Bütçede NATO'nun dediği olacak: 100 liranın 6’sı savaşa

Andaç Aydın ARIDURU
İstanbul

AKP iktidarının 2025 yılı bütçesi savaş sanayini besleyecek. TBMM’de bugün görüşülmeye başlanacak olan Milli Savunma Bakanlığı (MSB) bütçesi ile Cumhurbaşkanlığı kontrolündeki Savunma Sanayii Destekleme Fonu (SSDF) için ayrılan kaynak toplamı 1.6 trilyon TL’yi bulacak. Böylece bütçede NATO tarafından ‘salık verilen’ savunma harcamalarının GSYH’deki payı artarak yüzde 5.7’ye çıkacak.

Milli Eğitim Bakanlığının 2025 yılı bütçesi 1.45 trilyon TL. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının (ÇSGB) 865.5 milyar TL, Sağlık Bakanlığının 2025 bütçesi ise 1.02 trilyon TL.

NATO BUNA BAYILACAK

NATO üye ülkelerin gayrisafi yurt içi hasılasının (GSYH) yüzde 2’si oranında savaş bütçesi ayırmalarını istiyor. 2023 yılında GSYH’nn yüzde 1.31’i oranında savunma sanayii harcaması yapan Türkiye, NATO üyesi 30 ülkenin arasında 27. sırada yer alıyordu. Bu yılın bütçesinden ayrılan savaş harcamaları için tutar ise 971 milyar TL. GSYH, IMF’nin 2024 yılı için Türkiye’nin GSYH tahmini olan yüzde 3 oranında büyürse savunma harcamaları, 27.3 trilyon TL civarında olması tahmin edilen GSYH’nin yüzde 3.34’ü seviyesinde olacak. 2025 yılı için IMF’nin Türkiye GSYH büyüme beklentisi ise yüzde 2.2. 2025 yılında hazineden ayrılan savaş bütçesi ise, GSYH’nin yüzde 5.7’sine varacak.

MSB’nin 2025 yılı bütçesi, Plan ve Bütçe Komisyonunda görüşüldü. MSB bütçesi, 2025 yılında yüzde 41 artışla 623.9 milyar TL’ye ulaşacak. 2025 yılında toplam savaş harcamalarına ayrılan 1.6 trilyon TL’lik ödenek, Milli Eğitim Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını geride bıraktı.

MSB, 2024 yılında “barışı destekleme ve koruma” programı çerçevesinde faaliyet gösterdiği 41 ülkeyi 2025’te 45’e çıkarmayı hedefledi. Bütçe teklifinde bu sayının 2026 yılında 50’ye çıkması hedeflenirken MSB’nin 2024 yılı haziran ayına kadar bu kalemde yaptığı, yılın başında belirlenen tutarı aştı. Harcanması planlanan tutar 972.5 milyon TL iken, haziran ayı itibarıyla yapılan harcama 3.4 milyar TL oldu.

“Şehit yakını ve gaziler programı” adı altında çatışmalarda ölen ve yaralananları “Sosyal ve kültürel bakımdan desteklenmesi” amacıyla MSB bütçesinden 200 milyon TL ayrıldı. Ayrılan bu bütçenin 105.8 milyar TL’si harcandı.

MSB bütçesinin harcamalarının ana gövdesini oluşturan “ulusal savunma ve güvenlik programı” ise 2024 yılında 431.48 milyar TL ödenek aldı. 2025 yılında 612.9 milyar TL olarak planlanan bütçe kaleminde planlanan artışın oranı yüzde 42.04 oldu. Sağlık Bakanlığı bütçesinden koruyucu sağlık hizmetlerine ayrılan kaynaktaki artış oranı ise yüzde 35’te kalmıştı.

SAĞLIĞIN VE EĞİTİMİN ÖNÜNDE

2025 yılı için planlanan savunma harcamaları merkezi bütçe teklifinde toplam harcamalar olan 14 trilyon 731 milyar TL’nin yüzde 10.86’sını oluşturuyor. Eğitime ayrılan tutarın 2025 bütçesindeki payı yüzde 9.84 oldu. 

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz, 18 Ekim’de gerçekleştirdiği konuşmada Merkez Bankası tarafından oluşturulan ve ana kaynakları gelir ve kurumlar vergisi veraset ve intikal vergisi, motorlu taşıtlar vergisinden oluşan, Savunma Sanayii Destekleme Fonu için ayrılan kaynakla birlikte dış savaş yatırımları için 913.9 milyar TL iç güvenlik yatırımları için 694.5 milyar TL ödenek ayrıldığını ifade etti. Toplamda 1.6 trilyon TL’ye ulaşan savaş harcamaları, 2024 yılından 2025’e yüzde 120 oranında artış gösterecek.