Chery Group Türkiye'ye yatırım yapıyor: Acımasız rejim '896'

Uğur Zengin
ugurcze@gmail.com

Dünyanın en büyük 385. şirketi Chery Group Türkiye’ye doğrudan yatırım kararı aldı. Yaklaşık iki yıldır süren pazarlıklar gizli bir anlaşma ile sonuçlandırıldı. Avrupa, Asya, Latin Amerika ve Ortadoğu başta olmak üzere dünyaya ‘hırsla saldıran’ otomotiv tekeli Türkiye’ye kurduğu fabrika vasıtasıyla gümrük vergisi başta olmak üzere çok sayıda vergiden sıyrılacak.

Avrupa’da 13 milyon kişinin istihdam edildiği, Avrupa ekonomisinin yüzde 8’ini oluşturan bu sektör ‘Çin sermaye birimlerinin istilası’ altında. Avrupa yatırımlarının üçte biri otomotive yapılıyor, ARGE harcamalarının yüzde 26’sı otomotiv için gerçekleştiriliyor, Avrupa ithal ettiğinden fazlasını (2023 için 102 milyar avro) satıyor.

Ancak artık küresel otomotiv üretimi Asya’ya kaydı. Binek otomobillerin yarısından fazlası Asya’da satılıyor. Çin elektrikli otomobil segmentinde tartışmasız lider. Çinli şirketler bir otomobili eş değer bir Avrupalı otomobile göre yüzde 25 daha ucuza üretiyor. Bu otomobil başına 6-7 bin avro (bugünün kuruyla 266 bin TL) maliyet avantajı demek. Bu avantajı yaratan ne? Şaşırtıcı olmayan iki temel neden var: I) Avrupa’nın enerji maliyeti Çin’e göre iki kat fazla II) Avrupa’da ücretler Çin’e göre yüzde 40 fazla.

Bu yüzden Avrupalı otomotiv patronları uzun süredir titriyor. Renault CEO’su Luca de Melo, çok değil mart 2024’te Avrupa ülkelerine yazdığı açık mektupta, “Avrupa ekonomisinin temel direği olan otomotiv endüstrisi, Çin'den gelen elektrikli araçların saldırısıyla karşı karşıya. bir paradigma değişikliği gerektireceğinin farkındayız. Bir sonraki adım ilhamımızı başka yerlerdeki en iyi uygulamalardan almak olmalıdır. Birlikte çalışmak rakipler ve endüstriyel sektörler için hayati öneme sahiptir. Bu fikirlerin ileriye taşınması için ilgili tüm kurum ve paydaşlarla iş birliği yapmaya hazırız. Avrupa'nın refahı tehlikede” diyordu. Renault CEO’su otomobil üretim maliyetlerini kısmak, Çin’e karşı engeller koymak, ARGE yatırımları için teşvik, kritik ham maddelerde tedarik hakimiyetini sağlamak başta olmak üzere emperyalist rekabette Avrupa’yı harekete geçmeye çağırdı. Elektrikli otomobil bataryaları için olmazsa olmaz lityumun yüzde 90’ı Çin kontrolünde. Lityum yatağı Sırbistan bu yüzden Avrupa’nın talanına hazırlanıyor. Avrupa ve Çin daha fazla ham madde, daha fazla enerji ve daha düşük ücretler istiyor.

Chery’nin Türkiye yatırımı potansiyel olarak Türkiye’nin en örgütlü işçi bölüğünü doğrudan hedef alıyor. Çin sermayesinin kurduğu ittifaklar, Çin şirketlerinde yaşanan grevler, Çinli şirketlerin istihdam rejimi bu dibe doğru yarışta ne denli acımasız olunabileceğini gösteriyor.

İsrail'in suikast komandoları ve Chery

Chery’nin Türkiye’nin yakından tanıdığı bir isimle kurduğu bir ittifak var: Ofer ailesi. Ofer ailesi, İsrail’in en zengin ailesi. Bloomberg milyarderler endeksine göre Idan Ofer 28.7 milyar dolarlık servetiyle dünyanın en zengin 64’üncü kişisi. Bir yılda servet artışı 196 milyon dolar. Eyal Ofer dünyanın en zengin 70’inci kişisi. Toplam kişisel servetleri 56.2 milyar dolar.

