Turizmin başkenti Antalya özel müzecilikte sınıfta kaldı

Yusuf Yavuz
Antalya
 

Turizminin başkenti olarak anılan ve nüfus bakımından beşinci sırada yer alan Antalya özel müzeler bakımından sınıfta kaldı. Bakanlığın açıkladığı listeye göre toplam 6 özel müzeye sahip olan Antalya, Bursa, Eskişehir, Balıkesir, Çanakkale, Edirne, Kütahya, Konya, Aydın, Trabzon, Malatya, Samsun, Sivas ve Yalova gibi illerin gerisinde kaldı. 

Bakanlık verilerine göre Bursa (23), Eskişehir (16), Gaziantep (16) Edirne (15), Balıkesir (13), Kütahya (10), Konya (8), Çanakkale (9), Aydın (8), Trabzon (8), Malatya (7), Samsun (7), Sivas (7), Yalova (7), Antalya (6), Zonguldak (5), Kastamonu (4), Nevşehir (4) özel müze ile ziyaretçilere hizmet veriyor. Sahip olduğu 5 yıldızlı oteller ve yatak sayısı bakımından Türk turizminin başkenti olarak gösterilen Antalya'da 2024 yılında turist sayısında rekor kırıldığı belirtilerek 17 milyonun üzerinde ziyaretçi sayısına ulaşıldığı kaydedildi.

TURİST SAYISINDA REKOR, KİŞİ BAŞINA GECELİK HARCAMA 96 DOLAR

Ancak havaalanından inen yolcu sayısı üzerinden yapılan rekor açıklamalarının turizmin sorunlarının üzerini örtmeye yetmediğini savunan turizmciler de var. Antalya'da turizmin sorunlarından biri de her şey dâhil sistemi kapsamında kente gelen turistlerin otelden dışarıya çıkarılamaması. Kaleiçi gibi tarihi bölgelerin dışında müze ve ören yerlerini görmeden kentten ayrılan turistlerin geceleme başına yaptığı harcamalar ise TÜİK verilerine göre 2024 yılı için 96 dolar olarak kaydedildi.

TURİSTLER HER 100 LİRANIN SADECE 1 LİRASINI KÜLTÜRE HARCIYOR

Yine TÜİK verilerine göre 2024 yılında Türkiye'yi ziyaret eden turistlerin harcadığı paranın yüzde 35'i paket turlar, yüzde 18'si yeme içme, yüzde 15'i ulaşım, yaklaşık yüzde 10'u konaklama, yüzde 3 sağlık için ayrılırken, yalnızca yüzde 1.1'lik kısmı ise spor eğitim ve kültürel faaliyetlere ayrıldığı görülüyor.

OTELDEN ÇIKMAYAN TURİST GELDİĞİ KENTİ TANIMADAN DÖNÜYOR

Turisti otelden çıkaramayan bu sistemde, ulaşım, konaklama ve yeme içme dışında başka alanlardaki harcamaların yok denecek kadar az olması, kültürel alışveriş ve sosyal etkileşimin en etkili şekilde yaşanması beklenen 'turizm' kavramının kendisiyle de çelişiyor. Otelden çıkarılmayan turist, geldiği kenti tanımadan ülkesine dönüyor.

TÜRKİYE'DE GECELİK HARCAMA, AVRUPA'DA MÜZE BİLETİNE YETMİYOR

Avrupa'daki ortalama müze fiyatları 15 ila 20 Avro seviyesinde ve genel olarak 5-6 müze ziyareti turların olmazsa olmazı. Bu da örneğin turist olarak Fransa ya da İspanya'ya giden Türk bir ziyaretçinin, yalnızca müzeler için ödediği paranın, Türkiye'ye gelen Avrupalı bir turistin gecelik tüm harcamasından daha fazla olduğunu ortaya koyuyor.
Türkiye'de de yabancılar için bazı müze ve ören yerlerine giriş ücreti 15 Avro düzeyinde. Ancak turizmde öne çıkan kentlerdeki özel müzelerin birçoğu ücretsiz, ya da çok cüzi ücretlerle gezilebiliyor.

ÖZEL MÜZECİLİK KENT İÇİ TURİZMİN VAZGEÇİLMEZİ

Türkiye'de müze denilince geçmişte yalnızca arkeoloji ya da etnografya müzeleri akla gelirdi. Ancak son yıllarda farklı sergileme ve tanıtım yollarının gelişmesiyle, endüstriyel mirastan gündelik hayatın detaylarına, doğal mirastan bilimsel koleksiyonlara farklı tema ve içeriklerde geniş bir yelpazede müzecilik ortaya çıkmaya başladı. Metropoller dışında Eskişehir, Gaziantep, Bursa, Edirne, Balıkesir ve Kütahya gibi kentlerde özel müzeciliğin öne çıktığı görülüyor. Bu yanıyla özel müzecilik kent için turizmin vazgeçilmezi.
Antalya'da ören yeri ve arkeoloji müzelerinin dışında kentin kimliğinin ve kültürel birikiminin aktarılabileceği özel müze sayısının çok az olması kentin turizm vizyonuyla çelişiyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın açıkladığı verilere göre Aralık 2024 tarihi itibari ile Türkiye'de bakanlık denetimindeki özel müze sayısı 430'a ulaştı. Özel müze sayısı bakımından İstanbul (79), Ankara (63) ve İzmir (25) ilk üçte yer alırken, nüfus bakımından Türkiye'nin 5. büyük kenti olan Antalya sahip olduğu 6 özel müze ile sıralamada birçok ilin gerisinde kaldı.

