Bahsin kaybedeni belli, kazananı kim?

Nisa Sude DEMİREL

Spor müsabakaları bahisleri, slot, çeşitli oyunların kumar versiyonları... İddaa bayilerinde değil, telefon üzerinden sanal olarak oynanan bahis biçimleri her geçen gün yaygınlaşıyor ve çeşitleniyor. Dünya gazetesinin konuştuğu bahis sektörü temsilcileri Türkiye’de yasal bahis pazarının en fazla 1.5 milyar dolar büyüklüğünde olduğunu, yasa dışı bahis sektörünün ise 50 milyar dolar büyüklüğünde olduğunu öne sürüyor. Sanal bahis üzerine detaylı bir çalışma yapan Gazeteci Ayhan Şensoy Bahis Çukuru kitabında bu yasa dışı bahsin büyüklüğünün, senelik 170-180 milyar TL vergi kaybı yaratacak boyutta olduğunu söylüyor. MASAK’ın yasa dışı bahse ilişkin raporu ise Türkiye’de yıllık 50 milyar TL tutarında sanal bahis oynadığını ileri sürüyor. 2023 senesinin sonunda dünyada bahis ekonomisinin büyüklüğü 702.5 milyar doları buluyor.

2019’da düzenlenen ihale ile İddaa olarak bilinen ‘yasal’ bahis yüzde 0.2 gelir ortaklığı ile Demirören Holding ve Amerikalı Scientific Games ortaklığı olan Şans Girişim’e devredildi. 10 yıllık sözleşmenin süresi 2029’da dolacak. Bu devir başta Yıldırım Demirören’in o dönem Türkiye Futbol Federasyonu Başkanı olması gibi nedenlerle oldukça tartışmalıydı. Bu ‘yasal bahisler’ yoğunluklu olarak Milli Piyango, İddaa ve Spor Toto gibi alanlar. Yasal siteler ise Bilyoner, Nesine, Misli, Oley, Tuttur ve Birebin gibi sanal bahis siteleri.

YASA DIŞI BAHİS BÜYÜYOR

Yasa dışı bahis sitesi sayısı ise doğası gereği bilinmiyor. Mehmet Şimşek’in 2024’ün ilk ayında yaptığı açıklamaya göre 2023’te yasa dışı bahis oynatıldığı nedeniyle 159 bin 515 siteye erişim engellendi. 2022’de bu sayı 24 bin 716’ydı.

Mali Suçlar Araştırma Kurulunun (MASAK) 2023 faaliyet raporuna göre şüpheli işlem bildirimlerinin yüzde 25’i kumar ve yasa dışı bahis üzerine yapıldı. Bu bildirim üzerine analiz edilen kişilerin yüzde 35’i de aynı suça ilişkin. 2023’te MASAK tarafından yasa dışı bahis organize eden 16 bin 363 kişi hakkında istihbarat toplandı.

Yasa dışı bahis oynayan kişilerle yapılan çeşitli mülakatlar ve çalışmalar özellikle İddaa’nın 2019’da Demirören’e ihale edilmesi ile yasa dışı bahse ilginin arttığını ortaya koyuyor. Can Çavin Ötkan ve Tekin Çolakoğlu’nun 2020’de yaptığı “Türkiye’deki spor bahis oyunlarına ilişkin iştirakçi görüşleri” çalışmasında yoğunluklu olarak bahsi “Bütçeye katkıda bulunacak miktarda kazanma” ile eşleştiren katılımcıların yasa dışı bahse ilişkin görüşleri şöyle:

“Bu şirketlerin sunduğu hizmetler bizdeki yasal bahis şirketlerine göre çok cazip. 1000 TL’ye 1600 TL kazanmak varken neden gidip 1150 TL kazanmayı kabul edeyim ki?​”

“Bizdeki yasal bahis şirketleri en fazla 24 saat içinde paranı hesabına yatırır. Ancak bu yurt dışındaki güvenilir şirketlerin haricindeki küçük bahis şirketlerinde amiyane tabirle paranın üstüne çökme durumları olabiliyor. Çünkü adam biliyor ki sen Türkiye’den yapıyorsun bu işi. Zaten illegal bir durumdasın. Kimi kime şikayet edeceksin?​”

KİM BU BAHİS BARONLARI?

Yasal ve yasa dışı bahis piyasası hızla büyürken sektörün kazananları ve kaybedenleri var. Kaybedenlerden bir örnek: 31 Ekim’de Tekirdağ’da S.M.A. isimli esnaf, sanal kumarda girdiği borç batağı nedeniyle yaşamına son verdi. Ancak bahis ekonomisinin kaybedenleri oynayanlarla sınırlı değil. Özellikle yasa dışı bahis zinciri, yoksulluktan kurtulmaya çalışan milyonlarca yurttaşı banka hesabını kiralatarak, bankamatikçilik yaptırarak esir ediyor. MASAK raporuna göre özellikle öğrenciler, işsizler ve asgari ücretliler banka hesaplarını kara para aklanması üzere kiralayanların başında geliyor. MASAK’a göre Türkiye’de 280 binden fazla banka hesabı yasa dışı bahis için kullanılıyor. Bu sayede bahis çeteleri ‘smurfing’ denilen yöntemle milyarlarca doları yurttaşların banka hesaplarına bölüyor ve aklıyor. Şensoy’un Bahis Çukuru kitabında konuştuğu, bir temizlik firması işçisi Ç.T, banka hesabını kiraya vermesini şöyle anlatıyor: “O zaman aylık 1800 TL maaş kazanıyordum. Bana çalışmadan aylık 2 bin TL alabileceğimi söylediler.”

