Ölüm hızı artıyor, kızamık vakası tavan yaptı

Sağlık Bakanlığı, 2023 yılına ilişkin sağlık istatistikleri yıllığını yayımladı. 2023’ün üstünden geçen 13 ayın ardından yayımlanan veriler Türkiye’de ölüm hızının arttığını, hastalıklara karşı korunma olanaklarının azaldığını ortaya koyuyor.

BEBEKLERDE, ÇOCUKLARDA, KADINLARDA ÖLÜM HIZI ARTIYOR

İstatistiklere göre doğuşta beklenen yaşam süresi 2019’da 78.6’yken 2023’te 75.3’e düştü. Her 1000 canlı doğum için hesaplanan bebek ölüm hızı ise aynı seneler arasında tüm bebekler için 9’dan 9.8’e, 28 hafta ve üzeri bebekler için 6.7’den 7.2’ye çıktı. 2019’da DSÖ Avrupa bölgesi ortalaması 6.1’ken 2022’de 5.5’e düştü, bu esnada Türkiye’de bebek ölüm hızı arttı. Neonatal (yenidoğan) ölüm hızı ise 2019-2023 seneleri arasında 5.8’den 6’ya çıktı. DSÖ Avrupa bölgesinde ortalama neonatal ölüm hızı ise 2019-2022 arasında 4’ten 3.6’ya düştü. 5 yaş altı çocuklarda ölüm hızı ise 2019’da 11.1’ken 2023’te 14’e çıkarak yüzde 26 arttı. Türkiye’de ölüm hızı artarken 2019-2022 arasında dünyada 37.7’den 37.1’e, DSÖ Avrupa bölgesinde 7.1’den 6.4’e düştü. Her 100 bin doğum için hesaplanan anne ölüm oranı ise 13.1’den 13.5’e çıktı.

DIŞSAL YARALANMAYLA ÖLÜM ORANI 4 KATINA ÇIKTI

Ölüm nedenlerinin dağılımında ise dışsal yaralanmalar sonucu yaşamını yitiren yurttaşların oranında bariz bir artış yaşandı. 2019’da dışsal yaralanma nedeniyle yaşanan ölüm olaylarının oranı yüzde 3.67’yken 2023’te bu oran 12.27’ye yükseldi, dışsal yaralanma olarak kaydedilen intihar kaynaklı ölümlerin oranı yüzde 1 oldu. 2023’te en yüksek 2 ölüm nedeni yüzde 31.25 ile dolaşım sistemi hastalıkları ve yüzde 17.57 ile neoplazmlar (tümör oluşumu) oldu. 2023’te her 100 bin ölümden 340’ı kaçınılabilir ölüm sayıldı.

KIZAMIK VAKALARI İKİYE KATLANDI

2019’da 2 bin 905 kızamık vakası görülmüşken bu sayı 2023’te neredeyse 2 katına çıkarak 5 bin 88 oldu. Avrupa Birliği ortalaması her 100 bin kişide 0.9 kızamık vakası iken Türkiye’de bu oran 5.96. Bu oran 2019’da 3.5’ti. Vereme karşı uygulanan BCG aşısında aşılama hızı 2022’de 98.1’ken 96’ya düştü.

MEME, AKCİĞER, TİROİD KANSERLERİ SIKLAŞTI

2019-2022 seneleri arasında kadınlarda meme kanseri insidansı (her 100 bin kişi için) 45.6’dan 46.8’e, trake-akciğer-bronş kanseri insidansı 9.8’den 13.5’e çıktı. Tiroid kanseri insidansı erkeklerde 5.7’den 6.2’ye, kadınlarda 22.4’ten 24.6’ya çıktı. Dünya’da her 100 bin kişi için kanser insidansı 196.9’ken Türkiye’de 225.9 oldu. Trake, akciğer ve bronş, prostat, kolorektal, tiroid, korpus uteri, mide, mesane, pankreas kanserlerinde Türkiye insidansı dünya ortalamasının üstünde kaldı.

KADINLARIN YÜZDE 65.6’SI HİÇ MAMOGRAFİ ÇEKTİRMEDİ

Türkiye’de kadınlarda en sık gözüken kanser meme kanseri olurken hiç mamografi çektirmemiş 15 yaş üstü kadınların oranı 2019’da yüzde 65.1’ken 2022’de 65.6’ya çıktı. Son bir yıl içerisinde mamografi çektirmiş kadınların oranı aynı yıllar içinde 10.4’ten 7.3’e, bir yıldan çok iki yıldan az süre içinde mamografi çektirmiş kadınların oranı 8.3’ten 7.2’ye düştü. Hiç smear testi yaptırmamış kadınların oranı yine aynı dönemde 61.2’den 64.4’e çıktı. Son bir yılda smear testi yaptırmış kadınların oranı 11.7’den 7.2’ye, bir yıldan çok iki yıldan az süre içinde smear testi yaptırmış kadınların oranı 9.2’den 7.2’ye düştü. 

HALK SAĞLIĞI VERİLERİ EN AZ 3 SENELİK

ÖZELLİKLE günlük yaşantıya ve sağlık hizmetlerine erişime ilişkin verilerin büyük kısmı 2022 senesine ait. Koruyucu hizmetlerden faydalanma, obezite, beslenme verilerinin neredeyse tümü en az 3 yıllık. Örneğin çocukların besin ve içecek tüketim sıklıklarına ilişkin veriler 2016’dan, diyabet verileri 2017’den. 2023’e ilişkin veriler 2025’te yayımlanırken halk sağlığına ilişkin verilerin büyük kısmı 2023’ten de eski.

Yine toplumda meyve ve sebze tüketimine ilişkin veriler de 2022’ye ait. Günde en az bir kere meyve tüketebilenlerin oranı 2019-2022 arasında yüzde 40.3’ten 36.5’e düştü. En çarpıcı düşüş 15-24 yaş arası gençlerde yaşandı, oran yüzde 40.3’ten 28.4’e düştü. Günde en az bir kere sebze ya da salata tüketebilenlerin oranı yüzde 55.3’ten 41.2’ye düştü. Haftada bir kereden az sebze ya da salata tüketenlerin oranı ise yüzde 3.5’ten 3.9’a çıktı. Artan gıda enflasyonu göz önünde bulundurulduğunda düşüşün sürdüğü tahmin edilebiliyor ancak güncel bir veri bulunmuyor. (İstanbul/EVRENSEL)