MESEM öğrencilerinin haklara ve özgürlüklere erişim raporu: İşten eve, evden işe, hep iş
“Mesleki Eğitim Merkezi öğrencilerinin haklara ve özgürlüklere erişim raporu” yayımlandı.
Fotoğraf: DHA
FİSA Çocuk Hakları Merkezi tarafından hazırlanan “Mesleki Eğitim Merkezi (MESEM) öğrencilerinin haklara ve özgürlüklere erişim raporu” yayımlandı.
Raporun sunumunda “MESEM’li öğrencilerin yaşadığı hak ihlalleriyle ilgili durum tespiti yaparak bu ihlalleri görünür kılmayı amaçlayan rapor; İstanbul, Diyarbakır, Adıyaman ve Gaziantep illerinde yapılan saha çalışmasının bulgularını sunmaktadır” bilgisi paylaşıldı.
Araştırma ekibinde Nail Dertli, Alper Yalçın, Ezgi Orak, Esin Koman, Ezgi Koman yer aldı.
Raporun sonuç bölümünde şu tespitlere yer verildi:
- MESEM’in MEB’in belirlediği temel ve zorunlu eğitimde çocuklara kazandırılması gereken yetkinlikleri kazandırmaktan son derece uzak olduğu görülüyor. Çocuklara bırakın kendini geliştirmeyi, dinlenecek vakit bile bırakmayan MESEM sisteminin kurgusu içinde, çocuklara temel eğitimin gerekli kıldığı yetkinlikleri kazandıracak mekanizmalar yok.
- MESEM’lerde haftanın bir günü yürütülen teorik eğitimlerin kalitesi önemli ölçüde farklılaşıyor. Bazı okullarda bu eğitimlerin fiilen yapılmadığı görülüyor. İşyerlerinde yürütülen beceri eğitimlerinin de eğitim programına uygun olarak yürütülemediği anlaşılıyor. Görüşme yaptığımız eğitimciler ve öğrenciler; işyerlerinde sözleşme kurallarına, eğitim kriterlerine uyulmadığını, çocukların ağır işyükü altında ezildiklerini, çoğu işletmede meslekleriyle ilgili olmayan işleri yapmaya zorlandıklarını vurguluyorlar.
- Çocuklar beden ve ruh sağlıklarına uygun olmayan işlerde, kayıt dışı olarak, ağır koşullarda, uzun sürelerle ve sağlıksız ortamlarda çalıştırılıyorlar. Çalışma sürelerine ilişkin sınırlandırmaların geniş ölçüde kâğıt üzerinde kaldığı anlaşılıyor. Çırak çocuklar sıklıkla, gece çalışması, fazla mesai gibi kayıt dışı uygulamalara maruz kalıyorlar. Yıllık ücretli izin haklarını ya kullanamıyorlar ya da usulsüz sınırlamalara maruz kalıyorlar.
- Çocuklar çoğunlukla sağlık ve güvenlik açısından son derece tehlikeli işyerlerinde çalışıyorlar. Sıklıkla iş kazalarına maruz kalıyorlar ancak bunlar çoğunlukla kayıt altına bile alınmıyor.
- Çocukların yaygın olarak istihdam edildikleri küçük ve orta ölçekli işyerlerinde, İSG önlemlerinin çoğunlukla alınmadığı görülüyor. Bazı işyerleri kişisel koruyucu donanım bile sağlamıyor.
- İSG açısından tüm olumsuzluklara rağmen işyerleri çocukların istihdam edildiği yerleri yeterince denetlemiyor. ÇŞGB’nin teftiş faaliyetlerine ilişkin verilerine göre, çırakların yalnızca binde 3’ü denetim görüyor. Bu kapsamda denetim hizmetlerinin çıraklara yeterince ulaşmadığı anlaşılıyor. Genel olarak çocukların istihdam edildikleri işyerlerinin ölçeği ile denetim faaliyetlerinin yoğunlaştığı işyeri ölçekleri farklılık gösteriyor. Denetim eksikliği işyerlerinde işveren despotizmini güçlendiriyor.
- İşletmelerde koordinatör öğretmenler tarafından, öğrencilerin çalışma şartları, sözleşmeye uyup uyulmadığı kontrol ediliyor. Ancak işyeri ve işyerindeki sağlık ve güvenlik koşullarına ilişkin yaptırım yetkisi olmayan bu kontroller çocukların refahı üzerine olumlu etkisi son derece sınırlı kalıyor. Birçok durumda bu denetimler, çocuğun işyerinde işverene karşı yükümlülüklerini yerine getirip getirmediğinin kontrolüne dönüşüyor. İşyerinde çocukların korunup gözetilmesinden çok, çocukların bir işçi olarak disipline edilmesine hizmet ediyor.
- Çocukların sendika, dernek gibi örgütlülüklere dahil olmadıkları, birçok durumda faaliyetlerinden bile haberdar olmadıkları anlaşılıyor.
- Çıraklar örgütlü olmasalar da işyerlerinde yaşadıkları sorunlar konusunda kendi aralarında konuşuyorlar, tartışıyorlar. Bu işyeri problemlerinin alenileşmesine, sorunların kolektifleştirilmesine olanak sağlayan bir zemin de sunuyor. Ancak çocukların yetişkinlerle aynı örgütlerde yer alıp almaması konusunda görüş farklılıkları var. Aynı/ayrı örgüt tartışması temelde, çırağın işyerinde çatışmayı kiminle kurduğuna bağlı olarak içerik kazanıyor gibi görünüyor.
Bir-Tek Sen, Adıyaman Eğitim Sen, Nar Sanat, Her Yer Çocuk Derneği rapora katkılarını sundu.
Basın İş, Bir-Tek Sen, Dev-Yapı Sen, Dev-Maden Sen, Genel-İş, Kurye Hakları Derneği, Selüloz İş, Sine Sen, TEKSİF Sendikası ve Tez-Koop İş raporun taslağına görüş verdi. (HABER MERKEZİ)
