Gabar'da günlük üretim değeri 5.6 milyon TL: Bir işçinin maaşı sadece 18 saniyelik üretimle karşılanıyor

Uğur Zengin
Umut Yeğin

Şırnak’a bağlı Gabar bölgesinde günde 5 milyon 625 bin dolar (201.8 milyon TL) değerinde ham petrol çıkarılırken, işçi ücretleri ortalama olarak aylık 23-35 bin TL düzeyinde. Gabar’da dolar kuru ve petrol fiyatlarına bağlı olarak piyasa değeri aylık 6 milyar TL’nin üzerinde ham madde elde ediliyor. Bu büyüklük, aylık net 30 bin TL (brüt 45 bin TL) ücret alan 134 bin 500 işçinin toplam ücretine denk. Bir işçinin aylık ücreti ise sadece 18 saniyelik üretim ile karşılanıyor.

2021 yılında Şırnak’ın Gabar Dağı bölgesinde başlatılan petrol arama çalışmalarının ardından bugün bölgede bulunan 77 petrol kuyusundan günde 75 bin varil petrol elde ediliyor. Artan ham madde ihtiyacına bağlı olarak yapılan hamle ile Şırnak’ta petrol üretimi Türkiye’nin petrol başkenti Batman’ı geride bıraktı. Cumhurbaşkanlığı verilerine göre Batman’da günlük petrol üretimi 40 bin varil iken, Şırnak’ta günlük 75 bin varil petrol üretiliyor. Şırnak’ta üretilen petrol miktarı, Diyarbakır’da üretilen 15-20 bin varil, Mardin'de 1400 varil, Siirt'te 3 bin 200 varil ve Adıyaman'da 10 bin varil petrol üretiliyor. Böylece Şırnak’ta gerçekleştirilen petrol üretimi, kendinden sonra gelen 4 ilin toplamından daha fazla.

Serbest piyasada belirlenen ham petrolün (brent) varil fiyatı son bir yılda 82-70 dolar bandında seyretti. Brent petrol 3-9 Şubat haftasını ise 75 dolar seviyesinden kapattı. Buna göre Şırnak’ın Gabar bölgesinde yapılan petrol üretiminin günlük değeri 5 milyon 625 bin dolara (201.8 milyon TL) ulaştı. Buna göre Gabar bölgesinde yapılan petrol üretimi ile yıllık 2 milyar doları aşan gelir elde edilecek.

İşçi ücretleri 35 bin lira…

Gabar’da bulunan petrol kuyularında ABD sermayeli Viking Services, Bordrill ve Güney Yıldızı şirketlerine bağlı çalışan işçiler de bulunuyor.

Viking Services bünyesinde 464 işçi, Bordrill bünyesinde 461, Güney Yıldızı Petrol bünyesinde ise 753 işçi çalışıyor. Kamu kurumları olan Turkish Petroleum International (TPIC) bünyesinde çalışan işçi sayısı yaklaşık 700 iken, TPAO bünyesinde yaklaşım 150 işçi çalışıyor. Buna göre toplam işçi sayısı yaklaşık olarak 2 bin 500.

Gabar’da Viking Services’te çalışan bir işçi şubat ayı itibarıyla ek kazançlar dahil edilip, kesintiler düştüğünde ortalama 34 bin civarında net ücret alıyor.

Sendikalı çalışanın ücreti daha fazla

Türk-İş’e bağlı Petrol-İş’in örgütlü olduğu devlet şirketi Turkish Petroleum International (TPIC) bünyesinde çalışan işçilerin ise şubat zammı almamış haliyle aldıkları ham ücret ortalama 50 ila 55 bin lira arasında değişiyor. Bu şirketlerdeki tüm işçiler bu verilere göre Türk İş’in 2025 yılının ocak ayında açıkladığı 72 bin 88 lira yoksulluk sınırının altında bir ücrete çalışıyor.

Petrol işçisinin Türk-İş yoksulluk sınırı olan 72 bin lira net ücret alması halinde SGK işveren ve işsizlik işveren payı dahil edildiğinde (brüt ücret) yaratılan yıllık değerle bir yılda 47 bin 500 işçi ücreti karşılanabiliyor. Net ortalama ücretin 35 bin lira olduğu kabul edildiğinde üretilen değer 110 bin işçinin aylık ücretini karşılayabiliyor.

