‘Aristoteles’ten Modern Bilime Depremler’ inceleniyor

Ferhat Özçep’in Ginko Bilim’den çıkan “Aristoteles’ten Modern Bilime Depremler” kitabı Eski Yunan, Roma, İslam, Çin ve Batı dünyasından seçilmiş metinlerle hazırlandı.

Eski Yunan-Roma’ya, Orta Çağ’dan modern dönemlere depremlerin açıklanması üzerine oluşturulan kuramların tarihsel gelişimi, bu çalışmanın temel amacını oluşturuyor. Bu amaçla öncelikle bilim öncesi dönemde temel düşünce biçimlerinden olan mitolojik düşünceler deprem açıklamalarıyla verilmiş. Modern bilim dönemine kadar deprem kuramlarını domine eden Aristo’nun deprem kuramı, Meteorologica’da özel bölüm olarak yer alan deprem metniyle yer edinmiş. Eski Yunan ve Roma dünyasındaki deprem kuramları dönemin önemli filozofları ve düşünürlerin görüşleriyle yer buluyor.

FİLOZOFLARIN DEPREM GÖRÜŞLERİ

Çin uygarlığında depremleri açıklamaya yönelik kuram gelişmemesine rağmen, ilk sismoskopun icadı ve bu uygarlığın depreme bakışı irdeleniyor. İslam coğrafyasında depremlerin açıklanmasına yönelik girişimler Farabi, İbn Sina, Biruni, Ihvan-ı Safa gibi filozof-bilimci ve akımlarında görülüyor. Osmanlı İmparatorluğu’nda entelektüel ve bilimsel olarak deprem algılamaları, Kandilli Rasathanesiyle başlayan bilimsel deprem çalışmaları özet olarak sunuluyor. Bir jeofizik disiplini olarak modern sismolojinin gelişimi sunulmadan önce Rönesans döneminin önemli filozoflarının deprem görüşleri ve modern dönemde jeofiziğin gelişmesiyle deprem olgusunun bilimsel olarak tanımı ve etkileri veriliyor.

DEPREM DALGALARININ YOLCULUĞU

Dr. Tazegül Özçep’in yazdığı ön söze göre, “Söz uçar, yazı kalır” diye bilinen bir latin sözünde yer alan ifade “sözün uçması”, yok olması anlamında değil, sözün/logos’un yeryüzündeki bütün coğrafyaları dolaşması anlamını da taşıyor. Deprem bağlamında mitolojik ya da bilimsel açıklamaların da bütün yerküre boyunca her kültürün katkılarıyla zenginleşerek dolaştığı görülüyor. Bir deprem olduğunda oluşan deprem dalgaları da bütün yeryüzünü ve yer içini dolaşmakta.

Özçep aynı zamanda şu ifadelere de yer veriyor: “Deprem dalgalarının yeryüzü ve yer içi boyunca seyahat etmesi ve yer içine ilişkin bilgi taşıması jeofizikçiler için ne kadar heyecan verici bir şey ise benzer şekilde depreme ilişkin efsanelerin/görüşlerin/açıklamaların zaman ve mekan boyunca seyahati de bilim tarihçileri için o denli heyecan vericidir. Bu iki heyecan, her iki alanda hasbelkader bir şeyler yapma çabasında olan yazar için bu kitabın yazılmasında ana motivasyon kaynağıdır. Kitabın son bölümü olan ‘Modern Bilim ve Depremler’ bölümü Dr. Şahin Akkargan’la birlikte çok daha kapsamlı bir deprem kitabı olarak düşündüğümüz taslak kitabımızın bölümlerinden biri olacaktı. Hayata geçmedi. Bununla birlikte kendisinin bu bölümün oluşmasında katkıları büyüktür ve kendisine teşekkür ederim.”

FERHAT ÖZÇEP HAKKINDA

1968 Zonguldak doğumlu Ferhat Özçep, İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Bölümünü 1991 yılında bitirdi. Hacettepe Üniversitesi Zonguldak Mühendislik Fakültesi Alaplı MYO Elektrik Bölümünden önlisans diplomasını 1992 yılında aldı. 1992 yılında İstanbul Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü Yer Fiziği Ana Bilim Dalına araştırma görevlisi olarak atandı. 1994 yılında yüksek lisans ve 1999 yılında doktora eğitimini tamamladı. Çeşitli dönemler TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi Yönetim Kurulu Üyeliğinde (Yazman Üye olarak) görev yaptı. Amerika Jeofizik Birliği, Jeofizik Tarihi Komitesi kurul üyeliğine 1 Haziran 2002-31 Temmuz 2004 dönemi için birlik başkanı tarafından atandı. 2006 yılında Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği Yönetim Kurulu üyeliğine seçildi. Aralık 2007’de Amerika İnşaat Mühendisleri Birliğinin (ASCE) “Jeofizik Mühendisliği Komitesi” üyeliğine seçildi. TMMOB Jeofizik Mühendisleri Odası üyesi olmasının yanı sıra yurt dışında da birçok sendika ve odalarda görev yaptı. Türkiye Deprem Mühendisliği Derneği, Türk Bilim Tarihi Kurumu ile Yurt Madenciliğini Geliştirme Vakfı Genel Kurul üyesiydi. Research Journal of Environmental and Earth Sciences dergisinde “Associate Editor” ve Jeofizik dergisinde “Editörler Kurulu” üyesi olarak görev yaptı. Uzun süredir İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa, Mühendislik Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü Yer Fiziği Ana Bilim Dalında öğretim üyesi olarak görev yapan Ferhat Özçep 9 Şubat 2023 tarihinde hayatını kaybetti. (KÜLTÜR SERVİSİ)