Yoksulluk, güvensiz gıda ve sağlık sorunlarını getiriyor

Dilan TEMİZ

Güvenli gıdaya ulaşımın zorlaşması, yaygın tüketilen gıdaların ciddi anlamda sağlık sorunlarına neden olması halk sağlığını da tehdit ediyor. Uzmanlar sorunun giderek daha yakıcı hale gelmesinin nedenleri arasında yükselen gıda enflasyonunu işaret ediyor. Gıda güvenliğinin halk sağlığı ile ilişkisine ilişkin Evrensel’e konuşan Halk Sağlığı Uzmanı Doç. Dr. Cavit Işık Yavuz “Yükselen gıda enflasyonu yeterli ve dengeli beslenme olanaklarının yoksul kesimlerde daha da kısıtlanmasına yol açtı. Bu bizim önümüzdeki yıllarda çeşitli beslenme bozuklukları ile kendini gösterecek bir toplum sağlığı sorunu olarak karşımızda duruyor. Özellikle ucuz gıdalara yönelimin artmasıyla birlikte gıdalarda fiziksel, kimyasal ve mikrobiyolojik yönden çeşitli sorunlar ortaya çıkartan ürünlerle karşılaşmaya başladık” dedi.

İLK SIRADA YAĞ, İKİNCİ SIRADA ET VAR

Tarım ve Orman Bakanlığının uzun bir aradan sonra gıdalarda taklit tağşiş ve sağlığa zararlı firma listelerini açıklamaya başladığını ifade eden Yavuz, “2 Ekim’den itibaren yayımlanmaya başlayan listelerde 849 taklit tağşiş ürününün ifşa edildiğini gördük. Bunların yüzde 48’i bitkisel yağlar. Özellikle zeytinyağı vs. gibi ürünlere farklı tohum yağlarının katılması ilk sırada karşımıza çıktı. İkinci sırada yüzde 22.23 ile et ve et ürünleri geliyor. Buralarda da etin içerisine olmaması gereken farklı hayvan türlerinin etlerinin katıldığını, bazen boya eklendiğini görüyoruz. Üçüncü sırada da yüzde 14.5 ile süt ve süt ürünleri geliyor. Buralarda da farklı maddelerin katıldığını görüyoruz” dedi.

Yavuz, eklenen bazı maddelerin farklı sağlık etkilerine yol açtığına da değindi: “Bazı maddeler daha toksik etkiler doğurabiliyor. Farklı alerjenler katılabiliyor. Örneğin zeytinyağına sindirimi zor ya da sindirilemeyen bir kolza yağının katılması toksik yağ sendromu dediğimiz bir tabloya yol açmış literatürde. Sütün protein içeriğinin arttırılması için melaminin katılması üç yüz bin kişiye varan bir grubu etkilemiş. Özellikle bebek mamalarına melamin katılmasıyla çok daha kötü sonuçlar söz konusu olmuş. Bazı boya cinslerinin kullanılması yine vücutta bazı ciddi zehirlenme bulgularına yol açarak ölümlere bile yol açmış. Gıdada kullanılmasına izin verilmeyen bazı boyalar vs. de kullanılıyor ve bunların bazıları farklı alerjik sorunlara yol açabiliyor. Veya bazı peynirlerde küf ve mantar önleme amacıyla kullanılan Natamisin yüksek miktarlarda bulantıya kusmaya, alerjik belirtilere, karaciğer hasarına neden olabiliyor.”

AVRUPA’DA EN SIK İFŞA EDİLEN GIDA ÜRETİCİSİ TÜRKİYE

Türkiye’den ihraç edilen bazı gıdaların Avrupa’da referans değerlerinin üstünde kimyasal içerdiği için geri gönderildiğini hatırlatan Yavuz, “İhraç edilen ürünlerin bir kısmının Avrupa Gıda Güvenliği Ajansına bağlı kuruluşlar tarafından ifşa edildiğini görüyoruz. 2024’te aralık ayının ortalarına kadar uyarı yayımlanan gıdalar içerisinde Türkiye ilk sıradaydı. Uyarı yayımlanan gıdaların yüzde 9’u Türkiye’den gitmişti. Pestisit ve aflatoksinin ön sırada olduğunu görüyoruz” dedi.