BAKANLIK ENVANTERİ DIŞINDAKİ ÖZEL MÜZELER

Bakanlık envanterine girmeyen bazı özel müzelerin olduğunun da altını çizmek gerekiyor. Örneğin Eskişehir'de 20'nin üzerinde özel müze olduğu biliniyor. Antalya'da da liste dışında kalan Kepez'deki Nostaljik Araç Müzesi, Evrenseki Yörük Müzesi gibi birkaç özel müze bulunuyor ancak bunların da sayısı bir elin parmaklarını geçmiyor. Aynı şekilde diğer illerde de envanter dışında kalan özel müzeler de bulunuyor.

ANTALYA'NIN ENVANTERDE YER ALAN ÖZEL MÜZELERİ

Antalya'da bakanlık envanterinde yer alan özel müzeler arasında Kaleiçi'ndeki Suna-İnan Kıraç Müzesi, Ormana Yeniçeri Müzesi, Mustafa Kavasoğlu Etnografya Müzesi ile Kepez Belediyesi bünyesinde açılan Anadolu Oyuncak Müzesi ile Bir Zamanlar Antalya Müzesi yer alıyor. Listede Antalya Büyükşehir Belediyesi bünyesinde yer alan tek özel müze Kaleiçi'nde yer alan Antalya Oyuncak Müzesi.

BÜYÜKERŞEN'İN VİZYONU ÖZEL MÜZECİLİĞİ İLGİ ODAĞI YAPMIŞTI

Antalya Büyükşehir Belediyesi bünyesinde yaklaşık 10 yıl önce açılan bazı özel müzelerin zaman içinde kapatılması, özel müzeler açısından kentin bugün Çanakkale, Kütahya, Balıkesir ve Konya gibi birçok kentin gerisine düşmesine yol açıyor. Yılmaz Büyükşerşen döneminde Eskişehir'de yükselen özel müzecilik vizyonu, Antalya, Gaziantep ve Konya gibi illerde de kıpırdanma yaratmıştı. Tıpkı Büyükerşen gibi akademi kökenli bir belediye başkanı olan eski rektör Prof. Dr. Mustafa Akaydın'ın Antalya Büyükşehir Belediye Başkanlığı döneminde kentte çok sayıda özel müze açılmıştı.

ANTALYA'NIN 2013-2014 DÖNEMİNDEKİ ÖZEL MÜZE ATAĞI

Akademiden sivil topluma, sanatçısından eğitimcisine kentin birçok kesiminin de desteğiyle 2013-2014 döneminde Antalya Büyükşehir Belediyesi tarafından açılan özel müzeler arasında Antalya Soba Müzesi, Behlül Dal Sinema Müzesi, Fikret Otyam Sanat Galerisi, Antalya Deniz Biyolojisi Müzesi gibi müzeler yer alıyordu.

BÜYÜKŞEHİR, 'MÜZE KAPATAN BELEDİYE' OLARAK TARİHE GEÇTİ

Ancak bu sayılan müzelerin tamamı, yine belediye yönetimi tarafından kapatıldı. Fikret Otyam Sanat Galerisi, Soba Müzesi ve Behlül Dal Sinema Müzesi, Akaydın'ın ardından göreve gelen AKP'li Menderes Türel döneminde kapatıldı. Türel'in ardından göreve gelen CHP'li Muhittin Böcek döneminde ise alanında Türkiye'de bir ilk olan Antalya Deniz Biyolojisi Müzesi kapatıldı. Türel döneminde kapatılarak müze materyalleri depoya atılan ve ardından çürümeye terk edilen Behlül Dal Sinema Müzesi'nin başına gelenler, kurumsal hafızanın her dönemin anlayışına göre nasıl felç edildiğini de gözler önüne seriyor.

'TURİZMİ 12 AYA YAYMA' FİKRİ SADECE SÖYLEMDE KALIYOR

Müzeler, konserler, kültür turları ve özel ilgi alanlarını besleyebilecek çok çeşitli alanlar turizmdeki harcama miktarını etkileyecek faktörler. Antalya ve komşu kentler bütün bu konularda inanılmaz potansiyeli olan bir coğrafyaya sahip. Bakanlığın da tıpkı yerel yönetimler ve sektör kuruluşları gibi turizmi çeşitlendirme ve 12 aya yaymak için projeler başlatılacağı yönünde açıklamalarına sıklıkla rastlıyoruz. Ancak bu girişimler hep söylemde kalıyor ve Antalya'da turizm sezonu Ekim sonunda kapanıyor.