Bakan var, gören yok!

Laçin BARIŞ
Cem ŞİMŞEK

İzmir, Selçuk’ta yangında hayatını kaybeden 5 çocuğun ardından yine ailelerin, kadınların ve çocukların yaşadığı yoksulluk tablosu ortaya serildi. 0-8 yaş arası 3.5 milyon çocuğun yoksullukla yaşam sürdürdüğü Türkiye tablosunda çocuklar, her türlü tehlikenin pençesine atılıyor.

14 Aralık 2021’den bu yana en az 43 çocuk İstanbul, Adana, İzmir, Hatay gibi farklı illerde evde çıkan yangınlar sonucu hayatını kaybetti. Eğitimden sağlığa, barınmadan beslenmeye çocukların her alandaki ihtiyaçları devlet tarafından göz ardı edilirken devlet ve bakanlıklar yaşanan felaketlerden aile ve özellikle kadınları sorumlu tutuyor.

BÜTÜNCÜL DEVLET POLİTİKASINA İHTİYAÇ VAR

Gazetemize konuşan sahada çalışma sürdüren İnsan Hakları Savunucusu Hacer Foggo, yaşananların sadece yangınlarla sınırlı olmadığını, yıllarca çocuklarla ilgili yaşanan olaylarda devletin kendi sorumluluğunu üstünden attığını, tüm sorumluluğu aile ve kadının üzerine bıraktığını ifade etti.

Özlem Zengin’in “18 kere eve gittik” söylemlerine tepki gösteren Foggo, “18 kere gittiğiniz evde, evin ev olmadığını, baraka olduğunu, çocukların ve annenin bu evde olmaması gerektiğini görmediniz mi? Bunun sadece ‘Çocukları alalım’ ile sınırlı olmaması gerekir” dedi. Bütüncül bir devlet politikasının eksikliğine dikkat çeken Foggo, “Aileye öncelikle çocukların yaşayabilmesi için sağlıklı alan oluşturmak gerekirdi. Çocuk Koruma Kanunu’nda ‘Barınma Tedbiri’ maddesini hatırlatmak isterim. ‘Aile istemedi’ diye bir yanıt kabul edilemez” diye ekledi.

7 MİLYON ÇOCUK YOKSUL BAKANLIĞIN SORUMLULUĞUNDA

Foggo, “TÜİK verilerine göre 7 milyon çocuk yoksulluk içinde yaşıyor ve bu çocuklardan 200 bini tıpkı İzmir’deki aile gibi aşırı yoksulluk içinde yaşayan çocuklar. Bakana soralım, bu çocuklarla ilgili ne yapılacak? Bu meseleyi sadece ailenin sorumluluğuna sıkıştıramayız. Bunun ailenin yaşam tarzıyla alakası yok. Bakanlığın görevi çocukları korumaktır” dedi.

Aile ve Sosyal Hizmet Bakanlığının ücretsiz kreş, kadınlar ve çocuklar için destek merkezlerine ayırdığı bütçenin yetersiz olduğunu söyleyen Foggo, “Esas yoksulluk, çocukları tehlikeye sürüklüyor. Özellikle eğitimden koparılan çocuklar birçok tehlikeyle burun buruna kalıyor. Ayrıca kamuda tasarruf tedbirleri kapsamında çocukların servis hakkı elinden alınıyor, okullarda bir öğün yemek ve hijyenik ortam sağlanmıyor” dedi.

‘BAKANLIK FELAKETTEN ÖNCE MÜDAHALE ETMELİ’

Çocuk istismarını ve İhmalini Önleme Derneği Başkanı Prof. Dr. Kasım Karataş, İzmir’de yaşananların devletin ve bakanlığın birbirine bağlı ihmaller silsilesi sonucu yaşandığını söyledi.

Yoksulluğun yaşanan olaylarda asıl sebep olduğunu söylen Karataş, “Yasalar, mevzuat ve uluslararası insan hakları sözleşmeleri, çocukların korunması için aileye teklifte bulunmak yerine gereğinin yapılması gerektiğini söyler” diye ekliyor.

