İklim değişikliği Anadolu’da zeytinlik alanları daraltacak

Özer Akdemir
İzmir

İklim değişikliğinin Türkiye’deki zeytin üretimine etkilerini araştıran bilimsel bir çalışmaya göre ülkenin zeytin üretiminin en yoğun olduğu Ege bölgesinde zeytin tarımı risk altında. Araştırma Akdeniz, Ege ve Marmara bölgelerinin kıyılarında yoğunlaşan zeytinciliğe elverişli alanların kuzeye ve daha yüksek rakımlara doğru kayması olasılığını ortaya koyuyor.

300 BİNDEN FAZLA AİLE ETKİLENECEK

Anadolu’da 6 bin yıldır zeytincilik yapıldığı biliniyor. Günümüzde ise dünyadaki zeytinlik alanların yüzde 10’u Türkiye’de bulunuyor. Sakarya Üniversitesi İnsan ve Toplum Bilimleri Fakültesi Coğrafya Bölümü’nde Prof. Dr. Beyza Ustaoğlu, Balıkesir Üniversitesi’nde öğretim üyesi Prof. Dr. İsa Cürebal ve Balıkesir Üniversitesi doktora öğrencisi Muhammed Mustafa Özdel tarafından ortaklaşa yapılan araştırmada Türkiye’nin en önemli tarımsal ürünlerinden zeytincilik için elverişli alanlar iklim değişikliği nedeniyle daralacak. Bu durumun 300 binden faza aileyi etkileyeceği uyarısında bulunulan çalışmada gerekli uyum stratejileri yaşama geçirilemezse zeytin ve zeytinyağı fiyatlarının da artması kaçınılmaz.

EN FAZLA RİSK EGE BÖLGESİNDE

Araştırmada ortaya konan senaryolara göre Ege Bölgesi en fazla zeytinliklerin olduğu bölge olmasının yanı sıra en fazla riski de barındıran bölge. 2050 ve 2070 yılları için çalışılan senaryolarda, Ege Bölgesi’nde zeytinciliğe çok uygun ve uygun alanların gelecekte daha çok kıyıya çekilebileceği öngörülüyor. Araştırma zeytinciliğe az uygun alanların daha çok bölgenin iç kesimlerine kayacağını gösterirken uzun süreli sıcaklık ve kuraklıkların zeytin ağaçlarını olumsuz etkileyeceği dile getiriliyor.

ZEYTİN ALANLARININ TAHRİBATI ETKİLİYOR

Akademik çalışmanın bulgularına göre Marmara Bölgesi’ndeki zeytin habitatları iklim değişikliğinden olumsuz etkilenmezken, Karadeniz’de ise zeytinciliğe uygun alanların artacağı ortaya çıkıyor. Bununla birlikte zeytin alanlarındaki tahribatların (madencilik, sanayi, inşaat vs) zeytin kaybına ve büyüme geriliğine neden olduğuna dönük araştırmalara vurgu yapılarak, yayılım gösterilen alanlarda zeytinciliğin sürdürülebilirliği ile ilgili soru işaretlerine de dikkat çekiliyor.

TÜM SENARYOLARA GÖRE BİLE YÜZYILIN SONUNDA YANACAĞIZ!

Dünyanın en büyük beş zeytin ve zeytinyağı üreticisinden biri olan Türkiye’de 320 bin ailenin zeytin tarımı ile geçindiği biliniyor. İklim değişikliğinin Akdeniz ikliminin etkisi altında bulunan zeytin üretim alanlarında önemli bir etkiye yol açacağının ortaya konulduğu çalışmaya göre bu alanlarda zeytin bitkisi için önemli habitat değişimleri, kayıpları ve parçalanmalarının yaşanacağı belirtiliyor.

 “Orta” ve “kötümser” olarak tanımlanan iki iklim değişikliği senaryolarında hesaplamalar, iklim değişikliğine karşı ortaya konan sera gazı salımlarının azaltılmasına dönük önlemlerin uygulamaya konulup konulmamasına göre yapılmış. Bu senaryolarda “orta” düzeyde devam eden ve küresel ısınmayı sınırlandırmak için çeşitli iklim politikalarının devreye alındığı bir dünyada bile yüz yılın sonunda küresel sıcaklıklarda 2 - 3 derece artış olacağı öngörülüyor. ‘Kötümser’ olarak tarif edilen fosil yakıtların yüksek düzeyde kullanımı devam ettiği ve hali hazırdaki gidişata en yakın senaryoya göre ise küresel sıcaklıklar yüzyıl sonuna kadar en az 4 derece artabilecek.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

Araştırmacılar bu duruma karşı çözüm önerileri olarak iklim değişikliğiyle birlikte sıklığı ve şiddeti artan kuraklıklara karşı zeytinleri ve zeytinciliği korumak için damla sulama veya yeraltı damla sulama gibi sulama sistemlerinin yaygınlaşmasının büyük önem taşıdığını dile getiriyorlar. Ayrıca toprak yönetimi, toprak verimliliği ve doğru gübreleme gibi konuları da çok önemli olduğuna dikkat çekerek şöyle diyorlar “Zeytin bitkisi yalnızca ekonomik ve ekolojik olarak değil, kültürel olarak da Anadolu için büyük önem taşıyan, kadim bir tür. İklim değişikliğinin zeytin ve zeytincilik üzerindeki olumsuz etkilerini en aza indirebilmek, yakın gelecekte yaşanması olası değişiklikleri doğru tespit etmeyi ve şimdiden önlem almayı gerektiriyor.”