Doğal gaz patlamalarının nedenleri: Özelleştirme, taşeronlaşma, denetimsizlik

Eylem NAZLIER
İstanbul

Son aylarda art arda yaşanan doğal gaz patlamaları gaz dağıtımını, doğal gaz tesisatlarının denetimini tartışmaya açtı. Son olarak Kocaeli’de iki ay arayla yaşanan iki patlama ve sonrasında gaz ve elektrik arzının da kesilmesi halkı çileden çıkardı. Son olarak gaz kesintisi nedeniyle Darıca’da 3 çocuklu 5 kişilik bir aile ısınmak için yaktığı mangal kömüründen zehirlendi.

Daha önce yaşanan patlamalardan ders çıkarılmaması nedeniyle yenileri yaşanırken gaz dağıtımından sorumlu olanlar hayatını kaybeden yurttaşların yakınlarına başsağlığı, yaralanan ya da zehirlenenlere ise “geçmiş olsun” diliyor. Kocaeli’de doğal gaz dağıtımını yapan, ancak defalarca iletilen şikayetleri dikkate almayan PALGAZ patlamaların sorumluluğunu vatandaşların üzerine yıkmaya çalışıyor. Peki bu patlamaların sorumlusu kim?

YETERİNCE DENETLENMİYOR

Makina Mühendisleri Odası (MMO) Gebze Temsilcisi Tanfer Yeşiltepe ilk olarak doğal gaz altyapısındaki denetim eksikliklerine, taşeronlaşmaya ve eskiyen ekipmanlara dikkat çekiyor. Ana boru hatlarından konutlara kadar dağıtım hattının, sorumlu olan şirket ve yerel idare tarafından yeterince denetlenmediğini söyleyen Yeşiltepe, “Bina girişlerindeki servis kutularından itibaren gazın kontrolü daire sahiplerinin sorumluluğuna bırakılıyor. Ancak gazın kesildiği durumlarda vatandaşlara bilgilendirme yapılmıyor. Bu da ölümcül risklere yol açıyor. Kesinti sonrası gazın tekrar sisteme verilmesi sırasında hava boşlukları ve contalardaki kaçaklar, patlamalara neden olabiliyor” dedi.

KALİTESİZ EKİPMAN, TAŞERONLAŞMA…

Maliyetleri düşürmek için tesisatlarda kalitesiz ve teknik yeterliliği olmayan ekipman kullanıldığını, bunun da patlama riskini artırdığını ifade eden Yeşiltepe, doğal gaz dağıtımının taşeron firmalara devredilmesinin sorunları artırdığını belirtti. Palmet’e bağlı PALGAZ grubunun, gaz açma işlemlerini taşeron firmalara devrettiğini söyleyen Yeşiltepe, “Teknik yeterliliği olmayan personel yüzünden arızaların ve bakımların doğru şekilde yapılmadığını görüyoruz. Bu da büyük felaketlere davetiye çıkarıyor” ifadelerini kullandı.

‘GAZ DAĞITIMI KAMULAŞTIRILMALI’

Benzer patlamaların Türkiye genelinde yaşandığını hatırlatan MMO Gebze Temsilcisi Tanfer Yeşiltepe, “Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı bu süreçte denetim görevini özel şirketlere devrederek sorumluluktan kaçıyor. Taşeronlaşmanın ortadan kaldırılıp, kamulaştırma yoluyla devlet kontrolünde denetimlerin artırılması gerekiyor” çağrısında bulundu.

ART ARDA YAŞANAN PATLAMALARIN NEDENLERİ

Yeşiltepe, Gebze ve Darıca’da yaşanan iki patlamanın nedenlerini şöyle sıraladı:

• Doğal gaz ekipmanlarının kullanım ömrünün dolmasına rağmen yenilenmemesi
• Gaz kesintilerinde vatandaşların uyarılmaması ve güvenlik önlemlerinin alınmaması
• Servis kutuları, regülatörler ve bina içi tesisatların periyodik kontrollerinin yapılmaması

‘KRİZ YETKİSİZ MÜDAHALELERİ ARTIRDI’

Doğal gaz tesisatlarının kurulum ve onay süreçlerini anlatan Makina Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Doğalgaz Komisyonu Başkanı Hüseyin Kaya, esas sorunun tesisatın devreye alınmasından sonraki süreçte başladığını anlatıyor: “Devreye alınan tesisatlar için herhangi bir periyodik kontrol süreci yok. Abonelerden bir ihbar gelmediği müddetçe tesisatların düzenli olarak kontrol edilmesi söz konusu değil. Bu da ilerleyen süreçlerde ciddi güvenlik risklerini beraberinde getiriyor.”

