Faciadan bir yıl sonra İliç taslak raporu tamamlandı: Bağımsız denetim zorunlu hale getirilmeli

Erzincan İliç faciasının ardından kurulan İliç Maden Faciası Araştırma Komisyonu taslak raporunu tamamladı. Raporda, ihmal ve sorumluluğu bulunanlarla ilgili idari ve hukuki cezaların artırılması gerektiği belirtildi. 

Hazırlanan taslak rapor, milletvekillerin görüş ve önerilerinin ardından esas rapor haline getirilerek Meclis Başkanlığına sunulacak.

Raporda “işçi sağlığı ve iş güvenliği sistematiğinin iyileştirilmesi, çevre sağlığından halk sağlığına kadar olumsuz etkilerin bertarafı” gibi çok sayıda konuda çeşitli değerlendirmelerin bulunduğunu bildirildi. 

Raporda, özellikle yığın liç, atık depolama tesisi gibi büyük yapıların denetimi, bu yapılarla ilgili meydana gelebilecek acil durumlarda alınacak eylem planları, bu yapılarda rutin iş ve işlemler devam ederken meydana gelebilecek aksaklıklar için tetikleyici eylem planı, bu yapıların işletilmesi esnasında kullanılan günün koşul ve şartlarında mevcut en iyi teknolojik çözüm gibi konuların daha detaylı irdelenmesine ve denetlenmesine yönelik mevzuatta düzenleme ve değişiklikler yapılması ve kurumlar arası koordinasyonun güçlendirilmesi gerektiği kaydedildi.

Altın madeni işletme faaliyetlerine yönelik bağımsız denetimin mevzuatta düzenlenmesi gerektiği belirtilen raporda, altın madeni işletmelerinin çeşitli gerekçelerle yaptırdığı bağımsız denetimlere ilişkin raporları ilgili Bakanlıkla paylaşılmalarının zorunlu hale getirilmesine yönelik yasal düzenleme yapılması istendi.

İliç üzerinden meslek lisesi "tavsiyesi"

Altın madenciliği özelinde uluslararası kuruluşlarla özellikle siyanür yönetimi noktasında iş birliği sağlanması gerektiği belirtilen raporda, "maden işçiliğinde ihtisasın artırılması" amacıyla Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığınca belirlenecek yerlerde yeterli sayıda meslek lisesi ve meslek yüksek okulu kurulması, orta veya uzun vadede bu meslek liselerinden ve yüksek okullardan mezun olanların madenlerde çalıştırılmaları "tavsiyesi"nde bulunuldu.

Komisyonda yer alan Zonguldak CHP Milletvekili Deniz Yavuzyılmaz, komisyon raporunun AKP tarafından yok edilmek istendiğini ifade ederek TBMM Başkanlığına resmi başvuruda bulundu.Raporun meclise sunulması gereken son tarihin üzerinden 110 gün geçmesine rağmen raporun ortada olmadığına vurgu yapan Deniz Yavuzyılmaz, “AK Parti işine gelmeyen kanıtların da yer aldığı raporu tamamlatmıyor, teslim edilmesini engelliyor. Konuyla ilgili tekrar resmi başvuruda bulunduk” diyerek Meclis Başkanını görevini yapmaya çağırdı.

SSR'ye verilen ceza hatırlatıldı ama vergi borcu da silinmişti

Raporda, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığının, maden alanından Fırat Nehrine tonlarca siyanür karışması sonrası verdiği para cezası ve madenin sadece belirli bölümleri için geçerli olan faaliyet 'Madencilik faaliyetlerini durdurma' kararına atıfta bulunuldu. Raporda, madenin tasarımı ile yığın liç kapasitesi arasında farklılıklar olduğu belirtilerek, "Tasarım aşamasında mühendislik sınırlarının zorlanması veya uygun şekilde ele alınmaması ile başlayan süreçte, işletme aşamasında ortaya çıkan değerlerin dikkate alınarak ve güncellenip süreçlere entegre edilmediği, edilemediği, örneğin cevher yapısında meydana gelen değişikliklerin veya su dengesi özelindeki parametrelerin tasarımının ve bu tasarıma ilişkin hesaplamaların uygun zaman dilimi içerisinde güncellenmediği bunun da operasyonel faaliyetlerde geri dönülmesi güç koşullar yarattığı ve bu sebeple de kazanın meydana geldiği değerlendirilmektedir. Sonuç olarak, tasarım ve işletme süreçleri arasındaki dinamik bağın doğru yönetilmesi ve değişken parametrelere hızlı adaptasyon sağlanması, sistemin başarısı için oldukça kritik bir gerekliliktir. Bu olayda tasarımın güncel verilerle gerçekleştirilmemiş olan hesaplamaları kadar, ilgili firma ve ilgili tasarım firmalarınca izleme ve müdahale süreçlerinin tasarıma senkronizasyonunun eksikliği de dikkat çekmektedir. Değişim gösteren kritik parametrelerin ilgili firma veya tasarım ve mühendislik firmalarınca operasyona yönelik karar alma süreçlerinde etkin bir şekilde değerlendirilmemesinin müdahale süresinin aşılmasına yol açmış olduğu söylenebilir" denildi. Fırat'a siyanür karışması sonrası verilen para cezasından bir süre sonra SSR'nin 7.2 milyon dolar vergi borcu silinmişti.