“Birçok noktada bütüncül bir çocuk politikasına ihtiyaç var” diyen Karataş, “Aile toplum merkezleri daha önce semtlerde vardı, bunlar kapatıldı. Kadınları, çocukları ve aileleri birçok yönden destekleyecek mekanizmalar ortadan kaldırıldı, var olanlar geliştirilmedi ve şu an bu tabloyu yaşıyoruz. ‘Felaket olursa Bakanlık müdahale eder’ argümanı yanlış, felaketi önlemek esas Bakanlığın ve devletin sorumluluğudur” dedi.

‘YARIM GÜN KREŞ ÇALIŞMA SAATLERİMİZE UYMUYOR’

Bir yandan devlet yükümlülüklerini yerine getirmezken bir yandan da tüm bakım yükünü sırtlanan kadınlar devletin vermediği kamusal hizmetin faturasını ödüyorlar.

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı verilerine göre 2024'ün eylül ayında özel kreş ve gündüz bakımevleri ile özel çocuk kulübü sayısı 2 bin 288. Buralarda 83 bin 288 çocuk bakılırken bunların sadece 2 bin 836'sı buralarda ücretsiz bakım görüyor. Özel kreş fiyatları ise aylık ortalama 15 bin lira.

Esenyurt’ta bir gıda fabrikasında çalışan işçi bir kadın, 7 yaşındaki kız çocuğuyla birlikte yaşıyor. Uzun çalışma saatleri nedeniyle sabahları ve akşamları çocuğunun tek kaldığını söyleyen kadın işçi “Sabahları işe daha erken gidiyorum. Kombiyi kapatıyorum, talimatlar yazıyorum. O eve dönünce de birkaç saat tek başına kalıyor. Servisten eve yürüyor, evde yalnız başına beni bekliyor” diyor.

Uzun saatler çalıştığını söyleyen işçi kadın, “Çocuğumuzu okutmak için çalışıyoruz ama çocuklar için çok kaygılıyız. Çocuğu bırakacak yer yok. Evde bile güvende değil çocuklar. Biz kadınlara ya ‘Evde otur’ diyorlar ya da ‘Uzun saatler, güvencesiz çalış’ diyorlar” diye ekliyor.

Çocuğunun kreşe gittiği süreçte de çok sorun yaşadığını söyleyen kadın işçi, “Mahallemizde kreş yoktu. Başka devlet kreşleri de yarım gün oldukları için çalışan kadınların işine yaramıyor. Mecbur özel kreşe göndermek zorunda kalıyoruz. Bu da fazla mesai ve daha fazla çalışmak anlamına geliyor.” dedi.

BÜTÇE KUTSAL AİLEYE VE DİN PROPAGANDASINA

Selçuk'ta beş çocuğun yanarak can verdiği günün ertesi Cumhurbaşkanlığı Külliyesi'nde Ailenin Korunması ve Güçlendirilmesi Koordinasyon Kurulu 1. toplantısı düzenlendi. Bakanlar ve Diyanet İşleri Başkanı Ali Erbaş söz aldı, “kutsal aile” propagandası yaptı; yerli-milli ailenin güçlendirilmesi için yapılanları anlattılar.

40 SAAT SONRA ‘TAKİP EDİYORUZ’ AÇIKLAMASI

Toplantıda söz alan Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanı Mahinur Özdemir Göktaş, 5 kardeşin hayatını kaybetmesine ilişkin 40 saat süren sessizliğinin ardından “Soruşturmayı dikkatle takip ediyoruz” demekle yetindi. 2024-2028 yıllarını kapsayan eylem planlarından söz eden Bakan Göktaş, “Ailelerin refah düzeylerinin yükseltilmesi kapsamında, aile bireylerinin bilgi ve becerilerini artırarak iş, okul ve aile uyumunu güçlendirmeyi hedefliyoruz. Bu doğrultuda, aile birlikteliğini desteklemek ve ailelerin yaşam becerilerini geliştirmek için eğitimler ve kurumsal hizmetler sunacağız” dedi.