Devreye alınan tesisatların zaman içinde bakımsız kaldığını, yetkisiz müdahalelere maruz kaldığını ve havalandırma eksikliklerinin gaz kaçaklarına yol açtığını söyleyen Kaya, ekonomik kriz nedeniyle vatandaşların tesisat ve cihazlarla ilgili yetkisiz müdahalelere yöneldiğini belirtti: “Ekonomik krizle vatandaşlar, arızalanan kombi ve benzeri cihazlarını yetkili servislere götürmek yerine daha ucuz olması nedeniyle yetkisiz kişilere tamir ettirme yoluna gidiyor. Daha kötüsü, sıfır cihazların yüksek fiyatı nedeniyle ikinci el piyasasından tamir görmüş cihazlar alınıyor. Cihazların montajı da yine yetkisiz kişiler tarafından yapılıyor. Bundan ne gaz dağıtım firmasının ne de proje yapan firmanın haberi oluyor.”

ÖZELLEŞTİRME DENETİM EKSİKLİĞİNİ ARTIRDI

Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) ve gaz dağıtım şirketlerinin sorumluluklarına da değinen Kaya, özelleştirme politikalarının denetim eksikliğini artırdığını ifade ederek “Türkiye’de gaz dağıtım firmalarının tamamı özel; yalnızca İstanbul’da bu işi Büyükşehir Belediyesi yürütüyor. Ancak periyodik kontrollerin hayata geçirilmesi hem vatandaşlar hem de gaz dağıtım firmaları için ek maliyet anlamına geliyor. Bu maliyetin aboneler tarafından mı, yoksa gaz dağıtım firmaları tarafından mı karşılanacağı netleştirilmediği için süreç ilerlemiyor. Periyodik kontroller ek maliyet getirecek diye dağıtım şirketleri buna sıcak bakmıyor” dedi.

UZMAN KİŞİLER TARAFINDAN YAPILMALI!

İstanbul Beylikdüzü’de yaşanan kazaya dair konuşan MMO İstanbul Şubesi Başkanı Ezgi Kılıç, kazada ocağa bağlanan boruların uygunsuz bir şekilde eklenmesi nedeniyle gazın sızmış olabileceğini söyledi. Bu tür revizyonların gaz dağıtım şirketi tarafından onaylanmadan yapılmasının sızdırmazlık sorunlarına yol açabileceğini söyleyen Kılıç doğal gaz tesisatında yapılan değişikliklerin ve müdahalelerin, yalnızca yetkili firmalar ve mühendisler tarafından yapılması gerektiğini vurguladı.

Gaz dağıtım firmalarının ise düzenli denetimler yaparak sistemlerin güvenliğini sağlaması gerektiğine işaret eden Kılıç, bu denetimlerin yıllık periyodik olarak yapılmasının, olası kazaların önüne geçilebilmesi açısından kritik olduğunu belirtti.

ÇÖZÜM ÖNERİLERİ

MMO İstanbul Şubesi Doğalgaz Komisyonu Başkanı Hüseyin Kaya, patlamaların önüne geçilebilmesi için şu önerilerde bulundu:

• Periyodik denetim zorunlu hale getirilmeli. İki yılda bir yapılacak kontrollerle tesisatta oluşan hasar ve hatalar erken tespit edilmeli.
• Tesisat ve cihazlara yetkisiz kişilerin müdahalesi kesinlikle engellenmeli.
• İkinci el cihazların kullanımına yönelik daha sıkı düzenlemeler getirilmeli.
• Kullanıcılar bilinçlendirilmeli. Doğal gaz kullanımı konusunda kamu spotları ve eğitimlerle vatandaşların bilinç seviyesi artırılmalı.