin gerçekte verilmediğini görüyoruz. Yüzdelik bazda Bağımlılıkla Mücadele’den sonra en az bütçe ayrılan program Gençlik Programı. Bakanlığın adı ‘Gençlik ve Spor Bakanlığı’ iken Spor Programı’nın 1/3’üne denk geliyor Gençlik Programı’nın bütçesi. Gençlik Programı’nın bütçesi hem Bakanlık’ın bütçesi içinde hem de Merkezi Yönetim Bütçesi geneli üzerindeki payı geçen seneden daha az. 2026-27 tarihleri tahminlerinde de bu azalma devam ediyor. Bu da bu program ne kadar önemli olsa da hükümetin bu önemi bize bütçede yansıtmadığının bir göstergesi” ifadelerini kullandı.

“GENÇLİK ÖRGÜTLERİ KAMU KURUMLARINDAN DESTEK ALMIYOR”

Bakanlığın "Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlar"a verdiği destekten, kadın ve LGBTİ çalışmaları yürüten öğrenci topluluklarının faydalanamadığını söyleyen Azar, “Bakanlık bütçesinde Kar Amacı Gütmeyen Kuruluşlar için bir pay ayrılıyor olması oldukça önemli ancak bunun büyük bir kısmının spor kulüplerine gittiğini görüyoruz. Spor kulüplerinin desteklenmesi de önemli tabii ki ancak Gençlik Programı’na verilen desteklere baktığımızda bunun çok daha düşük kaldığını görüyoruz” ifadelerini kullandı.

Problemin spor kulüplerine verilen destek değil, gençliğe desteğin yetersiz kalması olduğunun altını çizen Azar, henüz yayımlamadığı bir çalışması olduğunu, bu çalışmada üye örgütlere “Kamu kurumlarından destek alıyor musunuz?​” diye sorduklarında yüzde 70 oranında “hayır” cevabı aldıklarını dile getirdi.

"BÜTÇEYİ İKTİDARA YAKIN KURUMLAR KULLANIYOR"

Bakan Bak’ın konuşmalarında ve Bakanlık’ın faaliyet raporlarında bu bilgiyi paylaşmadığını belirten Azar, şunları söyledi: Bizim sahadan ve deneyimlerimizden gördüğümüz kadarıyla ne yazık ki iktidara yakın ya da bu kişiler tarafından kurulmuş kuruluşlar tarafından bu bütçelerin kullanıldığını görüyoruz. Destek çağrıları da kamuya açık bir şekilde ilerlemiyor. Örneğin 2023 yılında Bakanlık herhangi bir destek çağrısına çıkmadı. Gençlik Programı kapsamında ama 2023’te de ciddi bir tutarın sivil toplum kuruluşlarına aktarıldığını biz biliyoruz Kesin Hesap Raporu’nda. Bu yıl içerisinde öğrenci topluluklarına yönelik bir destek çağrısına çıktı Bakanlık. Orada da şu önemli bir yerde bizim için: Desteğe başvurulabilmesi için üniversitedeki öğrenciler tarafından kurulan resmi öğrenci topluluğu olması gerekiyor. Ne yazık ki şu an üniversitelerde öğrenci topluluğunun kurulmasına izin verilmediğini ya da toplulukların kapatıldığını, faaliyetlerine son verildiğini görüyoruz. Ancak destek alan topluluklara baktığımızda, içeriksel anlamda örneğin kadın çalışmaları, LGBTİ hakları için çalışmalar yapan toplulukların bu onayları alamadığını gözlemliyoruz. Burada da Kar Amacı Gütmeyen kuruluşlara yönelik bir destek programı olduğunu ancak bu desteğe pek çok gençlik örgütünün erişilemediğini söyleyebilirim.”

"DIŞLANMA, AYRIMCILIK GİBİ TEMELDE YATAN NEDENLERLE MÜCADELE EDİLMELİ"

Bakanlığın bütçesi hazırlanırken hem ilgili diğer bakanlıklar hem de gençlik örgütleriyle iş birliği yapmasının önem taşıdığını söyleyen Azar, ciddi bir istihdam sorunu ortadayken Gençlik ve Spor Bakanlığı'nın Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı ile ruhsal sağlık ile ilgili Sağlık Bakanlığı ile ortak çalışmalar yürütmesi gerektiğini kaydetti.

Bağımlılıkla mücadelenin de önemine işaret eden Azar, "Dışlanma, ayrımcılık gibi temelde yatan nedenlerle mücadele edilmediği sürece orada yapılacak olan spora yönlendirme ya da uyuşturucuya karşı bilinçlendirme çalışmalarının da oldukça eksik ve yetersiz kaldığını görüyoruz. Temelde büyük bir barınma, istihdam krizi var ve bu en çok gençleri etkiliyor. Gençler eğitim, barınma, istihdam haklarından faydalanamıyor bu da beraberinde pek çok ruhsal sorunu bağımlılığı sağlık problemlerini, sosyal problemleri, dışlanmayı beraberinde getiriyor. Bakanlık bütçesine baktığımızda, bu sorunların hiçbirine çözüm üretemediğini sadece çok küçük müdahalelerde bulunduğunu görebiliyoruz” değerlendirmesinde bulundu. (ANKA)