29 Aralık 2024 07:31

Almanak 2024 | Çiftçi tırpanlandı

Ekonomi programı gıda enflasyonunu çiftçi fiyatlarını baskılayarak kontrol altına almaya çalıştı. Bu yılı reel kayıpla geçiren çiftçilerin örgütlülüğü eksik olunca, öfke yetmedi.

Fotoğraf: ANKA

EKONOMİ

Paylaş

Sedat BAŞKAVAK

2024 yılı Avrupa’da çiftçi eylemleriyle başlamıştı. “Avrupa’da olur ama bizde kimse sokağa çıkmaz” sözlerini yalanlarcasına önce sınırlı da olsa çay üreticileri, ardından İzmir ve Konya'da domates, Nizip’te fıstık, Malatya’da kayısı, Konya'da kavun, Edirne'de ayçiçeği, Giresun'da fındık, Nevşehir’de patates üreticileri, Aksaray'da besiciler kitlesel eylemlerle iktidarın tarım politikalarına tepki gösterdi.

Eskiden çiftçiler bir üründen zarar ederken diğerinden para kazanırdı. Bu yıl ise ne ektiğinden, ne diktiğinden, ne de yetiştirdiği hayvan ve sağdığı sütten para kazandı.

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre -tarımsal üretim sezonunun başlangıcı kabul edilen eylülden eylüle tarım girdilerinde 12 aylık ortalama artış yüzde 42.52 oldu.

Tarım ürünlerinde alım ya da taban fiyatını yıllardır Cumhurbaşkanı Erdoğan açıklardı. Bu yıl buğday ve arpa fiyatı Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) tarafından web sitesinden sessiz sedasız açıklandı. Çay ve fındık fiyatını Tarım Bakanlığı sosyal medyadan açıkladı. Sadece bu iki örnek bile çiftçilere reva görülen koşulların kötüleştiğini ortaya koyuyordu.

Ancak bununla sınırlı kalmadı. Günler aktıkça çiftçinin tepkisi daha sert oldu.

Salça fabrikaları, daha önce domates üreticileri ile imzaladıkları sözleşmenin altında fiyat dayattı. Sözleşmeli üretimin, şirketlere sürekli ihtiyaç duyduğu ucuz ürünü temin ederken, girdi maliyet artışı, üretim ve ürün satışına ilişkin tüm risklerin üretici köylünün üzerine yıkılarak onları kendi tarlasında şirketlerin sözleşmeli köleleri haline getirdiği daha açık görülmüş oldu. Domates üreticileri isyan etti.

Rusya ve Ukrayna arasında süren savaşın etkileri tarımda devam etti. Rusya ile Ukrayna'dan buğday, ayçiçeği, ham ayçiçeği yağı, arpa ithalatına bağımlıyız ve bu yıl bu bağımlılık derinleşti. Mısır ‘Para edecek’ gibi olsa da yılbaşına kadar 1 milyon ton ithalat kararı köylünün sevinci kursağında bıraktı.

Her yıl olduğu gibi et ve hayvan ithalatı bu yıl da devam etti. 2025’te de devam edecek. 2024 yılına tarım bakanlığının 600 bin baş besilik hayvan ithalatının planladığı açıklamasıyla girdik. 2025'e de 520 bin baş besilik hayvan ithalatı açıklamasıyla giriyoruz. Bir yılda, resmi verilere göre yem fiyatı yaklaşık yüzde 40 arttarken, veterinerlik harcamaları yüzde 74 arttı. Ama çiğ süt fiyatı yerinde saydı. Ulusal Süt Konseyinin 1 Ocak 2025'ten itibaren 17.15 TL olarak açıkladığı çiğ süt fiyat artışı bir yılda yüzde 27 oldu.

Bu yılı geçmiş yıllardan ayıran nokta Tarım Bakanlığı, ithalatla getirilen hayvanları 3.90 dolara alırken 6 dolara hayvan yetiştiricilerine sattı. AKP iktidarı hayvan ithalatını "Hayvancılığı geliştirmek üzere kaynak oluşturma" diyerek ticarete dönüştürdü.

TÜİK'in "2024 yılı bitkisel üretim 2. tahmini"ne göre buğday, arpa, çavdar, yulaf, mısır ve şeker pancarında üretimin azalacağı belirtiliyor. Geçtiğimiz yıl başta limon olmak üzere narenciyenin toplama maliyetini bile karşılamayan fiyatları nedeniyle Çukurova illerinde pek çok üretici limon ve mandalina ağaçlarını kesmişti. Narenciye üretiminin ortalama yüzde 30 azalacağı belirtiliyor.

NEYE SİGORTA HAVUZU?

Tarım Sigortaları Havuzu (TARSİM) hiç bu kadar tartışılmamıştı. Köylüler tarım sigortası yaptırdıkları ürünleri için yaşadıkları afetler sonrası zarar tazmini istediklerinde karşılarına çıkan "İlçe ya da köy bazlı bölgedeki afetten etkilenme ortalaması" üzerinden zarar tespiti yapılması sorunu yaşadı. Çiftçiler zararlarının çok düşük tespiti nedeniyle mağduriyet yaşarken, “TARSİM mağduriyeti giderilsin” istedi.

Sonuç olarak AKP'nin uluslararası sermayenin talepleri doğrultusunda şekillendirdiği orta vadeli programa (OVP) uygun olarak, 2024 yılında gıda fiyatları, tarım ürünleri alım fiyatı düşük tutularak sağlanmaya çalışılırken, enflasyonun atmasını engellemek için çiftçinin ürününün fiyatı baskılandı. Ülke çiftçisi ayrı ayrı durup, eylem yaptı. Ancak evine geri döndü, sorunlar ise olduğu yerde duruyor. Avrupa çiftçileri ise ortak talepler ve birleşik eylemlerle kimi sorunlarını çözdü. Talepler etrafında birleşerek örgütlü mücadele edenler kazandı. Bunu yapamayan bizler ise ölü gözünden yaş bekler gibi AKP'den çözüm bekliyoruz.