Türkiye’de yılın kelimesi ‘Kalabalık yalnızlık’ oldu

Gözde TÜZER

2024 geride kalırken, dünyanın ve Türkiye’nin kurumları da 2024’ün “kelimesini” bulmaya çalıştı. Collins “Brat”, Macquarie “Enshittification”, Cambridge “Manifest”, Dictionary.com “Demure”, Oxford “Brain rot”, Merriam-Webster “Polarization” kelimelerini seçti. Türk Dil Kurumu’nun oylamasında da 2024 yılının kelimesi "kalabalık yalnızlık" seçildi.

Yaklaşık 1 milyon kişinin katıldığı halk oylamasında "2024 yılının kelimesi ve kavramı" olarak "kalabalık yalnızlık" kavramının seçildiği açıklandı.

Değerlendirme Kurulu, "kalabalık yalnızlık" kavramına ilişkin "2024 yılında, insanların kalabalıklar içinde yalnız hissettiklerini gösteren araştırmaların sayısında artış olduğu görülmektedir. Birbirlerinin zıddı gibi duran, teklik ifade eden 'yalnızlık' ile çokluk ifade eden 'kalabalık' aynı anda var olabilmektedir. Sosyolojik, psikolojik, iletişimsel gerekçelerle açıklanabilen bu durum, bireylerin gündelik yaşamlarında, kurdukları ilişki biçimlerinde kendisini göstermektedir." değerlendirmesinde bulundu.

TOPLUMSAL KONULARDAKİ ÇATLAKLAR ‘KUTUPLAŞTIRDI’

Bu yıl kurumların açıkladığı kelimeler ise dikkat çekici. Örneğin Merriam-Webster sözlüğüne göre yılın kelimesi ‘polarization’ yani “kutuplaşma.” Site, Polarization terimini aynı zamanda dünya genelinde toplumsal konularda yıl boyu ortaya çıkan yeni çatlakları vurgulamak amacıyla da tercih ettiğini belirtti.

Merriam-Webster.com'dan yapılan açıklamada kutuplaşmayı “keskin bir şekilde zıt iki şeye bölünme; özellikle, bir grup veya toplumun görüşlerinin, inançlarının veya çıkarlarının artık bir süreklilik içinde olmadığı, zıt uçlarda yoğunlaştığı bir durum” olarak tanımladıklarını aktardı.

Kelime, medyada da yaygın olarak kullanıldı. Fox News, “Vance'in göç kriziyle ilgili tartışma cevabı seçmen kutuplaşmasını gösteriyor” derken, MSNBC “2024 başkanlık seçimi ülkemizi her zamankinden daha kutuplaşmış hale getirdi” ifadelerine yer verdi. Kelime, Forbes'un işyerlerinde “kültürel kutuplaşmanın acil bir sorun haline geldiği” konusunda uyardığı gibi, ABD seçimlerinin ötesindeki bölünmeleri tanımlamak için de kullanıldı.

SOSYAL MEDYA ‘BEYNİMİZİ ÇÜRÜTTÜ’

Oxford Sözlüğü ise “brain rot”u yani “beyin çürümesi” kelimesini seçti. Bir senenin eğilimlerini ve ruh halini niteleyen kelime, altı aday sözcük arasından 37 binden fazla kişinin katılımıyla seçildi.

Oxford Sözlüğü “Brain rot”u “özellikle önemsiz veya zorlayıcı olmayan materyalin aşırı tüketiminin sonucu olarak görülen, bir kişinin zihinsel veya entelektüel durumunun varsayılan bozulması" olarak tanımladı.  2024 yılında, bunun hem nedenini hem de sonucunu tanımlamak için 'beyin çürümesi' terimi kullanılıyor ve sosyal medyada ve internette bulunan düşük kaliteli, düşük değerli içeriklere ve bu tür içerikleri tüketmenin bir birey veya toplum üzerinde algılanan olumsuz etkisine atıfta bulunuluyor. Anlamsız ancak esprili bir “beyin çürümesi dili”ne de yol açan kavram, çevrimdışı olarak 'gerçek dünyaya' yayılmadan önce viral çevrimiçi kültürde ortaya çıkan kelimelerin artan bir eğilimini yansıtıyor.

Oxford Languages ​​Başkanı Casper Grathwohl, "'Beyin çürümesi' teriminin Z Kuşağı ve Alfa Kuşağı tarafından benimsenmesini büyüleyici buluyorum; bu topluluklar, terimin atıfta bulunduğu dijital içeriğin kullanımından ve oluşturulmasından büyük ölçüde sorumlu. Bu topluluklar, 'beyin çürümesine' neden olduğu söylenen yer olan sosyal medya kanalları aracılığıyla bu ifadeyi yaygınlaştırdılar. Bu, genç nesillerde miras aldıkları sosyal medyanın zararlı etkilerine dair biraz küstah bir öz farkındalık olduğunu gösteriyor” dedi.