Tüm işçilerin 12.5 saatlik üretimi aylık ücretlerini karşılıyor

Devlet ve özel sermaye şirketlerine bağlı olarak çalışan işçilerin kümülatif ortalama ücreti ise aylık 42 bin 200 lira. Buna göre 2 bin 500 işçinin toplam aylık ücretini karşılamak için 12.5 saatlik üretim yetiyor.

İşçilerin tümü iki günde çıkarılan ham madde değerini ücret olarak alsaydı, her bir işçi yaklaşık olarak 160 bin lira aylık ücret alacaktı.

Bir işçinin ücreti 18 saniyelik üretim ile çıkıyor

Gabar’da petrol çıkaran işçilerin saniyede çıkardığı petrolün değeri 2 bin 335 lira. Buna göre 18 saniyede çıkarılan petrol bir işçinin aylık ücretini karşılamaya yetiyor.

İşçiler yoksulluğu anlattı

İşçi anlatımları çıkarılan ham maddenin değeri ile alınan ücret farkını çarpıcı şekilde ortaya koyuyor. Bir işçi, “Bizler petrol kuyularını açarak petrolün çıkmasını sağlıyoruz ama bu zenginlik bize yansımıyor” diyor.

Şubat zammı dahil edildiğinde dahi ücretleri yoksulluk sınırının altında kalan işçiler, “Biz Viking Service petrol kuyusunda çalışan işçiler olarak aralık ayında 23 bin ila 35 bin arasında maaş alıyorduk. Şu an 30 bin ila 40 bin arası ücretlerle çalışıyoruz. Yaptığımız iş ve çalışma saatlerimize göre en az 50 bin lira ücret almalıyız. Çünkü bugün övünerek anlatılan o kadar varil petrolü yer üstüne çıkarıyoruz” diyor. Aldıkları ücrete ve çalışma koşullarına itiraz ettiklerinde baskılarla karşılaştıklarını belirten işçiler ‘İster çalışın, ister çalışmayın’ diyerek yolu gösteriyorlar” diyor.

TPIC işçilerinin Petrol-İş’te örgütlü oldukları için daha yüksek ücretlerle çalıştıklarını belirten işçiler, “Diğer şirketler kendi aralarında anlaşma yapıp bizleri daha düşük ücretlerle çalıştırıyor. Biz Viking Services işçileri olarak sendikada çoğunluğu sağlayamadık. Sendikaya üye olmak istemeyenler yönetimin bunu duyup ücretlerinde kesinti yapabileceğini düşünüyor. İşsiz kalmaktan korkuyorlar daha doğrusu. Böyle olunca sendika da sözleşme yapamadı” diye anlatıyor.

‘Günde 12 saat çalışıyoruz’

Günün yarısını çalışarak geçirdiklerini söyleyen işçiler, “Sabah 5’te kalkıp yola çıkıyoruz. Kaldığımız otelden çalıştığımız kuyulara gidiş gelişimiz yaklaşık bir buçuk saat sürüyor. Günde 12 saat çalışıyoruz. Kaldığımız otellerde şirket anlaşma yapmadığı için kahvaltı ve yemek verilmiyor. Gece vardiyasında çalıştığımızda kahvaltı yapıp akşama kadar otelde aç kalıyoruz” diye konuşuyorlar. Yalnızca Viking Services de çalışan işçilerin değil diğer şirketlerin işçilerinin de koşullarının aynı olduğunu söyleyen işçiler, “Biz bu kuyuları açıyoruz ve yer altındaki o petrolü yer yüzüne çıkarıyoruz. Ama bu ekonomik büyüme, zenginlik bize hiç yansımıyor. Yalnızca Gabar’da değil Amed’de de çalışan arkadaşlarımız bizimle aynı maaş ve imkansızlıklar içinde çalışıyor” diyor.

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Gabar’da günlük petrol üretiminin 75 bin varile çıktığını açıklamıştı. 2021 yılından bu yana o bölgede yaptıkları çalışmaları memleketin ekonomisi büyüsün diye yaptıklarını söyleyen Bayraktar, “Milletimiz fakir kalsın, bu hizmetlerden istifade etmesin istiyorlar” demişti.