Aflatoksinin karaciğer için çok zararlı olduğunu ifade eden Yavuz, “Gıdanın saklama koşulları ile özellikle ilişkili olarak ortaya çıkabiliyor. Sıcak ve nemli ortamlarda saklandığında daha fazla ortaya çıkan bir toksin türü ve ciddi sağlık etkilerine yol açıyor. Pestisit kalıntıları da yine aynı şekilde farklı olumsuz sağlık etkilerine yol açabilme potansiyeline sahip.”

"GIDA ANALİZİ SONUÇLARI AÇIKLANMALI"

Tüm bu nedenlerle Türkiye’de gıda güvenliği sorununun her geçen gün büyüdüğünü söyleyen Yavuz, Bakanlığın iç pazardaki gıdalara ilişkin de bilgilendirme yapması gerektiğini söyledi: “Tarım ve Orman Bakanlığının ifşa ettiği sağlığa zararlı ve taklit-tağşiş ürünler dışında biz diğer gıda analizlerinin sonuçlarını bilmiyoruz. Türkiye’de iç pazarda satılan, analizi yapılan gıdalarda durum nedir? Bunu da bilmiyoruz. Avrupa’dan dönen gıdalar dolaylı da olsa bir gösterge oluşturuyor ama iç pazardaki durumu da bakanlığın şeffaf biçimde açıklama açıklaması lazım. Bizim iç pazarda tüketilen ürünlerdeki pestisit oranını, aflatoksin oranını ya da diğer kimyasalların ne kadarının uygun çıkıp çıkmadığını bilmemiz gerekir. Aksi halde ifşa listesi sadece hangi firmanın hangi kategoride sıkıntılı ürün sattığını gösteren bir liste haline geliyor.”

BAKANLIĞIN LİSTESİNDE 1025 ÜRÜN VAR

Bakanlığın internet sitesinde yayımlanan güncel listede 2 Ekim’den bu yana yayımlanan 849 taklit ve tağşiş ürün, 176 tane sağlığa zararlı olduğu tespit edilen ürün bulunuyor. Sağlığa zararlı gıdalar arasına giren bazı ürünler şu şekilde:

Arifoğlu Baharat’ın bazı ürünlerinde gıdada kullanımına izin verilmeyen boya, Pekmez Dünyası’nın bazı ürünlerinde ilaç etken maddesi, Destan Baharat’ın bazı ürünlerinde gıdada kullanımına izin verilmeyen boya, Çeşitli markaların süt ve süt ürünlerinde Natamisin tespiti

Taklit ve tağşiş ürünler listesinde yer alan ürünlerin bir kısmı ise şu şekilde:

• Arifoğlu Baharat’ın bazı ürünlerinde gıdada kullanımına izin verilmeyen boya,
• Pekmez Dünyası’nın bazı ürünlerinde ilaç etken maddesi,
• Destan Baharat’ın bazı ürünlerinde gıdada kullanımına izin verilmeyen boya,
• Çeşitli markaların süt ve süt ürünlerinde Natamisin tespiti
• Taklit ve tağşiş ürünler listesinde yer alan ürünlerin bir kısmı ise şu şekilde:
• Bahçem Egeden zeytinyağında çeşitli tohum yağları,
• Anzer Balcısı süzme çiçek balında tağşiş,
• Birlik Vakıf zeytinyağında çeşitli tohum yağları,
• Balpetek süzme çiçek balında tağşiş,
• Danacıoğlu marka ısıl işlem görmüş sucuklar,
• Aydeniz Et sucuğunda sakatat (dil),
• Natural marka sızma zeytinyağında çeşitli tohum yağları,
• Kovancıoğlu süzme çiçek balında tağşiş.