CAMBRİDGE’E GÖRE BU YIL ‘MANİFEST’LENDİK

Cambridge Sözlüğü, ünlü isimlerin etkisiyle sosyal medyada yaygın olarak kullanılan ‘manifest’i bu yılın kelimesi olarak seçti. Cambridge Sözlüğü Yayın Müdürü Wendalyn Nichols, ‘manifest’ kelimesinin, 2024’te sözlükte 130 binden fazla kez arandığını ve tüm sosyal medya platformlarında kullanımının önemli ölçüde arttığını belirtti. Yılın kelimesi seçilen ‘manifest’in halihazırda farklı anlamlar kazandığını belirten Nichols, “Bu, bir kelimenin anlamlarının zamanla nasıl değişebileceğini gösteriyor” dedi.

Fransızca ve Latince kökenli ‘manifest’ kelimesi, İngilizcede en az 1300’lerden bu yana ‘açık’ veya ‘belirgin’ anlamında sıfat olarak kullanılıyor. Günümüzde ise daha çok ‘bir şeyi hayal etmek veya istemek yoluyla gerçekleşmesini sağlamak’ anlamına geliyor. Kelimenin bu yeni anlamı, güçlü şekilde inanılan hayallerin görselleştirme ve olumlu düşünme yoluyla gerçeğe dönüşebileceği fikrini yansıtıyor.

Cambridge Üniversitesi’nden Sosyal Psikoloji Profesörü Dr. Sander van der Linden, kelimenin kullanımının artan popülaritesine rağmen bir şeyi ‘manifest’ ederek gerçekleştirme fikrinin bilimsel temeli olmadığını dile getirdi. Van der Linden, bunun psikologların ‘büyülü düşünme’ ya da ‘belirli zihinsel ritüellerin etrafımızdaki dünyayı değiştirebileceğine dair genel yanılsama’ olarak adlandırdığını aktardı. Linden, olumlu düşünme ve hedef belirlemenin değeri üzerine yapılan nitelikli araştırmalar olduğunu fakat bunun ‘manifest’ etmekten farklı olduğunu vurguladı.

ENSHITTIFICATION: KULLANICILAR, REKLAMLAR, KAPANIŞ…

Avustralya'daki Macquarie Sözlüğü’ne göre yılın kelimesi “Enshittification” oldu. “Enshittification”, genellikle teknoloji platformları ve sosyal medya şirketleri bağlamında kullanılan bir terim olarak karşımıza çıkıyor. Kelime, bir platformun veya hizmetin, ilk başta kullanıcıların ilgisini çekmek için cazip özellikler sunarken, zamanla daha fazla kâr elde etmek amacıyla kullanıcı deneyimini ve değerini düşürmesini ifade ediyor

Kelimenin kökeni, teknoloji yazarı Cory Doctorow'a atfedilirken, büyük platformların önce kullanıcıyı, sonra reklamverenleri, en sonunda ise platformu kendilerinin zararına olacak şekilde tüketmelerine dair bir eleştiriyi içeriyor. Özetle, "kullanıcı dostu" olan bir hizmetin, şirketin büyümesiyle birlikte daha az kullanıcı dostu hale gelmesini ifade eden kelimenin Türkçede karşılığı ise "değer yitimi" olarak tanımlanıyor.

Komiteden yapılan açıklamaya göre; “Bu kelime, çoğumuzun şu anda dünyada ve hayatımızın pek çok alanında yaşananları hissettiği durumu özetliyor.”

NE KADAR DA ‘DEMURE’

Dictionary.com’da yaz boyunca viral olan ‘Demure’ (Ağırbaşlı) kelimesini seçti. Dictionary.com, ‘Demure’ kelimesinin tarihsel olarak ihtiyatlı ve çekingen davranışları tanımlamak için kullanıldığını ancak sosyal medya aracılığıyla yeni bir kullanımın yayıldığını belirterek, kelimenin son zamanlarda bir kişinin görünümü, iş yerinde veya kamusal alanlardaki davranış biçimiyle ilişkilendirildiğini vurguladı.

Site, kelimenin kullanımında 2024’ün ocak-ağustos arasında öncesine göre 12 kat artış olduğunu ve bu artışın büyük ölçüde TikToker ve güzellik fenomeni Jools Lebron’un bir dizi hiciv videosundan kaynaklandığını aktardı. Daha sonra Kim Kardashian, Jennifer Lopez ve ‘Drag Race’ sunucusu RuPaul gibi önemli isimler, markalarını tanıtmak için popülerleşen bu kelimeyi kullandı.