RTÜK’ten Cumhuriyet TV’ye lisans zorunluluğu: Muhalif medyanın denetim altına alınmaya çalışılmasıdır

RTÜK, Cumhuriyet gazetesi YouTube kanalı Cumhuriyet TV’ye yönelik lisans zorunluluğu kararı aldı. RTÜK’ün lisans talebinde bulunduğu ilk YouTube kanalı Cumhuriyet TV oldu. Basın meslek örgütlerinden tepki geldi.

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), 27 Aralık 2024’te yaptığı genel kurul toplantısında Cumhuriyet TV’ye lisans zorunluluğu getirilmesi kararı aldı. 6 Ocak’ta RTÜK’ün internet sitesinde duyurulan karar; 2018 yılında yürürlüğe giren “Radyo, Televizyon ve İsteğe Bağlı Yayınların İnternet Ortamından Sunumu Hakkında Yönetmelik”e dayandırıldı.

‘Basın özgürlüğünün en önemli aracı’

RTÜK üyesi Tuncay Keser, üst kurulun bu kararına karşı oy kullanarak “Son yıllarda bilişim teknolojisinde sağlanan gelişme, interneti en yaygın iletişim ortamı haline getirmiş, değişik platform ve mecralar, haberleşme özgürlüğü, düşünceyi açıklama ve yayma özgürlüğü ile basın özgürlüğünün en önemli aracı haline gelmiştir. Cumhuriyet TV’ye lisans alma zorunluluğu getirilmesi, kanuni dayanaktan yoksundur, ölçüsüzdür, hukuk devleti ilkesine aykırıdır” diye konuştu.

‘Hukuki dayanaktan yoksun’

RTÜK üyesi İlhan Taşcı, RTÜK’ün Cumhuriyet TV özelinde lisans almaması durumunda erişimin engellenmesine yönelik adım atması için mevzuatta herhangi bir görevinin olmadığına işaret etti. Bu durumu kurul toplantısı sırasında da dile getirdiklerini belirten Taşcı, “Cumhuriyet TV’ye baktığımızda, klasik anlamda bir televizyon gibi belli saatlerde belli programlarda sistematik bir yayın akışı yok. Bu haliyle RTÜK’ün de Cumhuriyet TV için ‘Lisans alın’ deme yetkisi yok” diye konuştu. Taşcı, RTÜK’ün oyçokluğuyla aldığı kararı “hukuki dayanaktan yoksun” olarak tanımladı.

Durmuş: Bunun devamı platform yayınlarıdır

Cumhuriyet'e konuşan Türkiye Gazeteciler Sendikası Başkanı Gökhan Durmuş, RTÜK’ün yetki alanını genişlettiğini, bu durumun diğer YouTube kanallarını da tehdit ettiğini belirtti. Durmuş, “Geleneksel yayıncılık yerini dijitale, yani YouTube’a bırakmış durumda. Çünkü buralara göre daha özgür bir yayıncılığa imkân veriyor. İktidarın bundan rahatsız olduğuna dair birçok emare söz konusu. Bunun devamı Instagram, Twitter, Facebook ve Spotify ve benzeri platformlardan yapılan yayınlar için de gelecektir” ifadelerini kullandı. Durmuş, amaçlarının kendi belirledikleri gündemin dışına çıkılmasını ve gerçek haberin ya da konunun konuşulmasını engellemek olduğunu söyledi.

Yaltı: Bu uygulama çifte standarttır

Basın Konseyi yüksek kurul üyesi ve Cumhuriyet Vakfı üyesi avukat Dr. Başar Yaltı, RTÜK’ün “bugüne kadarki uygulamaları ile siyasal iktidarın anlayışına ve belirli siyasal hedeflere uygun hareket ettiğini” vurguladı. Cumhuriyet TV’yi lisanslandırmaya yönelik kararın da bu durumla ilgili olduğu görüşünü dile getiren Yaltı, “Yasal bir dayanak varmış gibi gözükse de benzer durumda çok sayıda yayın kuruluşu olmasına rağmen yalnızca Cumhuriyet TV’ye lisans zorunluluğu gelmesi çifte standarttır. Yasal dayanağı bulunsa bile anayasadaki basın özgürlüğüne ve temel insan haklarına aykırı olduğu görüşündeyim. Bu uygulama muhalif medyanın denetim altına alınması ve yaptırım tehdidi ile sansür uygulanması sonucunu doğuracaktır” yorumunda bulundu.

Yasa 2018’de çıktı

İnternete RTÜK denetimi getiren tasarı 21 Mart 2018’de TBMM'de kabul edilerek yasalaştı. Tasarıda yapılan değişiklikle, bireysel iletişim ile görsel işitsel içerik paylaşılabilen video paylaşım ve sosyal medya platformlarının düzenleme kapsamında olmadığı, erişimin engellenmesi kararının da internet sitesinin tümüne yönelik değil sadece ihlalin gerçekleştiği yayına yönelik uygulanacağı belirtildi.

Kabul edilen düzenlemeye göre; radyo, televizyon ve isteğe bağlı yayın hizmetlerini sadece internet ortamından sunmak isteyen medya hizmet sağlayıcıları, RTÜK’ten yayın lisansı, bu yayınları internet ortamından iletmek isteyen platform işletmecileri de yine RTÜK’ten yayın iletim yetkisi alacaktı.

O dönem RTÜK üyesi olan Hamit Ersoy, “YouTube, Twitter, Facebook ve benzeri, görsel içeriği paylaşan ve fakat yayıncı hüviyeti taşımayanlar için RTÜK'ün herhangi bir denetimi söz konusu değildir” demişti.

Youtube'de ilk

Söz konusu yönetmelik ile birlikte internet yayınlarını denetleme hakkını alan RTÜK, Şubat 2022’de DW Türkçe, Euronews Türkçe ve Amerika’nın Sesi haber sitelerine lisans başvurusu yapması için 72 saat süre tanıdı. Bu kararın haber sitelerinde video yayımlandığı gerekçesiyle alındığı ifade edildi. Lisans dayatması YouTube platformunda yayın yapan bir kuruma ise ilk kez uygulanıyor.

Lisans almayana erişim engeli

İnternet yayın lisansına giden süreçte yayıncılar gönüllü olarak RTÜK’e başvuruda bulunup lisans alabiliyor ya da RTÜK gerekli gördüğü hallerde yayıncılar için lisans alma zorunluluğu getirebiliyor. RTÜK’ün lisans alma zorunluluğu getirmesi halinde, yayıncının 72 saat süresi bulunuyor. Bu süre içerisinde lisans alınmazsa mecranın internetten erişime engellenmesi gündeme geliyor. 2024 yılı itibarıyla on yıllık düzenlenen internet yayın lisansı bedeli 1 milyon TL, ayrıca YouTube yayıncılarının RTÜK lisansı alması halinde lisans ücretine ek, gelirlerinin binde 5’ini katılım payı olarak RTÜK’e ödemesi gerekiyor. (Medya Servisi)