İş cinayetlerini işçiler durduracak

Mahir DOĞAN
Dev Turizm-İş Örgütlenme Uzmanı

Bolu Kartalkaya’da bir otelde çıkan yangında aralarında turizm işçilerinin de bulunduğu 78 insan hayatını kaybetti. Kış turizminde çalışan bu otel yılda dört-beş ay hizmet veren, aynı zamanda Bakanlık verilerine göre 163 kişinin çalıştığı bir iş yeri. Türkiye’de turizm uzun zamandır “ölümüne yapılan” bir sektör haline geldi. Artık turizm dediğimiz zaman iki tür otel işletmeleri çıkıyor karşımıza. Birincisi 12 ay çalışılan şehir otelleri, diğeri kısmi zamanlı dediğimiz, altı ay ile sekiz ay arası çalıştırılan kış ve yaz turizmine dönük otel işletmeleri. Dolayısıyla yoğunluklu olarak kış ve yaz turizminde faaliyet gösteren Türkiye’de, örgütlü otel sayısı bir elin parmağını geçmeyecek kadar az. Bu durum ise kısmi zamanlı çalışılan otellerde işçilerin düzensiz yatakhane, beslenme sorunlarını ve daha sayabileceğimiz onlarca sorunu da doğuruyor. 

Örneğin Bolu Kartalkaya’da hizmet veren bu otel sendikalı bir iş yeri olsaydı eğer şöyle bir durumla karşı karşıya kalırdık: Sendika; otelde çalışan iş yeri temsilciliği aracılığı ile bu otelde bulunan başta sağlık, beslenme, barınma ve korunma gibi başlıklarda aksaklıkların düzeltilmesi için bir çalışma yapabilirdi. Şayet ölümcül hatalar düzeltilmiyorsa sendikal haklarını kullanarak bu iş yerinde bulunan eksiklerin giderilmesi için çeşitli eylem, etkinlikler ve gerekli durumda iş bırakma yapabilirdi. Bir iş yeri ancak örgütlü ve sendikalı ise o iş yerinde ölümcül iş kazaları ve sorunlar minimum düzeye indirilebilir. Bunun içindir ki sendika, işçi için her anlamda bir şemsiye görevi görebilir. Sendikalı olmak ücret eşitsizliğine karşı verilen bir mücadele olduğu kadar aynı zamanda işçilerin iş yerindeki çalışma koşullarını da belirler. 

Çalışma Genel Müdürlüğü mart 2024 bültenine göre; Türkiye’de turizm alanında çalışan işçi sayısı 1 milyon 89 bin 231, sendikalara üye işçi sayısı 53 bin 570, sendikalı iş yeri sayısı ise 3 bin 418. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 2023 verilerine göre ise konaklama ve eğlence iş kolundaki iş yeri sayısı 168 bin 545. Bu 18 numaralı iş kolunda otel, motel, eğlence yerlerinin yanı sıra genç ve eğitimli bir kesimin işçi olarak katıldığı çok sayıda zincir fast food işletmeleri var. İşçilerin sendikaya üye olma oranı ancak yüzde 5’i bulmuyor. 53 bin 570 sendika üyesinin büyük bir kısmı toplu sözleşme yapamayan üyelerden oluşuyor. Toplu sözleşme yapılan yerlerin yüzde 95 kadarlık kısmı ise kamuda örgütlü. Turizm alanında örgütlenmenin önünde duran en büyük engel başta iş yeri ve iş kolu barajlarının yüksek olması. Yaz ve kış turizmine dönük çalışan otellerde çalışma sürelerinin en fazla dokuz, on ay olması örgütlenmenin önündeki en temel engellerden.

SENDİKALAŞMA ORANI YÜZDE 4

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının 2024 yılı temmuz ayı verilerine göre; konaklama ve eğlence sektöründe çalışan işçi sayısı 1 milyon 351 bin 230, bu sayının üstünde kayıt dışı çalışan işçi olduğu belirtiliyor. İş kolunda en çok üyesi bulunan sendika Türkiye Otel, Lokanta, Dinlenme Yerleri İşçileri Sendikası (TOLEYİS). Ardından Türkiye Otel, Lokanta, Eğlence Yerleri İşçileri Sendikası (OLEYİS); Turizm, Konaklama ve Eğlence Sanayi İşçileri Sendikası (TURKON-İŞ) ve Devrimci Turizm İşçileri Sendikası (Dev Turizm-İş) geliyor. Bu dört sendikanın sektör içindeki payı yüzde 3.92. Tüm sendikaların toplam oranı ise 4.09. Bu düşük sendikalaşma oranlarına karşı 2024’te hizmet sektöründe 431 işçi, iş cinayetleri sonucu çalışırken yaşamını yitirdi.