Oferler, 2005’te Galataport ve TÜPRAŞ ihalelerini kazanmış, Dönemin Başbakanı Erdoğan, “Biz rahatız. Gizli kapaklı satmıyoruz ki. Bütün milletin huzurunda satıyoruz. Şimdi muhalefet partisi çıkmış diyor ki, Ofer'le niye görüşüyorsun? Yahu görüşürüm. Görüştüğümüz Ofer, bu yeri aldı mı veya alabildi mi? Galataport'u, Ofer mi aldı? Onun yanındaki Türk ortaklarını niye söylemiyorsunuz? Galata rıhtımının yıllık geliri 5 milyon dolardır. Elli yılda 250 milyon dolar eder. İnsaf edin kaça satıldı. 3 milyar doların üzerinde bir rakam söz konusu. Yatırımını da buna kattığınız zaman 4 milyar dolar ediyor. Kimse kuru kuruya Yahudi düşmanlığı yapmasın” diyordu. Oferlere TÜPRAŞ’ın yüzde 14.76’lık hissesi satıldıktan 5 ay sonra artan hisse fiyatları nedeniyle kamunun yaklaşık 800 milyon dolar zarar ettiği anlaşılmıştı. Satışlar iptal oldu.

Türkiye’de vurguna kalkışan baba Ofer öldü. Oğul Ofer, İsrail istihbaratında önemli bir oyuncu. MintPress News'in daha önceki bir soruşturmasının ortaya çıkardığı üzere, ailesinin Zodiac Maritime kargo gemileri, suikast operasyonları için İsrail komandolarını Orta Doğu'da gizlice taşımak için düzenli olarak kullanılıyordu. Buna, Dubai'de Hamas Yetkilisi Mahmud el-Mabhuh'un ve Tunus'ta Filistin Kurtuluş Örgütü Lideri Halil el-Vezir'in öldürülmesi de dahildir.

Ofer ile Chery’nin Qoros Otomotiv’i başarısız oldu. Ancak Oferlerin Qoros Otomotiv’de hâlâ hissesi var. Oferler 20 yıl önce milyarlarca dolar vurgun yapmaya giriştikleri ülkeye öyle ya da böyle yeniden girdi.

Haftada 6 gün, günde sabah 8 akşam 9 çalışma

Çinli otomotiv şirketlerinin istihdam rejimi: 896! Bu, her gün sabah 8'de işe başlayıp akşam 9'da işten çıkmak, haftada 6 gün çalışmak anlamına geliyor. Chery’e özgü olmayan bu ‘Kod 896’ Çinli otomotiv şirketlerinin çalışma rejiminin özcesi. Uzun saatlerde yoğun çalıştırmak.

İşçileri buna mecbur kılmak için temel ücretleri düşük tutmak ana strateji. İnsanlar 8 saatte geçinebilecekleri ücretleri alırsa, kalan zamanlarını satmazlar. Çin’de otomobil işçilerinin temel ücreti 345 dolar, fazla mesailerle 690-897 dolara çıkıyor. Böylece işçiler ücretinin yarısından fazlasını fazla mesai ile elde ediyordu. BYD’yi hatırlayalım: İşçiler, fazla mesailer kaldırılınca greve gitmişti; BYD fabrikasında işçiler daha fazla çalışmak için grev yapıyordu!

Türkiye’de ortalama bir otomobil işçisi bugün ayda 225 saat çalışarak 1242 dolar ücret elde ediyor. Çin’de 294 saatin bedeli en fazla 897 dolar. Türkiye’de saat ücreti 5.5 dolar, Çin’de 4.6 dolar.  

AKP-Chery anlaşması gizli

Çinli Chery ile AKP hükümeti yaklaşık 2 yıldır görüşüyordu. 2016 yılında yayımlanan karara göre “teknoloji odaklı sanayi hamlesi programı” kapsamında bir şirketin teşvik kapsamında değerlendirmeye tabi tutulabilmesi için asgari sabit yatırım tutarının 100 milyon ABD doları olması gerekiyordu. Erdoğan’ın 10 Kasım 2024’te yayımladığı karara göre bu tutar 100 milyon Türk lirasına indirildi. Daha önce Resmi Gazete yayınıyla ilan edilen teşvik belgeleri ise artık gizlendi. Dolayısıyla Chery ile yapılan anlaşma gizli.