Binlerce yasa dışı bahis sitesinin sahipleri, ‘bahis baronu’ olarak adlandırılan isimlerin büyük çoğunluğu bilinmiyor. Ayhan Şensoy’a göre Türkiye’de öne çıkan 4 isim var: Yaşam Ayavefe, Veysel Şahin, Halil Falyalı ve Derkan Başar.

Halil Falyalı bu dörtlü arasından en sık ismi duyulanlardan. 2016’da uluslararası bir operasyonda Falyalı’nın bir çetenin Türkiye ve Kıbrıs korumalığını yaptığı belirtilmişti. 2021’de Falyalı tutuklandı ancak 5 gün sonra kalp rahatsızlığı nedeniyle hastaneye sevk edildi. Darp edildiği iddiasıyla şikayetçi olan kişinin şikayetini geri çekmesi ile Falyalı tahliye edildi. Sedat Peker çektiği bir videoda Falyalı’nın Binali Yıldırım’ın oğlu Erkam Yıldırım ve Mehmet Ağar’ın yürüttüğü uyuşturucu ticaretinin Kıbrıs ayağı olduğunu iddia etmişti. Falyalı 2022’de öldürüldü.

Adana’da bir bahis sitesi kurduğu iddia edilen Yaşam Ayavefe, kendini programlama ve siber güvenlik uzmanı olarak tanıtıyor. Son zamanlarda Kıbrıs’ta kumar izni alan Ayavefe’nin Türkiye’de yasa dışı bahse devam ettiği öne sürülüyor.

Halil Falyalı’nın ve Ekol TV’nin eski ortağı Veysel Şahin ise yasa dışı bahis suçlamasından 21 yıl 8 ay ceza almış ve 6. yılında tahliye edilmişti. Dilan Polat davasına da dahil edilen Şahin’in en son Türkiye’den gittiği iddia edilmişti. Şahin’in bahiste 5 milyar Euro’yu kontrol ettiği tahmin ediliyor.

Yine yasa dışı bahisle suçlanan Derkan Başer’in de Veysel Şahin’den ayrıldığı öne sürülüyor. Başer’in 2018’de Galip Öztürk’le Batum’da bir AVM ve bir otel satın almıştı. Başer’in bunları bahis parasını aklamak için kullandığı ileri sürülmüştü.

Özellikle Kıbrıs’ta kumarhane işleten, bürokratik ilişkileri oldukça derin olan bu isimler bahis baronlarının çok sınırlı bir kısmı olsa da bu bahsin kazananlarına ilişkin bir profil sunuyor. Ayrıca yasa dışı bahis parasının aklanması işi de son dönemde Dilan Polatlar gibi güzellik merkezi sahiplerine, influencerlara kadar uzuyor. MASAK Türkiye’de yasa dışı bahis sitelerinin ‘server’larının İngiltere, Fransa ve Kıbrıs kaynaklı olduğunu belirtiyor. Oynayanların banka hesaplarına yatırdığı paralar kısa süre içinde bahis çetelerince nakde çevrilip, ardından kripto vb. aracılığıyla yurt dışına çıkarıldığından bu çetelerin takip edilmesinin oldukça zor olduğu belirtiliyor.

Ancak ‘bahis baronları’ yasa dışı bahisle sınırlı değil. Örneğin İddaa’nın sahibi Demirören, uzun süredir Milli Piyango’da büyük ikramiyenin kimseye çıkmaması, sık sık çeşitli bahis türlerinde ikramiyelerin defalarca devretmesi gibi konularla tartışılıyor. Örneğin henüz 28 Eylül’de sonuçları paylaşılan Çılgın Sayısal Loto çekilişinde yine büyük ikramiye çıkmadı, 259 milyon 423 bin TL devretti.

YASAL YA DA YASA DIŞI, GİRDAP AYNI

Yasal bahis türleri iddia oranlarının daha düşük olması, oyun çeşitlerinin sınırlılığı, yasal bir muhatap olması gibi nedenlerle yasa dışı bahsin bazı ‘handikap’larından ayrışsa da yasa dışı bahiste de yasal bahiste de kazanan-kaybeden aynı. Türkiye’de de dünyada da ‘bahis’ ve onun toplumsal etkileriyle mücadele ‘yasa dışı’ sayılanla sınırlı. 7258 sayılı Kanun’a göre lisanssız oyun oynatanlar 3 yıldan 5 yıla kadar hapis ve 10 bin güne kadar adli para cezası ile, yurt dışında mevcut bir oyunun Türkiye’den oynanmasına imkan sağlayanlar 4 yıldan 6 yıla kadar hapis cezası ile, reklam veren kişiler ise 1 yıldan 3 yıla kadar hapis ve 3 bin güne kadar adli para cezası ile cezalandırılıyor. 

Milyonlarca işçi ve emekçiyi yoksulluktan kaçış arama, sınıf atlama hayalleriyle bir saadet zincirine bağlayan bahis piyasası legal ve illegal kazananlarıyla her geçen gün büyüyor. Başta futbol ve alt ligler olmak üzere spor dalları bahis piyasasına göre şekilleniyor. Mahalleleri, fabrikaları hatta liseleri saran, en yaygın oynanan canlı bahis ‘yasal bahse’ de sıçrıyor. Bahis baronlarının sıkı bürokratik bağları, yasal bahis tekelleri benzer kafesin ağlarını örüyor.