29 Aralık 2024 07:06

Almanak 2024 | Ey genel yapay zeka, geldiysen üç kez tahtaya vur!

Özelleşmiş yapay zeka sistemleri yıllar içinde birçok alanda önemli başarılar elde etti fakat AGI hâlâ uzak bir hayal olarak kalmaya devam etti.

Fotoğraf: Unsplash

GÜNCEL

Paylaş

İsmail Gökhan BAYRAM

Yüzlerce yıllık geçmişe sahip bir dolandırıcılık yöntemidir medyumluk. Bu kişiler, gaipten haber alabilme yeteneklerini(!) belirli bir ücret karşılığında pazarlarlar. Tipik bir seans şöyle gerçekleşir: Müşteri ve medyum bir masaya oturur, mistik görünümlü ritüeller eşliğinde belirli bir ölünün ruhu çağrılır. Medyum “Ey ruh, geldiysen üç kez tahtaya vur!” diye seslenir ve iş birlikçisi gizlice tahtaya üç kez vurarak müşteriyi ruhun geldiğine inandırır. Ardından müşterinin soruları yanıtlanır. Müşteri, kaynağı belirsiz bu cevaplarla kendi geleceğine yön çizebileceğine inanarak medyumdan ayrılırken, medyumun cüzdanı da her müşteriyle biraz daha kabarır.

2024’te tanıtılan her yeni büyük dil modeli (LLM) beraberinde “Genel yapay zeka (AGI) çok yakın” tartışmalarını getirdi. OpenAI’ın eylül ayında o1’i tanıtmasıyla “AGI’ye çok yaklaştık” diyen kesim, yılın sonunda o3’ün lansmanıyla birlikte “Artık AGI’ye ulaştık” iddiasında bulunmaya başladı. Bu iddiaları ortaya atanlar sadece yapay zeka içerikleriyle para kazanan ve her şeyi abartma eğilimindeki heyecanlı influencerlar değildi. OpenAI’ın CEO’su Sam Altman yalnızca X/Twitter platformunda “AGI-1” yazılı bir gönderi paylaşırken New York Times Teknoloji Yazarı Kevin Roose “Tabii ki AGI’yi tatilimin başladığı gün açıklamak zorundaydılar” gönderisiyle şakayla karışık olarak o3’ü selamladı.

TAHMİNLER TUTMADI

Hemen her işi ortalama bir insan seviyesinde yapabilen bir yapay zeka, alandaki bilim insanlarının on yıllardır peşinde koştuğu bir hayal. 1960’larda, modern yapay zeka çalışmaları henüz yeniyken alanın öncülerinden Herbert A. Simon, “Makineler yirmi yıl içinde insanların yapabildiği her işi yapabilecek” öngörüsünde bulunmuştu. Ancak ne Simon’un bu öngörüsü ne de sonraki yıllarda yapılan benzer tahminler gerçekleşti. AGI’ye ulaşmanın beklenenden çok daha zorlu olduğu anlaşıldıkça, araştırmalara fon sağlayan kurumlar da AGI projelerinden uzaklaşarak, daha spesifik hedefleri olan yapay zeka çalışmalarına yöneldiler. IBM’nin geliştirdiği Derin Mavi’nin (Deep Blue), 1997’de Dünya Satranç Şampiyonu Garry Kasparov’u yenmesi, özel amaçlı sistemlerin potansiyelini gösteren önemli dönüm noktalarından biri oldu. Bu tür özelleşmiş yapay zeka sistemleri yıllar içinde birçok alanda önemli başarılar elde etti fakat AGI hâlâ uzak bir hayal olarak kalmaya devam etti.

‘GEMİYİ YÜZDÜRMEYE MECBURLAR’

ChatGPT’nin 2022’de kazandığı popülerlik, ilgiyi yeniden genel amaçlı sistemlere çevirdi. Bu süreçte büyük teknoloji şirketleri ya benzer sistemleri kullanıma sundular ya da mevcut ürünlerine bu teknolojileri entegre ettiler. Ancak olağanüstü yetenekler ve etkileyici test sonuçlarıyla tanıtılan her yeni sistemin eksiklikleri ve sorunları kısa sürede gün yüzüne çıktı. Buna rağmen ne teknoloji devlerinin bu sistemlere olan yatırım iştahı azaldı ne de yeni sistemlerin gerçekleştiremeyeceği büyük vaatlerle pazarlanması son buldu.

Teknoloji devlerinin milyarlarca dolar yatırdıkları bu projelerden geri çekilmeleri, şirket değerlerinde ve hisse fiyatlarında ciddi düşüşlere yol açacağından, “stratejik bir geri adım” pek mümkün görünmüyor. Gerçekçi bir gözle bakıldığında, şirketlerin pazarlama stratejilerinin ötesinde, bu sistemler bazı sınırlı alanlarda başarılı olsa da çözüm olarak sunuldukları birçok alanda yetersiz kalıyor ve geliştirilmeleri oldukça maliyetli. Ancak geri çekilme seçeneği olmadığından, bu “Başarısız olamayacak kadar büyük” şirketler için tek yol, gemiyi bir şekilde yüzdürmeye devam etmek oluyor.

ŞİRKETLER AGI’Yİ YARDIMA ÇAĞIRIYOR

Peki, nasıl başarıyorlar bunu? Borsada işlem gören şirketler hisse fiyatlarını, borsada olmayanlar ise yeni yatırımcı çekme potansiyellerini canlı tutarak. Akıl yürütme becerisi ve AGI’ye kadar uzanan büyük vaatlerin asıl amacı da tam olarak bu. Trend devam ettiği, hisse değerleri düşmediği ve yatırımcılar gelmeye devam ettiği sürece, bu vaatlerin gerçekleşmemesi pek de önemli değil. Medyumların yardıma çağırdığı ruhlar misali şirketler AGI’yi yardıma çağırıyor: Ey AGI, geldiysen üç kez tahtaya vur... Medyadaki, sosyal medyadaki, akademideki iş birlikçileri farklı kanallardan yanıtlıyor: Tak tak tak…

Geniş dil modellerine dayalı güncel sistemlerin tamamen işlevsiz olduğunu söylemek doğru olmaz. Halüsinasyonlar gibi yapılarına içkin bazı problemler nedeniyle çıktılarının güvenilirliği ayrı bir tartışma konusu olsa da ses çözümleme, metinden ses üretme ve teknik metin çevirisi gibi bazı alanlarda, insan denetimi altında başarılı sonuçlar elde edilebiliyor. Ancak şirketlerin büyük vaatlerinin çok küçük bir kısmını bile karşılamayan bu başarılar, her yıl milyarlarca dolar harcanan ve abartılı iddialarla pazarlanan yapay zeka sistemlerini ne kadar süre ayakta tutabilir, hep birlikte göreceğiz.