Diyanet İşleri Başkanı Erbaş, “ailenin korunması ve güçlendirilmesi” için 3 yılda aile sohbetleri, aile bilinci eğitimi, evliliğe ilk adım, baba okulu, 4-6 yaş Kur'an kursu velilerine yönelik aile semineri gibi faaliyetler yürüttüklerini söyledi. Erbaş son bir yıl içerisinde aile etkinlikleriyle 1 milyon 230 binden fazla kişiye ulaştıklarının bilgisini verdi.

HEDEF DOĞUM HIZINI ARTIRMAK

Toplantıda konuşan İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, “Toplumun huzur ve güveni, ailenin huzur ve güvenine bağlıdır” derken Sağlık Bakanı Kemal Memişoğlu ise doğurganlık hızının düştüğünü ifade ederek “Bu hem toplumun geleceğini hem de aile yapısını tehdit etmektedir” ifadelerini kullandı. Adalet Bakanı Yılmaz Tunç da “kutsal aileyi” tehdit eden propagandaya karşı anayasal ve yasal düzenlemeler yapacaklarını dile getirdi.

2025 bütçesinde “ailenin korunması ve güçlendirilmesi” programı için ayrılan bütçe yaklaşık 16.7 milyar lira.

EVDE TEK KALAN ÇOCUKLAR…

2021 Aralık-2024 Kasım tarihleri arasında en az 43 çocuk yangınlarda can verdi, onlarca çocuk yaralandı. Her facianın altından yoksulluk ve devletin sorumluluğunu yerine getirmediği gerçeği çıktı. 