‘Daha ağır cezalar belirlenmeli’

Raporun sonuç bölümünde ise şu önerilere yer verildi:

"3213 sayılı Maden Kanunu’ndaki tanımlamalara uygun olarak her maden grubu için, özellikle Araştırma Komisyonu konusu olan altın madenciliği ve güvenli altın madenciliği mimarisi için ayrı izin, izleme, denetim ve uygulama standartları ve kılavuzları oluşturulmalıdır. Ülkemizdeki tüm madencilik mevzuatı taranarak, yalnızca altın madenciliğini ilgilendiren spesifik konularda ayrı bir mevzuat düzenlemesi yapılması değerlendirmelidir. Maden işyerlerinin çalışan başına ölüm oranında ilk sırada yer alması nedeniyle, tüm maden işyerlerinde bir güvenlik politikası oluşturulmalı ve bu politika çerçevesinde tüm taraflar bilinçlendirilerek görev, yetki ve sorumlulukları konusunda gerekli düzenlemeler yapılmalıdır. Madencilik sektöründe yığın liç tesislerinin etkin bir yönetim modelinin oluşturulması amacıyla; projelendirme, tasarım, inşaat ve işletme, çevre ve insan sağlığına zarar vermeyecek üretim, denetim, izleme, kapatma projesinin ve kapatma sürecinin denetimi ile ilgili usul ve esasların düzenlenmesi amacı ile ilgili mevzuat güncellenerek, geliştirilerek bu iş ve işlemlerin yürütülmesine dair görev dağılımlarının ve gereken iş birliklerinin net bir şekilde belirlenmesi sağlanmalıdır. 5237 sayılı Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen taksirle adam öldürme, taksirle adam yaralama ve çevrenin taksirle kirletilmesi suçlarının madencilik faaliyeti kapsamında işlendiği hallere özgü olmak üzere, hükmün açıklanmasının geriye bırakılması kararı verme yasağı getirilmesi ve bu hallerin kanunda suçun nitelikli hali olarak düzenlenmesi; böylelikle bu fillerin karşılığında daha ağır cezaların belirlenmesi sağlanmalıdır. Madencilik alanındaki stratejileri belirlemek, stratejilerin takibini, koordinasyonu ve uygulamasını sağlamak amaçlı madencilik faaliyetlerine ilişkin yeni bir kurul yapılandırması, 'Madencilik Politikaları Üst Kurulu' oluşturulması hususunda çalışmalar yapılması önerilmektedir. Madenlerde iş sağlığı ve güvenliği yönetim sisteminin oluşturulması, iş güvenliği ikliminin iyileştirilmesi ve bunun sürdürülebilir kılınması için iş sağlığı ve güvenliği denetim ve izlemelerinin uzmanlaşmış bir çatı kuruluş altında toplanmasını sağlayacak, uluslararası standartlarda bir Maden Güvenlik Kurulu veya Ulusal Maden İş Sağlığı ve Güvenliği Kurumu oluşturulması hususu değerlendirilmelidir. Ülkemizde madencilik algısının geliştirilmesi amacıyla ilköğretim seviyesinden başlanarak eğitim müfredatında çalışma yapılmalıdır. İlkokuldan itibaren Afet ve Yer Bilimleri dersleri müfredata dahil edilmelidir. Ayrıca altın fiyatları artıkça devlet hakkı oranlarının kademeli olarak yükselmesi, kamu gelirinin artması açısından önem taşımaktadır. Bu nedenle devlet hakkı yüzdelik oranlarında da güncellemeler yapılarak altın madenin ekonomiye doğrudan katkısı arttırılmalıdır." (Haber Merkezi)