Araştırma: Bölge kentlerinde kişi başına düşen GSMH payı Türkiye ortalamasını yakalayamadı

Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi "Türkiye'de Yoksulluk ve Gelir Dağılımı Hallerine İlişkin İnceleme" Ocak 2025 raporunu açıkladı.

Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) verilerini ve 2004 yılından 2023 yılına kadar Türkiye geneli gerçekleşen gayri safi milli hasıla verilerini inceleyen Sosyo Politik Saha Araştırmaları Merkezi, Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesine bağlı 19 kente dair verileri özgün olarak analize tabi tuttu. Rapora göre kişi başına düşen gayri safi milli hasılanın Türkiye geneli ile kentler karşılaştırması kentsel dalgalanmaları açıkça gösterdi. 20 yılda kişi başına düşen gayri safi milli hasıla (GSMH) artış oranları incelendiğinde; Türkiye ortalamasının çok altında artış oranına sahip olan kentler sırasıyla Diyarbakır, Şanlıurfa, Batman iken; diğer iller Türkiye ortalamasının üzerinde artış oranı yaşadı. Bunların ilk 6 sırasını Mardin, Şırnak, Siirt, Adıyaman, Bingöl, Bitlis gibi iller oluşturdu. Hiçbir bölge kentinde kişi başına düşen GSMH payı Türkiye ortalamasını yakalayamadı.

Rapordaki tespitler şöyle:

Diyarbakır: Türkiye geneli ile Diyarbakır karşılaştırmasına baktığımızda; 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Diyarbakır kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 4.415 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Diyarbakır kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 135.358’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Diyarbakır’da 30,6 kat artış göstermiştir.

2023 yılı itibariyle Türkiye’de kişi başına düşen gayri safi milli hasıla Diyarbakır’da kişi başına düşen gayri safi milli hasılanın 2,2 katıdır. Diyarbakır, Türkiye geneli kişi başı GSMH'sının yarısının da altında seyretmektedir.

Şanlıurfa; 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Şanlıurfa kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 3.752 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Şanlıurfa kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 116.767 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Şanlıurfa’da 31 kat artış göstermiştir. Şanlıurfa, Türkiye geneli kişi başı GSMH’sının yarısının da altında seyretmektedir.

Van; 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Van kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 2.792 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Van kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 108.021 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Van’da 38,9 kat artış göstermiştir. Buna karşın Van Türkiye geneli kişi başı GSMH’sının yarısının da altında seyretmektedir.

Mardin; 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Mardin kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 3.349 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Mardin kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 169.974 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Mardin’de 50,7 kat artış göstermiştir. Buna karşın Türkiye kişi başı GSMH’sının oldukça altında seyretmektedir.

Batman; 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Batman kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 3.941 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Batman kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 137.793 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Batman’da 34,9 kat artış göstermiştir. Batman, Türkiye geneli kişi başı GSMH’sının yarısının da altında seyretmektedir.

Şırnak; 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Şırnak kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 3.889 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Şırnak kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 177.490 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Şırnak’ta 45,6 kat artış göstermiştir. Buna karşın Türkiye kişi başı GSMH’sının oldukça altında seyretmektedir.

Ağrı; 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Ağrı kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 2.806 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Ağrı kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 110.553 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Ağrı’da 39,4 kat artış göstermiştir. Buna karşın Türkiye kişi başı GSMH’sının yarısının da altında seyretmektedir.

Muş; 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Muş kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 3.355 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Muş kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 132.342 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Muş’ta 39,4 kat artış göstermiştir

Bitlis: 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Bitlis kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 3.349 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Bitlis kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 130.974 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Bitlis’te 43,8 kat artış göstermiştir.

Siirt: 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Siirt kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 3.575 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Siirt kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 157.447 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Siirt’te 44,03 kat artış göstermiştir.

Kars: 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Kars kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 3.645 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Kars kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 153.764 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Kars’ta 42,1 kat artış göstermiştir.

Bingöl: 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Bingöl kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 3.293 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Bingöl kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 144.815 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Bingöl’de 43,97 kat artış göstermiştir.

Hakkâri: 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Hakkâri kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 3.749 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Hakkâri kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 161.172 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Hakkari’de 42,99 kat artış göstermiştir.

Iğdır: 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Iğdır kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 3.862 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Iğdır kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 153.966 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Iğdır’da 39,86 kat artış göstermiştir.

Dersim (Tunceli): 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Dersim kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 7.175 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Dersim kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 253.482 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Dersim’de 35,32 kat artış göstermiştir. Dersim Türkiye ortalamasının altında artışa sahip kentlerdendir.

20 yıllık ortalamaya göre Türkiye ortalamasının altında bir artışa sahip olan Dersim, bölge kentleri içinde en çok pay alan birinci kent konumundadır.

Adıyaman: 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Adıyaman kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 3.512 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Adıyaman kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 154.203 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Adıyaman’da 43,90 kat artış göstermiştir

Elâzığ: 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Elâzığ kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 5.062 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Elâzığ kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 195.705 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Elazığ’da 38,66 kat artış göstermiştir.

Gaziantep: 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Gaziantep kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 5.798 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Gaziantep kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 232.100 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Gaziantep’te 40,02 kat artış göstermiştir.

Gaziantep, Bölge illeri içinde kişi başına düşen GSMH’dan en çok pay alan ikinci kent konumundadır. Buna karşın aldığı pay miktarı Türkiye geneli kişi başı GSMH miktarının altındadır.

Erzurum: 2004 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 8.622 TL iken Erzurum kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 4.654 TL’dir. 2023 yılında Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 311.110 TL iken Erzurum kentinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 173.009 TL’dir. 20 yılda Türkiye genelinde kişi başına düşen gayri safi milli hasıla 36 kat artarken Erzurum’da 37,17 kat artış göstermiştir. (HABER MERKEZİ)