3 Aralık Dünya Engelliler Günü: Yasal haklarıma ulaşamıyorum

Bahar EMREOĞLU
İzmir

3 Aralık Dünya Engelliler Günü. Milyonlarca engelli bugünü haklarından yoksun ve dışlanmış biçimde karşılıyor. Görme engelli Tarih Öğretmeni Hakan Doğanay da onlardan biri.

En büyük sorununun Braille kitaba ulaşamamak olduğunu ifade ederek sözlerine başlayan Hakan Doğanay, “Braille kitapları bazen geç geliyor bazen de gelmiyor. Geç geldiği zamanlarda da eğitim dönemine başlamış oluyorduk. O dönemin idarecileri müracaat ettiklerini ama gelmediğini söylüyorlardı. Hatta işin bir noktasında gidip kitapları kendimin bastırması gerektiğini söylediler. Meseleler böyle sürekli devam etti” dedi.

Okulda yaşadığı süreci de anlatan Doğanay, “Ben taleplerimi içeren bir rapor hazırladım. Bu raporda 5378 sayılı Yasa’nın bize sunduğu hakları, taleplerimi ve okulda yaşadığım süreci yazdım. O dönemin müdürü de bu raporumu ilçe milli eğitime gönderdi. Müdür ayrıca ilçeden benim başka bir okula gönderilmemi talep etti. Bu tip konularda benim isteğim olmadan beni başka bir okula gönderemezler. Müdür beyin ilk talebi reddedildi” ifadelerini kullandı.

"TEK BAŞIMA YOKLAMA ALAMIYORUM"

Sonrasında okula bir müfettişin geldiğini söyleyen Doğanay, “Ankara’dan bir müfettiş

çağırılıp durumun denetlenmesi istendi. Müfettiş bana okulda asansör olmadığını, asansörü de taleplerim arasına ekleyebileceğimi söyledi. Böyle bir hakkım olduğunu orada öğrendim ve bu talebimi de ekledim. Bir diğer talebim ise ders kapılarının önüne hangi sınıf olduğu kabartmalı bir şekilde yazılmasıydı. Böyle bir şey olmadığı için sürekli yanlış sınıfa girip çıkıyorum. Ardından yoklama alırken sorumluluğun bana ait olduğuna dair beyanlar gelmeye başladı. Şimdi ben tek başıma yoklamayı alamıyorum. Neden? Çünkü görmüyorum, öğrenciye aldırmak zorundayım. Eğer öğrenci yanlış ya da eksik bir şey yaparsa bu yanlışlığın sorumluluğu bende oluyor. Ben de dedim ki madem durum bu, şu akıllı tahtalarınıza ekran okuyucu program yükleyin. Bize İŞKUR bu programın eğitimini veriyor. Ben de ‘Bu programları yükleyin, biz de kendi işimizi kendimiz yapabilecek bir duruma gelelim’ dedim” şeklinde konuştu.

"HAKKIMI İSTEDİM, BAŞKA OKULA GÖNDERİLDİM"

Sonrasında müfettiş raporunun geldiğini anlatan Doğanay, “Benim biri 2000 biri de 2010 yılına ait iki engelli raporum var. 2000 yılına ait olan rapor yüzde 100 görme engelli derken 2010 yılına ait olan raporda engel oranı yüzde 85 deniliyor. Müfettiş bu raporun tekrar çıkartılmasını istedi. Bu sağlık raporu süresiz bir rapordur. Bunu canınızın istediği gibi çıkartamazsınız. Ben de bunu bildiğim için itiraz ettim. Avukatlarımla tartıştık. Onlar mahkeme kararıyla bunun çıkartılacağını beyan ettiler bana. Ben bunun bir hak ihlali olduğunu söylesem de ne yazık ki bu raporu tekrar 2023 yılında çıkartmak zorunda kaldım. Bu raporu neden istediklerini sorduğumda ise bana soruşturmanın gizli olduğunu söylediler. Ben soruşturmanın gizli olduğunu da orada öğrendim. Bu soruşturma döneminde okulum yüksek risk kapsamında değerlendirildi, ben de başka bir okula gönderildim. Ben hakkım olan bir şeyi istediğim için başka bir okula gönderildim. Bütün bu sorunlar sebebiyle mahkemeye müracaat ettim. Davayı kazandım. Geçen bir süreden sonra eski okuluma geri döndüm. Ama Hâlâ taleplerim karşılanmıyor” diye ekledi.

Son olarak taleplerini yineleyen Doğanay, “Ben hakkım olan bir şeye ulaşmak yerine kendi kendime çözüm üretmek zorunda kalıyorum. Talebim okuyabileceğim Braille kitaba ulaşmak. Bu talebimin karşılanmasını istiyorum” dedi.

ENGELLİ VERİLERİ TUTULMUYOR

TÜRKİYE’de engelli sayılarına ilişkin düzenli veri tutulmuyor. Engellilere ilişkin en kapsamlı bülten Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı tarafından 2023’te birçok farklı kurumdan alınmış engelliliğe ilişkin istatistikleri içeriyor. Raporda Bakanlık bünyesindeki ulusal engelli veri sisteminden alınan bilgiler 2021’den bu yana aynı. Ulusal engelli veri sistemi engelli vatandaşlara kimlik kartı çıkarılması sırasında elde edilen kişisel verilerin ve Bakanlığın görev alanına giren diğer kurum ve kuruluşlardan aktarılan engelli bireylere ilişkin verilerin işlendiği veri tabanını ifade ediyor. 2 yıllık süreçte yayımlanan bültenlerde toplam engelli kişi sayısının hep 2.511.950 kişiyi gösterdiği görülüyor.

Bakanlığın bülteninde nüfus ve konut araştırmaları ile Türkiye sağlık araştırmalarının verileri de yer alıyor. Nüfus ve konut araştırmalarında elde edilen veri 2011 yılına ait olmasına rağmen her bültende araştırmanın bulgularına tekrar yer verildiği görülüyor.

Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığının eylül 2024’te yayımladığı istatistik bültenine göre ise devlete bağlı engelli bakım ve rehabilitasyon merkezi sayısı 2022’den bu yana bırakın artışı, geriledi. 2022’de 107 olan merkez sayısı 106’ya geriledi. Geçen yıl 149 olan “umutevi” sayısı ise bu yıl 145’e geriledi. Buna karşın özel engelli bakım ve rehabilitasyon merkezi sayıları ise sürekli artıyor. Devlete bağlı kurum sayısındaki azalış bakıma ihtiyaç duyan kişi sayısındaki azalmadan kaynaklanmıyor. Zira devlete kurum sayısındaki gerilemeyle kamusal bakım hizmeti verilen kişi sayısı azalırken özel merkezlerde bakım hizmeti satılan kişi sayısının sürekli arttığı görülüyor.

2022’de 15 olan zihinsel engelli bireylere istihdam ortamları oluşturulması amacıyla teknik ve mali yönden desteklenen korumalı işyerleri sayısı ise 14’e geriledi. Buralarda istihdam edilen engelli bireylerin sayısı ise yalnızca 135.