• 30 Haziran 2024 - Eğil'in kırsal Sarmaşık Mahallesi'nde ev sahibi sobayı yakıp, içeride 1,5 yaşında çocuk ile 2 aylık bebeğin olduğu evden dışarı çıktı. Evde çıkan yangın sonucu 1,5 yaşındaki çocuk, dumandan zehirlenerek hayatını kaybetti.
• 22 Ekim 2024 - Adana: Yüreğir 19 Mayıs Mahallesi'ndeki müstakil evde ilk belirlemelere göre elektrikli sobadan kaynaklı yangın çıktı. Yangının söndürülmesinin ardından ikamete giren ekipler, 6, 4 ve 1 yaşındaki kardeşlerin yaşamını yitirdiğini belirledi. Çocukların annesinin komşuda olduğu, babanın ise işe gittiği öğrenildi.
• 31 Ocak 2023 - Samsun: Alaçam’da bir evde patlamanın ardından yangın çıktı. Çıkan yangında 1 yaşındaki Ömer Halis Dursun adlı bebek yaşamını yitirdi. Yangın sırasında annenin çöpü atmak için dışarı çıktığı öğrenildi.
• 17 Aralık 2021 - İstanbul: Gaziosmanpaşa'da annelerinin evde olmadığı sırada çıkan yangında 3 yaşındaki Muhammet ile 1 yaşındaki kardeşi Mesut Efe hayatını kaybetti. Elif ise ağır yaralandı. Yangın sırasında çocukların annelerinin süt ve bez almak için bakkala gittiği ortaya çıktı.
• 18 Mart 2017 - İstanbul: İstanbul Tarlabaşı’da bir evde çıkan sobadan çıkan yangında 3 çocuk hayatını kaybetti. Hayatını kaybeden çocuklardan birinin yaşı 2, diğerinin 3, en büyüğün ise 5’ti. Yangının çıktığı sırada inşaat işçisi baba Ramazan Şahin ve yaşları büyük 13 çocuğunun işe gittiği, anneleri memlekette kaldığı için çocukları eve kilitlediği ortaya çıktı.
• 22 Ocak 2023 - Maraş: Maraş Dulkadiroğlu’da Suriyeli ailenin yaşadığı bir evde yangın çıktı, yaşları 1-11 arasında değişen 3 çocuk hayatını kaybetti. Çocukların babasının daha önce hayatını kaybettiği, annelerinin ise yangın sırasında evde bulunmadığı öğrenildi.
• 6 Aralık 2015 - İzmir: Buca’daki bir evde kundaklama nedeniyle çıkan yangında 5 kardeşten ikisi yanarak hayatını kaybetti. Yangın sırasında anne ve babanın evde olmadığı öğrenildi. Ev sahibinin aileyi uzun süredir evden çıkarmak istediği ancak uygun fiyatlı ev bulamayan ailenin evden çıkmadığı için ev sahibiyle husumetli olduğu ortaya çıktı. Devletin ise yoksulluk yaşayan aileye çocukları devlet korumasına almayı teklif ettiği, ancak ailenin kabul etmediği öğrenildi.
• 7 Ocak 2024 - Hatay: Samandağ’da Zeynep Hüzmeli'nin deprem sonrası evinin bahçesine yaptığı ve 3 çocuğuyla kaldığı prefabrik evde yangın çıktı. Hüzmeli, evden 1 yaşındaki kızı Duru ile çıkmayı başarırken yangında İsacan (4) ve kardeşi Doğa'nın (1) yaşamını yitirdiği belirlendi.
• 1 Ocak 2024 - Adana: Adana’da yılbaşı gecesi ısınabilmek için açtıkları elektrikli sobadan sabaha karşı çıkan yangında Enis (39) ile eşi Nazan (34) ve 2 yaşındaki çocukları Kaan Lamba hayatını kaybetti.
• 8 Şubat 2023 - Ordu: Fatsa’da Suriyeli ailenin yaşadığı evde elektrikli sobadan çıkan yangında 2 yaşındaki Muhammet ile 7 yaşındaki Hatice Hamido hayatını kaybetti. Dumandan etkilenen anne Tagrıd (27) ile diğer çocuklar Bene (3), Halit (6) ve Rukiye (9) Hamido ise yaralı kurtuldu.
• 9 Kasım 2022 - Bursa: Yıldırım’da Suriyeli ailenin kaldığı bir binada sobadan yangın çıktı. Yangında bir anne ile yaşları 1 ve 11 arasında değişen 6 çocuğu ve 2 yeğeni yaşamını yitirdi. Babanın kağıt toplayıcılığı yaptığı; ölen çocuklardan ikisinin ise tekstil işçisi olduğu öğrenilirken 3 ay öncesine kadar Osmangazi’de yaşayan ailenin kirayı ödeyemediği için evden çıkarıldığı ve yanan eve taşındığı öğrenildi.
• 24 Aralık 2021 - İzmir: Bayındır’da bir evde sobadan çıkan yangın sırasında tavan çöktü, 3 çocuk hayatını kaybetti. Hayatını kaybeden çocuklardan biri 3 yaşında, ikizler ise 2 yaşındaydı. Mahalle halkı, anne ve babasının işsiz olduğunu, geçimlerini gündelik işlere giderek sağladığını söyledi.
• 23 Haziran 2021 - Konya: Selçuklu’da 2 katlı evin üst katında elektrikli sobadan yangın çıktı. Yangın sırasında evin alt katında oturan anne Kader (21) ile baba Cihat el-İsmail (23) kendi imkanlarıyla evde dışarı çıktı. Evin üst katında bulunan 4 yaşındaki ikiz çocuklar Ayşe ve Fatma ile 2 yaşındaki kardeşleri Nuran el-İsmail yaşamını yitirdi. Ailenin kağıt toplayıcılığı yaparak geçim sağladığı öğrenildi.
• 14 Aralık 2021 - İstanbul - Esenyurt'ta 4 katlı binanın bodrum katında elektrikli sobadan çıkan yangında Suriyeli 4 çocuk hayatını kaybetti. Kimi zaman fırında kimi zaman çorap fabrikasında çalışan Anne Fatma Hammud’un doğalgaz borcunu ödeyemediği için gazın kesildiği öğrenildi.