Otomotiv tekelleri daha yoğun sömürüye hazır

Andaç Aydın ARIDURU

Geçtiğimiz yılı rekor satış adetleri ile kapatan otomotiv patronları, 2025 yılında daha yoğun sömürüye hazırlandı. Türkiye’nin en büyük otomotiv fabrikalarında bu yıl gerçekleşecek toplu iş sözleşmesi görüşmeleri öncesinde işten atmalar arttı. Patronların hedefi daha az işçi ile daha çok üretim yapmak.

Otomotiv Sanayii Derneği (OSD) verilerine göre otomotiv üretimi 2024 yılında yüzde 7 geriledi, aralıkta yüzde 3.6 arttı. Patronların 2025 yılı için büyüme hedeflerine göre otomotiv sanayisinde birçok işletmede daha az işçi daha çok üretim yapılacak. Eski işçilerin yerini alan yeni işçilerin düşük ücretlerle işbaşı yapmasıyla birlikte ortalama ücretler baskılandı.

2023 yılında pandemiden beri sürekli artış gösteren otomotiv sanayisinde toplam üretim 1.5 milyon araç seviyesine kadar ulaştı ve pandemi döneminin ardından en yüksek seviyesini gördü. 2024 yılında ise toplam üretim 1.4 milyon araç ile 2023 üretiminin 115 bin adet altında kaldı.

Yıl boyunca TOFAŞ, Ford, Türk Traktör ve TEMSA gibi işletmelerde yaşanan işten atmalar ve Ford ile Renault’da olduğu gibi “tasarruf” gerekçesiyle ısıtma ve işçi sağlığı ve iş güvenliği harcamalarının kısılması ve işçilere küçülmeye gidileceği söylemlerinin tekrarlanmasına rağmen aralık ayında üretim, 2023 aralık ayı üretimini geride bıraktı.

FORD STOK YAPTI

2024 yılında 100’den fazla işçiyi işten çıkartan Ford Otosan Eskişehir Kamyon Fabrikası 2023 yılında 19 bin kamyon üretirken 2024 yılında 12 bin 500 adet üretim gerçekleştirdi. Şirket, yaptığı stoklarla Eskişehir otoparklarını doldurdu.

Hafif ticari araçlarda ise 2023 sayılarının 20 bin araç altında kalan şirket, 360 bin adet aracın üzerinde üretim gerçekleştirdi.

Kârlılığı azaldığı bahanesiyle ısıtıcıları kapatan, işçilere her yıl verilen yılbaşı haklarından tasarrufa giden şirket 2023 kasım-aralık aylarında yaptığı üretime 2024 yılının aynı döneminde tekrar ulaştı.

RENAULT ÜRETİM ARTIRDI

Oyak Renault’da 2024 yılında 332 bin 500 adet üretim ile 2023 yılı üretimi 7 bin araç aşılmış oldu. Şirket Türkiye içi satışlarda 1. sırayı alırken ihracatını da 2023 yılına göre artırdı. 2024 yılı son ayında 2023’e göre 10 bin adet fazla araç üreten şirket geçtiğimiz hafta “tasarruf” adı altında işçilere eldiven vermeyi durdurmuş ısıtıcıları kapatmış yemek porsiyonlarını küçültmüştü.

TÜRK TRAKTÖR’DE DAHA AZ İŞÇİYLE AYNI SEVİYEDE ÜRETİM

2023 yılı sonunda yaklaşık 2 bin 300 işçinin çalıştığı Türk Traktör’de yıl boyunca işten çıkarmalarla işçi sayısı 1900’e kadar geriledi. EYT’li ve emekliliği gelen işçilerin emekli olmaya zorlandığı iş yerinde ağustos ayından beri 29 işçi işten atıldı.

Türk Traktör yönetimi 3 vardiyadan 2 vardiyaya düşürdükleri üretim planlamasında zorunlu ihtiyaçları için molaya çıkan işçiler hakkında tutanak tuttu.

2023’te 51 bin adet traktör üreten şirket 2024 aralık ayı itibarıyla 43 bin adetten fazla üretim gerçekleştirdi. 3 vardiyadan 2 vardiyaya düşen fabrikada işçiler 3’te bir oranında düşmesi beklenen üretimin yüzde 52’sini ikame etmiş durumda.

TEMSA İŞÇİ ÇIKARTIP ÜRETİME TAM GAZ DEVAM ETTİ

2023 yılında toplam 3 bin 200 araç üreten TEMSA 2024 yılında 3 bin 300 araç üretti. İşçiler, 40’a yakın işçinin işten çıkarıldığı bilgisini verirken stajyer ve yeni alımlarla ortalama ücretlerin de yıl boyunca aşağıya çekildiğini aktardı. Yıl içerisinde büyüme amaçlı toplam 90 milyon avro değerinde kredi sağlanan TEMSA’da işten çıkarmalar yaşanacağı dedikoduları sürekli işçiler arasına yayılıyor.

TOFAŞ YENİ YILDA ÜRETİM ARTIRACAK

2024 yılında 1000’den fazla işçiyi “Maliyetleri düşürmek hedefiyle işten atan TOFAŞ, bazı modellerin üretimini durdurdu. Şirketin üretim adedi geçtiğimiz yıl, 2023’e göre 100 bin adet altında kaldı.

Stellantis bünyesinde farklı markalara üretim yapan fabrika, 2025 yılında Opel’in iki yeni ticari modelini de Bursa’da üretmeye başlayacak. Koç Holding-Stellantis ortaklı fabrikasında yatırımlarına devam edeceğini duyururken Avrupa’nın en büyük 4. otomotiv tekeli olan bu şirketin Türkiye operasyonlarını satın almak için başvuru gerçekleştirdi.

MERCEDES’TE ÜRETİM YENİDEN ARTACAK

2023’te 32 bin 2024 yılında ise 22 bin 500 adet araç üreten Mercedes Benz Türk’te düşen ücretler nedeniyle emekli olan işçilerin yerini stajyer ve genç işçiler aldı.

2023 ve 2024’te işçi sayısını 5 bin 100 seviyesinde tutan şirket geçtiğimiz yıl günde ortalama 16 otobüs üretimi yaparken bu sayıyı 17’ye çıkarmayı hedeflediğini işçilerine duyurdu.

Şirket 2024 yılında otobüs üretiminde 2023 yılındaki seviyeye paralel üretim gerçekleştirmiş kamyon alanında ise yeni yaptığı yatırımlar ile yeni modele geçiş amacıyla fabrikada teknolojik kapasiteyi artırmıştı.