Bütçede aslan payı sermayenin

Burkay RENDE

İktidarın Meclis Genel Kuruluna getireceği bütçe teklifi, 2025 yılının emekçiler için daha zor geçeceğini gösteriyor. 14.7 trilyon lira olarak belirlenen bütçeye göre 2025 ücretlerin bastırıldığı ama daha çok vergi alındığı, sosyal harcamaların kısıldığı, kaynağın sermayeye akıtıldığı bir yıl olacak.

SERMAYE

536 milyar TL’lik yatırım teşviki; 877 milyar lira istihdamın teşviki için prim desteği; 147 milyar lira ARGE, yenilik ve tasarım faaliyetlerinin teşviki, 817 milyar TL yatırım ortaklıkları ve fonları aracılığıyla yatırımların artırılması teşviki, altyapı, enerji, ulaştırma ve diğer kalemler için ise 169 milyar TL…

Ücretlilere, çiftçiye ‘cimri’ davranan bütçeden müteahhide bolca kaynak aktarılacak. 2025 yılında şehir hastaneleri müteahhitlerine 104.6 milyar TL, köprü ve otoyollara 94.6 milyar TL, Avrasya Tüneli’ne de 3 milyar TL garanti ödemesi yapılacak. Sermayeden alınacak toplam 2.8 trilyon TL’lik vergiden muafiyet, istisna, teşvik adı altında vazgeçilecek.

Kamusal hizmetler yerine sermayedarların borçlarına ödenecek tutar artırılıyor. Faiz ödemesi, sosyal yardım ve desteklere ayrılan 651 milyar liralık bütçenin neredeyse üç katı.

2025 yılı bütçesi ayrıca savaş sanayisini besleyecek. Milli Savunma Bakanlığı bütçesi ile Cumhurbaşkanlığı kontrolündeki Savunma Sanayi Destekleme Fonu için ayrılan kaynak toplamı 1.6 trilyon TL’yi buluyor. Böylece bütçede savunma harcamalarının GSYH’deki payı artarak yüzde 5.7’ye çıkacak.

VERGİ

Bütçedeki vergi gelirleri hedefi: 11.1 trilyon. Dolaylı vergilerin toplam vergi gelirlerindeki payı yüzde 70 seviyelerine dayanmış durumda. Dolaylı vergi yükü esas olarak emekçilerin sırtında. Bütçenin doğrudan gelir kalemi olan gelir vergisinin vergi gelirleri içindeki payı ise yüzde 19 ve bunun da çok büyük bölümü ücretli emekçilerden alınıyor. Neredeyse tamamına yakınını bordro mahkumu emekçilerin ödediği gelir vergisi içinde devasa banka ve şirketlerin payı ise yalnızca yüzde 12.78! Mülkiyet ve servet üzerinden alınan vergilerin oranı ise yüzde 1’i ancak buluyor.

Asgari ücret zamlı haliyle bile açlık sınırının altında kalacak. 2025’te emekçilerin sırtından yüzde 50 daha çok vergi toplanacak.

EĞİTİM

MEB bütçesi 2025 yılı için 1 trilyon 452 milyar lira olarak belirlendi. Geçen yıla göre artış oranı yüzde 33. Oysa içinde bulunduğumuz 2024 MEB bütçesi 2023 bütçesinin iki katından fazlaydı. Her yıl eğitime bütçeden en çok pay ayrıldığı iddia edilse de bu payın yüzde 80’i zorunlu olarak doğrudan personel harcamalarına gidiyor. 2025 bütçesi devlet okullarının karşılanmayan ihtiyaçları için velilerin cebine daha fazla el atılacağını gösteriyor. 

ÜRETİCİ

Üreticilere ayrılması gereken minimum bütçe 615 milyar 400 milyon TL iken, 2025 bütçesinden üreticiler 135 milyar TL’lik pay aldılar. Yani üreticilerin 480 milyar 400 milyon liraları çalınmış oldu.

SAĞLIK

2025 bütçesinde kamu için sağlık yatırımlarına 146 milyar TL ayrılırken, özel sektöre ise neredeyse bu meblağın 3 katı, 572 milyar TL ayrıldı.

KADIN

Ülkede kadın cinayetleri çığ gibi çoğalırken, bütçede ‘Kadının güçlendirilmesi’ için ayrılan pay 5.9 milyar lirada kaldı. ‘Kadının güçlendirilmesi’ için ayrılan kaynak her bir kadın için günlük 38 kuruş anlamına geliyor. ‘Ailenin korunması ve güçlendirilmesi’ için ayrılan pay ise bunun üç katı.

BAĞIMLILIK

Başta uyuşturucu olmak üzere gençler arasında bağımlılık gün geçtikçe daha da önemli bir sorun haline gelirken bağımlılığın önlenmesi programına ayrılması planlanan bütçe 48 milyon 171 bin TL. Bu program kapsamında 140 bin gence ulaşmak hedefleniyor. Program kapsamında eğitici eğitimi verilmesi öngörülen genç sayısı 450. 140 bin genç üzerinden hesap yapıldığında kişi başı 344 TL ayrılmış oluyor. 2023’te bu program için 7 milyon 866 bin TL ayrılırken bütçenin 3.03 milyon lirası hedef kapsamında kullanılmamıştı.

ÇOCUK

Çocukların korunması ve gelişiminin sağlanması programı için ayrılan bütçe 41 milyar 2 milyon 549 bin TL. 2023 sonu itibarıyla 22 milyon 206 bin 34 olan çocuk sayısı ile hesaplandığında, bütçeden çocukların korunması için ayrılan pay çocuk başına yıllık 1846 TL, aylık 153 TL, günlük 5 TL 12 kuruş.

Çalışma Bakanlığı bütçe teklifinde ise çocuk işçilikle mücadele için sadece 1000 TL ayrıldı.

Çocukların korunması ve gelişiminin sağlanması programı kapsamında ne çocuk evlerinin ne de çocuk kuruluş sayısının artırılması hedefleniyor.